Teoria dwóch stopni w doktrynie niemieckiego prawa publicznego

• Autorzy: Paweł Sancewicz

Warianty tytułu

EN

A two-step theory in the doctrine of German public law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

This paper deals with Zweistufentheorie, a two-step theory developed in the doctrine of German public law. The theory is based on a thesis that in the event of public aid granted in a legal form of a civil law agreement a public administration law body is asked to establish whether such agreement has been concluded or renounced, a decision issued by this administrative body states a decision made under public law regulations and takes a legal form of an individual administrative act. The two-step theory emerged in German public law in the fifties of the 20th century and was a reaction of the German public law doctrine to the insufficient legal protection of subjects seeking state-provided public aid. Before that theory was developed, public aid had been granted in the form of civil law agreements. This meant that such agreements were only under the supervision of common courts of law. Such legal protection was, however, unsatisfactory and only the exercise of the two-step theory made it possible to regard a decision establishing whether an agreement has been concluded or renounced as an individual administrative act, consequently subjected to the cognition of administrative courts. Apart from creating a concept of an administrative law agreement, the development of a two-step theory constitutes one of the important accomplishments of the German civil law doctrine, which continues to be used in German public aid law notwithstanding the introduction in 1977 of an administrative law agreement. In this paper, the leading opinions on the two-step theory present in the German public law doctrine have been presented.

PL

Artykuł dotyczy wypracowanej w doktrynie niemieckiego prawa publicznego tzw. teorii dwóch stopni (Zweistufentheorie). Jej istotą jest twierdzenie, że w przypadku gdy pomoc publiczna jest udzielana w prawnej formie umowy cywilnoprawnej, rozstrzygnięcie o zawarciu lub odmowie zawarcia takiej umowy podejmowane przez organ administracji publicznej stanowi publicznoprawne rozstrzygnięcie w formie prawnej indywidualnego aktu administracyjnego. Teoria dwóch stopni pojawiła się w doktrynie niemieckiej w latach pięćdziesiątych XX wieku i stanowiła reakcję niemieckiej doktryny prawa publicznego na brak dostatecznej ochrony prawnej podmiotów ubiegających się o udzielenie pomocy publicznej przez państwo. Przed opracowaniem tej teorii pomoc publiczna była udzielana w prawnej formie umów cywilnoprawnych, a w konsekwencji zawierana umowa podlegała jedynie kontroli sądu powszechnego. Badania prowadzone przez niemiecką doktrynę wykazały, że taka ochrona prawna nie jest wystarczająca. Dzięki zastosowaniu teorii dwóch stopni rozstrzygnięcie o zawarciu lub odmowie zawarcia umowy jest uznawane za indywidualny akt administracyjny i w konsekwencji podlega kognicji sądu administracyjnego. Oprócz stworzenia koncepcji umowy administracyjnej, opracowanie teorii dwóch stopni stanowi jedno z istotnych osiągnięć niemieckiej doktryny prawa publicznego. Pomimo funkcjonowania w niemieckim prawie umowy administracyjnej (od 1977 r.), teoria dwóch stopni wciąż jest wykorzystywana w prawie pomocy publicznej. W przedmiotowym artykule zaprezentowano wiodące poglądy niemieckiej doktryny prawa publicznego w zakresie teorii dwóch stopni, w celu przedstawienia polskiemu czytelnikowi skomplikowanej materii określonej w temacie.

Słowa kluczowe

PL

teoria dwóch stopni; pomoc publiczna; prawne formy działania administracji; umowa publicznoprawna

EN

two-step theory; public aid; legal forms of public administration acts; a public law agreement

• Wydawca: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Czasopismo: Studia Prawa Publicznego
• Rocznik: 2013
• Numer: 4
• Strony: 127-144

Twórcy

autor

Paweł Sancewicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Bauer H., Bausteine für eine Lehre vom Verwaltungsvertrag, w: Grundlagen des Verwaltungsrecht, Bd. II: Informationsordnung, Verwaltungsverfahren, Handlungsformen, Hrsg. von W. Hoffmann-Riem, E. Schmidt-Assmann, A. Voßkuhle, München 2008.
• Berthge H., Abschied von der Zweistufentheorie, „Juristische Rundschau” 1972, Nr. 4.
• Biernat S., Prywatyzacja zadań publicznych. Problematyka prawna, Warszawa–Kraków 1994.
• Bleckmann A., Subventionsrecht, Stuttgart 1978.
• Bleckmann A., Zum gerichtlichen Schutz des öffentlichen Finanzinteresses bei der Vergabe von Subventionen und öffentlichen Aufträgen, „Jahrbuch des öffentlichen Rechts” 2005, Nr. 53.
• Boć J., O umowie administracyjnej, w: Umowy w administracji, pod red. J. Bocia, L. Dziewięckiej-Bokun, Wrocław 2008.
• Burgi M., Öffentliches Recht und Privatrecht, w: Grundlagen des Verwaltungsrecht, Bd. I: Methoden, Maßstäbe, Aufgaben, Organisation, Hrsg. von W. Hoffmann-Riem, E. Schmidt-Assmann, A. Voßkuhle, München 2006.
• Burgi M., Von der Zweistufenlehre zur Dreiteilung des Rechtsschutzes im Vergaberecht, „Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht” 2007.
• Cieślik Z., Umowa administracyjna w państwie prawa, Kraków 2004.
• Dolnicki B., Umowa publicznoprawna w prawie niemieckim, „Państwo i Prawo” 2001, nr 3.
• Ehlers D., Die Handlungsformen bei der Vergabe von Wirtschaftssubventionen, „Verwaltungsarchiv” 1983.
• Ehlers D., Kommentar zu § 40, w: Verwaltungsgerichtsordnung, Hrsg. Von F. Schoch, E. Schmidt-Assmann, R. Pietzer, Randnummer 245, München 2008.
• Ehlers D., Verwaltung in Privatrechtsform, Berlin 1984.
• Filipek J., Stosunek administracyjnoprawny, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” t. CLXXXVII, Prace Prawnicze z. 34, Kraków 1968.
• Fleiner F., Institutionen des Deutschen Verwaltungsrechts, Tübingen 1928.
• Forsthoff E., Lehrbuch des Verwaltungsrechts, Allgemeiner Teil, Bd. I, München 1973.
• Goldhammer M., Zweistufentheorie, Kontrahierungszwang, und das Problem der Sparkassen mit imagegefärdten Kunden, „Die Öffentliche Verwaltung“ 2013, H. 11.
• Götz V., Recht der Wirtschaftssubventionen, München 1966.
• Ipsen H.P., Haushaltssubventionierung über zwei Stufen. Rückblick auf einen rechtsstaatlichen Ansatz, w: H.P. Ipsen, Öffentliches Wirtschaftsrecht. Entwicklungsbeiträge unter dem Grundgesetz, Tübingen 1985.
• Ipsen H.P., Öffentliche Subventionierung Privater, Berlin 1956.
• Ipsen H.P., Opinia prawna z dnia 17 grudnia 1951 roku, „Festschrift für Gerhard Wacke” 1972.
• Ipsen H.P., Verwaltung durch Subventionen, „Veröffentlichungen der Vereinigung der Deutschen Staatsrechtslehrer” 1967, H. 25.
• Kempen B., Die Formenwahlfreiheit der Verwaltung. Die öffentliche Verwaltung zwischen öffentlichen und privatem Recht, München 1989.
• Kijowski D., Problematyka regulacji prawnej stosowania form alternatywnych wobec aktu administracyjnego, w: Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego, Zakopane 24–27 września 2006 r., pod red. J. Zimmermanna, Warszawa 2007.
• Kijowski D., Ucieczka administracji publicznej w sferę prawa cywilnego, w: Współczesne zagadnienia prawa i procedury administracyjnej. Księga jubileuszowa dedykowana Prof. zw. dr. hab. Jackowi M. Langowi, pod red. M. Wierzbowskiego, J. Jagielskiego, A. Wiktorowskiej, E. Stefańskiej, Warszawa 2009.
• Kijowski D., Umowa administracyjna w części ogólnej polskiego prawa administracyjnego, w: Nowe problemy badawcze w teorii prawa administracyjnego, pod red. J. Bocia, A. Chajbowicza, Wrocław 2009.
• Kijowski D., W sprawie charakteru prawnego umów zawieranych przez organy administracji, „Państwo i Prawo” 1987, nr 6.
• Kletcatsky K., Allgemeines österreichisches Verwaltungsrecht. Eine Buch – und Lagebesprechung, „Juristische Blätter” 1954.
• Knosala E., Teoretyczne aspekty stosowania prawa prywatnego w działaniu współczesnej administracji publicznej, w: Współczesne zagadnienia prawa i procedury administracyjnej. Księga jubileuszowa dedykowana Prof. zw. dr. hab. Jackowi M. Langowi, pod red. M. Wierzbowskiego, J. Jagielskiego, A. Wiktorowskiej, E. Stefańskiej, Warszawa 2009.
• Kopp F., Die Entscheidung über die Vergabe öffentlicher Aufträge und über den Abschluß öffentlichrechtlichen Verträge als Verwaltungsakte?, „Bayerische Verwaltungsblätter. Zeitschrift für öffentliches Recht und öffentliche Verwaltung” 1980, H. 20.
• Köttgen A., Bundesstaatliche und gliedstaatliche Rechtsordnung. Verwaltungsrecht der öffentlichen Anstalt, „Veröffentlichungen der Vereinigung der Deutschen Staatsrechtslehrer” 1929, H. 6.
• Krüger H., Allgemeine Staatslehre, Stuttgart 1966.
• Kubiak A., Perspektywy rozwoju form konsensualnych w polskim prawie administracyjnym, w: Umowy w administracji, pod red. J. Bocia, L. Dziewięckiej-Bokun, Wrocław 2008.
• Maurer H., Allgemeines Verwaltungsrecht, München 2004.
• Panasiuk A., Umowa publicznoprawna, „Państwo i Prawo” 2008, nr 2.
• Pestalozza Ch., Formenmissbrauch des Staates, München 1973.
• Popowska B., Decyzja i umowa jako formy działania podmiotów administracji gospodarczej; konkurencja, współwystępowanie czy alternatywa?, w: Instrumenty i formy prawne działania administracji gospodarczej, pod red. B. Popowskiej, K. Kokocińskiej, Poznań 2009.
• Rabska T., Kontrakt wojewódzki – forma działania administracji publicznej w strukturach zdecentralizowanych, w: Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Profesora zw. dra hab. J. Filipka, pod red. I. Skrzydło-Niżnik, Kraków 2001.
• Rennert K., Kommentar zu § 40, w: Verwaltungsgerichtsordnung, Hrsg. von E. Eyermann, L. Fröhler, Randnummer 46, München 2006.
• Sachs M., Kommentar zu § 48, w: Verwaltungsverfahrengesetz, Hrsg. von P. Stelkens, H.J. Bonk, M. Sachs, Rn. 166, München 2008.
• Schmidt R., Allgemeines Verwaltungsrecht, Grundlagen des Verwaltungsverfahrens, Staathaltungsrecht, Bremen 2007.
• Schmidt R., Vollmöller T. (hrsg.), Kompendium Öffentliches Wirtschaftsrecht, Rn. 64, Berlin 2007.
• Schmidt-Assmann E., Ogólne prawo administracyjne jako idea porządku. Założenia i zadania tworzenia systemu prawnoadministracyjnego, Warszawa 2011.
• Starościak J., Prawne formy i metody działania administracji, w: System prawa administracyjnego, pod red. T. Rabskiej, J. Łętowskiego, t. 3, Warszawa 1978.
• Stelkens P., Kommentar zu § 35, w: Verwaltungsverfahrengesetz, Hrsg. von P. Stelkens, H.J. Bonk, M. Sachs, Rn. 108, München 2008.
• Tanneberg B., Die Zweistufentheorie, Berlin 2011.
• Taras W., Wróbel A., W sprawie jednolitej koncepcji umów publicznych, w: Prawo administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, pod red. E. Knosali, A. Matana, G. Łaszczycy, Kraków 1999.
• Thiel M., Die Eröffnung des Verwaltungsweg, „Juristische Ausbildung” 2001.
• Weißenberger Ch., Die Zweistufentheorie in Wirtschaftsverwaltungsrecht – Teil 1, „Gewerbearchiv” 2009, Nr. 11.
• Weißenberger Ch., Die Zweistufentheorie in Wirtschaftsverwaltungsrecht – Teil II, „Gewerbearchiv” 2009, Nr. 12.
• Wilbrandt-Gotowicz M., Umowa jako forma działania administracji publicznej (w świetle poglądów J.S. Langroda), w: Teoria instytucji prawa administracyjnego. Księga pamiątkowa Profesora Jerzego Stefana Langroda, pod red. J. Niczyporuka, Lublin 2011.
• Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 2001.
• Wyporska-Frankiewicz J., Publicznoprawne formy działania administracji o charakterze dwustronnym, Warszawa 2010.
• Zacher H., Verwaltung durch Subventionen, „Veröffentlichungen der Vereinigung der Deutschen Staatsrechtslehrer” 1967, H. 25.
• Zuleeg M., Die Zweistufentheorie, Ausgestaltung, Abwandlungen, Alternativen, w: Verwaltung im Dienste von Wirtschaft und Gesellschaft: Festschrifft für Fröhler, Hrsg. von P. Oberndorfer, Berlin 1980.

Uwagi

PL

I. Artykuły

EN

I. Papers

Identyfikatory

ISBN

978-83-232-2695-6