Zniewala czy wyzwala? „Dzieje grzechu” Waleriana Borowczyka jako film polityczny

• Autorzy: Jagielski Sebastian

Warianty tytułu

EN

Enslaving or Liberating? Walerian Borowczyk’s “The Story of Sin” as a Political Film

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W Dziejach grzechu (1975) Waleriana Borowczyka za sprawą wizualizacji „ekspresji opresji” i „opresji ekspresji” zostaje ukazana opresja systemów: katolickiego, narodowego (mieszczańskiego) i patriarchalnego. Autor, idąc za refleksją Eleny del Río, próbuje podważyć tezy tych badaczy, którzy w filmie Borowczyka widzieli wyłącznie widowisko uprzedmiotowionego kobiecego ciała. Argumentuje, że choć spektakl hamuje narrację, nie blokuje ekspresji ciała. Przeciwnie, rozluźniając struktury narracji filmowej, uwalnia jego siłę. Ruchliwość ciała bohaterki filmu, Ewy Pobratyńskiej, jest tyleż reakcją na opresyjną rzeczywistość (dom, Kościół), ile obietnicą przełamania wzoru życia opartego na przymusowym powtarzaniu. Przyjmując zasugerowane w pismach Michela Foucaulta terminologiczne rozróżnienie na biowładzę i biopolitykę, autor rozpoznaje w Dziejach grzechu potencjał polityczny wymierzony w społeczeństwo dyscyplinarne, ufundowane na nadzorowaniu praktyk cielesnych i seksualnych.

EN

In The Story of Sin (Dzieje grzechu, 1975), Walerian Borowczyk shows the oppression of the Catholic, national (bourgeois), and patriarchal systems through the visualisation of “oppression expression” and “expression oppression”. Following Elena del Río’s reflection, the author attempts to challenge the claims of those researchers who saw in Borowczyk’s film only a spectacle of the objectified female body. He argues that although the spectacle hinders the narrative, it does not block the expression of the body. On the contrary, it releases its power by loosening the structures of the film narrative. The body movement of Ewa Pobratyńska, the film heroine, is as much a reaction to the oppressive reality (the home and the Church) as it is a promise to break through a pattern of life based on compulsive repetition. Adopting the terminological distinction between biopower and biopolitics suggested in Michel Foucault’s writings, the author recognizes in The Story of Sin political potential aimed at a disciplinary society founded on the supervision of bodily and sexual practices.

Słowa kluczowe

PL

Walerian Borowczyk; emancypacja; biopolityka; ciało

EN

Walerian Borowczyk; emancipation; biopolitics; body

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2021
• Numer: 115 Film formy, film treści
• Strony: 163-176

Twórcy

autor

Jagielski Sebastian

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Berlant, L. (2015). Okrutny optymizm (tłum. K. Bojarska). Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej, (11), ss. 1-34. http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/346/669
• Borowczyk, W. (1975). Mówi reżyser Walerian Borowczyk. Filmowy Serwis Prasowy, (7), ss. 6-9.
• Długołęcka, G. (1999). Koszmar „Dziejów grzechu” (rozm. J. Polanowska). Przegląd Tygodniowy, (15), s. 15.
• Duncan, P. (2011). Tears, Melodrama and „Heterosensibility” in „Letter from an Unknown Woman”. Screen, 52 (2), ss. 173-192. https://doi.org/10.1093/screen/hjr005
• Eberhardt, K. (1975, 26 czerwca). Mistyka melodramatu. Literatura.
• Fidelis, M. (2015). Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce (tłum. M. Jaszczurowska). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Foucault, M. (2010). Historia seksualności (tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Freud, S. (2009). Psychologia nieświadomości (tłum. R. Reszke). Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Grzelecki, S. (1975, 5 czerwca). Gdy Ewa lubi grzech… Życie Warszawy.
• Hardt, M., Negri, A. (2012). Rzecz-pospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne (tłum. „Praktyka Teoretyczna”). Kraków: Korporacja Ha!art.
• Kałużyński, Z. (1975, 14 czerwca). Bibeloty oskarżają. Polityka, ss. 12-13.
• Kisiel (1975, 10 sierpnia). Ruch, grzech i mózg. Tygodnik Powszechny.
• Kurz, I. (2008). Ożywić ducha, wprawić w ruch ciało. Powrót Borowczyka. Kino, (1), ss. 22-25.
• Magnone, L. (2016). Ewa Pobratyńska. W: M. Rudaś-Grodzka i in. (red.), …czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon (ss. 162-183). Warszawa: Wydawnictwo IBL.
• Markowski, A. (1975). Erotyka łagodzi obyczaje. Kino, (4), ss. 12-19.
• Marszałek, R. (1975, 12 czerwca). Niezdrowy urok trzęsawisk duszy ludzkiej. Literatura.
• Martin, R. (1990). Performance as Political Act: The Embodied Self. New York: Bergin and Garvey.
• Mętrak, K. (1975, 15 czerwca). Dagerotyp. Kultura, ss. 11-14.
• Mulvey, L. (2010). Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne (tłum. J. Mach). W: K. Kuc, L. Thompson (red.), Do utraty wzroku. Wybór tekstów (ss. 33-47). Kraków – Warszawa: Korporacja Ha!art.
• R. G. (1975, 26 czerwca). Co nasi czytelnicy myślą o „Dziejach grzechu”?. Dziennik Łódzki.
• Reich, W. (1996). Funkcja orgazmu (tłum. N. Szymańska). Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & CO.
• Richardson, M. (2006). Surrealism and Cinema. Oxford – New York: Berg.
• Río, E. del (2008). Deleuze and the Cinemas of Performance: Powers of Affection. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Różewicz, S. (2012). Było, minęło… W kuchni i na salonach X Muzy. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
• Toeplitz, K. T. (1975). O „Dziejach grzechu” dokładniej. Miesięcznik Literacki, (8).
• Wiącek, E. (2009). Niemoralny moralista w młodopolskiej masce. Wokół „Dziejów grzechu” Waleriana Borowczyka. W: S. Jagielski, A. Morstin-Popławska (red.), Ciało i seksualność w kinie polskim (ss. 239-260). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Williams, L. (2013). Seks na ekranie (tłum. M. Wojtyna). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Wilson, S. (1998). Maskarady kobiecości (tłum. M. Wilczyński). Artium Quaestiones, (9), ss. 157-184.
• W-K (1975, 16 lipca). Widzowie o „Dziejach grzechu”. Dziennik Wieczorny.
• Wojtczak, M. (2004). Kronika nie tylko filmowa. Warszawa: Studio Emka.
• Zalewska, A. (2016). Legenda i lektura. O „Dziejach grzechu” Stefana Żeromskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.