Z rodziną komedii do „rodzinnej Europy”

• Autorzy: Ratajczak Dobrochna

Warianty tytułu

EN

With a Family of Comedies Towards “the Familial Europe”

Abstrakty

EN

The text discusses a challenge that the eighteenth-century European civilisation posed for generations of the Polish Enlightened and some consequences of their decisions. In fact, there was no alternative for them: in order to become part of the European civilisation and the progress whose path had just been set they had to bring about a multifaceted transformation of the Polish society dominated by noblemen, to make a turn that would completely change its world view, mentality and customs. Because one cannot be a part, and then heir, of the Enlightenment without being modern. And so the Polish enlightened elites fashioned their theatre as a transforming medium based on French models and classicist aesthetic—the most modern in Europe and most suited to their general educational intentions. The task of nationalising the progress was undertaken by Prince Adam Kazimierz Czartoryski, whereas the standard of comedy was proposed by a Jesuit playwright, Franciszek Bohomolec. The main burden of modernisation was to be borne by comedy, due to its qualities being the genre most suitable for the purpose. “The familial Europe” (a reference to memoirs by Maria Czapska) serves here as a metaphor of the cultural situation. On our way to our “familial Europe” we were accompanied by a whole family of comedies of several intertwining lineages: the didactic comedy “of purpose”, the emotional comedy, the comedy of manners, the aristocratic comedy, and political comedy.

Słowa kluczowe

EN

theatre history; theatre studies; Polish theatre; Polish drama; Enlightenment drama

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Pamiętnik Teatralny
• Rocznik: 2015
• Tom: 64
• Numer: 3-4(255-256)
• Strony: 85-98

Twórcy

autor

Ratajczak Dobrochna

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• G. Bataille, Część przeklęta oraz Ekonomia na miarę wszechświata. Granice użytecznego, przekł. K. Jarosz, Warszawa 2002.
• F. Braudel, Gramatyka cywilizacji, przekł. H. Igalson-Tygielska, Warszawa 2006.
• P. Chaunu, Cywilizacja wieku Oświecenia, przekł. E. Bąkowska, Warszawa 1989.
• N. Ferguson, Cywilizacja. Zachód i reszta świata, przekł. P. Szymanowski, Kraków 2013.
• A. Giddens, Konsekwencje nowoczesności, przekł. E. Klekot, Kraków 2008.
• J. Hersch, Wielcy myśliciele Zachodu. Dzieje filozoficznego zdziwienia, przekł. K. Wakar, Warszawa 2001.
• M. Horkheimer, T. W. Adorno, Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, przekł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1994.
• J. Jedlicki, Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują. Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa 1988.
• M. Klimowicz, Oświecenie, Warszawa 1975.
• M. Klimowicz, Początki teatru stanisławowskiego (1765–1773), Warszawa 1965.
• T. Kostkiewiczowa, Z. Sinko, Russoizm, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 2002.
• B. Latour, Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przekł. M. Gdula, Warszawa 2011.
• J. Ortega y Gasset, Rozmyślania o Europie, przekł. H. Woźniakowski, wstęp K. Polit, Warszawa 2006.
• H. G. Pott, Krótka historia kultury europejskiej, przekł. J. Dąbrowski, wstęp M. Zybura, Wrocław 2007.
• M. Prejs, Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej, Warszawa 2009.
• Z. Raszewski, Dziwna rocznica, [w:] idem, Staroświecczyzna i postęp czasu. O teatrze polskim (1765–1865), Warszawa 1963.
• D. de Rougemont, List otwarty do Europejczyków, przekł. A. Olędzka-Frybesowa, wstęp. M. Król, Warszawa 1995.
• W. Smoleński, Przewrót umysłowy w Polsce XVIII wieku. Studia historyczne, Warszawa 1949.
• J. Starobinski, Jean-Jacques Rousseau. Przejrzystość i przeszkoda oraz siedem esejów o Rousseau, przekł. J. Wojcieszak, Warszawa 2000.