Bajki dla dialektyków. Kafka i Benjamin między mitem a wyzwoleniem.

• Autorzy: Jakub Nikodem

Warianty tytułu

EN

Fairy Tales for Dialecticians. Kafka and Benjamin between Myth and Emancipation.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In this paper my goal is to examine and re-read these places in works of Kafka, in which Walter Benjamin finds hope and utopian promise of emancipation. I try to determine whether those places can possibly be able to provide individual or universal emancipation; whether they are just false promises or simply ineffective personal tactics – or, on the contrary, they can be comprehended as conditions of possibility for revolutionary politics of the oppressed. In order to do this I supplement Benjamin’s discourse with concepts and ideas of Adorno, Horkheimer and Brecht. My conclusion is that Benjamin’s reading of Kafka is too optimistic in finding hope and fight against oppression in such works as The Trial, The Castle, The America, and in short stories like The Silence of the Sirens or The Great Wall of China. Benjamin finds the source of hope and victory over the mythical fate in solely humane attributes of cunning and audacity, represented – according to him – in protagonists of fairy-tales (Benjamin describes Kafka’s stories as ‘fairy tales for dialecticians’). But he undervalues power of fate, which lies in its own cunning, not only in its physical strength. If we comprehend mythical fate in much more dialectical way – as our capitalist, alienating modernity – we can find that its powers lie in its own conatus, self-preservation aimed to conserve the reality of oppression. In this sense Kafka’s work – if we read it as a diagnose of modernity and some kind of prophecy of a near future – evinces a dual cunning, which mechanism is as follows: the more a protagonist tries to outsmart the system, the more the system outsmarts him and thereby enslaves him.

Słowa kluczowe

EN

Walter Benjamin; Franz Kafka; Theodor W. Adorno; Max Horkheimer; Bertolt Brecht; cunning; fairy tale; myth; fate; law; modernity; dialectic; tactics

• Wydawca: Instytut Filozofii, Uniwersytet Szczeciński
• Czasopismo: Nowa Krytyka
• Rocznik: 2016
• Numer: 37
• Strony: 209-226

Twórcy

autor

Jakub Nikodem

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• M. Horkheimer, Zmierzch, tłum. H. Walentowicz, Warszawa 2002W. Benjamin, Franz Kafka. Z okazji dziesiątej rocznicy śmierci, tłum. A. Lipszyc, w: idem, Konstelacje. Wybór tekstów, tłum. A. Lipszyc, A. Wołkowicz, Kraków 2012R. Gasche, Prawo Kafki: w polu sił między judaizmem a hellenizmem, tłum. N. Rapp, w: Nienasycenie. Filozofowie o Kafce, red. Ł. Musiał, A. Żychliński, Kraków 2011M. Brod, Franz Kafka, Opowieść biograficzna, tłum. T. Zabłudowski, Warszawa 1982F. Kafka, Milczenie syren, tłum. R. Karst, w: idem, Opowieści i przypowieści, Warszawa 2016W. Benjamin, Anioł historii. Eseje, szkice, fragmenty, wybór i oprac. H. Orłowski, Poznań 1996F. Kafka, Milczenie syren, tłum. R. Karst, w: idem, Opowieści i przypowieści, Warszawa 2016M. Horkheimer, T.W. Adorno, Dialektyka oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa 2010W. Benjamin, Los i charakter, tłum. A. Lipszyc, w: idem, Konstelacje Wybór tekstów, tłum. A. Lipszyc, A. Wołkowicz, Kraków 2012F. Kafka, Rozważania o grzechu, cierpieniu, nadziei i słusznej drodze, tłum. R. Karst, w: Opowieści i przypowieści, Warszawa 2016W. Benjamin, Przyczynek do krytyki przemocy, tłum. A. Lipszyc, w: idem, Konstelacje. Wybór tekstów, tłum. A. Lipszyc, A. Wołkowicz, Kraków 2012F. Kafka, On, tłum. S. Tyrowicz, „Literatura na Świecie” 1987, nr 2F. Kafka, Proces, tłum. B. Schulz, Kraków 2004F. Kafka, Dzieci na drodze, tłum. A. Kowalkowski w: idem, Opowieści i przypowieści, Warszawa 2016E. Bloch, Nonsynchronism and the Obligation to its Dialectics, tłum. M. Ritter, „New German Critique” 1977, no. 11F. Kafka, Budowa chińskiego muru, tłum. A. Kowalkowski, w: idem, Opowieści i przypowieści, Warszawa 2016Ł. Musiał, Kafka. W poszukiwaniu utraconej rzeczywistości, Wrocław 2011F. Kafka, Ameryka, tłum. J. Kydryński, Warszawa 2008W. Benjamin, Conversations with Brecht, w: E. Bloch et al., Aesthetics and Politics, red. R. Taylor, London 2010B. Brecht, Krótki opis nowej techniki sztuk aktorskiej mającej na celu wywołanie efektu obcości, tłum. Z. Krawczykowski, „Dialog” 1959, nr 7W. Benjamin, O pojęciu historii, tłum. A. Lipszyc, w: idem, Konstelacje. Wybór tekstów, tłum. A. Lipszyc, A. Wołkowicz, Kraków 2012W. Benjamin, Pasaże, tłum. I. Kania, Kraków 2005T.W. Adorno, Dialektyka negatywna, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1986F. Kafka, Troska ojca rodziny, tłum. E. Ptaszyńska-Sadowska, w: idem, Opowieści i przypowieści, Warszawa 2016F. Kafka, Dzienniki. 1910–1923, tłum. J. Werter, Kraków 1969