„Ci nawet sami, którzy stróżami praw są postanowieni, najpierwszymi zachowaczami onych być powinni”2. O praworządności w debacie i dziele reformatorskim Sejmu Wielkiego (1788–1792)

• Autorzy: Tarnowska Anna

Warianty tytułu

EN

„Even the same Ones, who are Established to be Protectors of Law, they Ought to be Their First Preservers”. On the Rule of Law in the Debate and Reform work of Polish Great Sejm (1788–1792)

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Choć teoretyczne założenia koncepcji państwa prawa rozwijano w tradycji kontynen-talnej dopiero w XIX w., jej systemowe elementy mają korzenie sięgające w głąb historii. W niniejszym przyczynku autorka poddaje analizie wybrane przykłady z zakresu legisla-cji i kultury prawnej epoki Sejmu Wielkiego (1788–1792). Koncentruje się w szczególno-ści na problemach wyartykułowania i funkcjonowania nadrzędności konstytucji w po-rządku prawnym oraz innowacyjnym ukształtowaniu odpowiedzialności kluczowych organów państwa, w tym członków egzekutywy. Kwestie te bowiem szczególnie zdają się odzwierciedlać zawieszenie między rodzimym dorobkiem a nowoczesnością konsty-tucjonalizmu. Jednocześnie oba przypadki pokazują, że ratio legis tych rozwiązań mia-ło przede wszystkim praktyczny, nie koncepcyjny charakter.

EN

Although the theoretical assumptions of the concept of the rule of law have been devel-oped in the continental tradition only in the 19th century, its systemic elements have their roots deep in history. In this contribution, the author analyses selected examples from the field of legislation and legal culture of the Great Sejm era (1788–1792). She focuses in particular on the problems of articulation and functioning of the supremacy of the constitution in the legal order and the innovative shaping of the responsibilities of key state authorities. These issues notably seem to reflect the suspension between the domes-tic heritage and the modernity of constitutionalism. At the same time, both cases prove that the ratio legis of these solutions was primarily of a practical, not conceptual nature.

Słowa kluczowe

PL

nadrzędność konstytucji; praworządność; odpowiedzialność konstytucyjna; odpowiedzialność polityczna; Konstytucja 3 Maja

• Wydawca: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Czasopismo: Przegląd Prawa Konstytucyjnego
• Rocznik: 2021
• Numer: 3 (61)
• Strony: 47-62

Daty

wydano

2021-06-30

Twórcy

autor

Tarnowska Anna

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,

Bibliografia

• Za czy przeciw Ustawie Rządowej. Walka publicystyczna o Konstytucję 3 Maja. Antologia, red. A. Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 1992.
• Skrzetuski W., Mowy o główniejszych materyjach politycznych, Warszawa 1773.
• Dihm J., Sprawa konstytucji ekonomicznej z 1791 r. (na tle wewnętrznej i zagranicznej sytuacji Polski), Wrocław 1959.
• Dippel H., Modern constitutionalism. An introduction to a history in need of writing, „The legal history review/Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis/Revue d`histoire du droit” 2005, T. LXXIII.
• Dworkin R., Keynote Speech, [w:] European Commission for Democracy through Law (Venice Commission) in co-operation with the Foreign and Commonwealth Office of the United Kingdom and the Bingham Centre for the Rule of Law under the auspices of the United Kingdom Chairmanship, of the Committee of Ministers of the Council of Eu rope Conference on “The Rule of Law as a Practical Concept”, London, 2 March 2012. Reports, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL(2013)016-e.
• Grześkowiak-Krwawicz A., Regina liberartis, Wolność w polskiej myśli politycznej XVIII w., Gdańsk 2006.
• Janeczek Z., Ignacy Potocki. Marszałek Wielki Litewski (1750–1809), Katowice 1992.
• Kucharski T., Konstytucje „egzorbitancyjne” w Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno- -Historyczne” 2002, t. LXIV, z. 2.
• Leśnodorski B., Beccaria w Polsce w XVIII w., „Nauka Polska” 1965, nr 3.
• Rakowski M., System parlamentarno-gabinetowy do I Wojny Światowej, Warszawa 2016.
• Szcząska Z., Odpowiedzialność prawna ministrów w państwach konstytucyjnych XVIII- -XIX w., [w:] Wiek XVIII. Polska i świat. Księga poświęcona Bogusławowi Leśnodorskiemu, red. A. Zahorski, Warszawa 1974.
• Szcząska Z., Odpowiedzialność rządu w Polsce w latach 1775–1792, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1975, t. XXVII, z. 1.
• Szcząska Z., Sąd Sejmowy w Polsce od końca XVI do końca XVIII w., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1968, t. XX, z. 1.
• Szcząska Z., Z dziejów polskiego procesu karnego. Proces Adama Ponińskiego przed sądem sejmowym, [w:] Lex est Rex in Polonia et in Lithuania. Tradycje prawno-ustrojowe Rzeczypospolitej – doświadczenie i dziedzictwo, red. A. Jankiewicz, Warszawa 2008.
• Tarnowska A., “To Which Constitution the Further Laws of the Present Sejm Have to Adhere to in All…” Constitutional Precedence of the 3 May System, [w:] Reconsidering Constitutional Formation II Decisive Constitutional Normativity. From Old Liberties to New Precedence, red. U. Müßig, Law Studies in the History of Law and Justice, vol. 12, Springer 2018.
• Tarnowska A., “Willing that the Guard of Law should be responsible to the Nation for their action…” Justiciability of power in the Era of Polish May Constitution of 1791, „Giornale di Storia costituzionale/Journal of the Constitutional History” 2019, n. 37 iss. 1.

Identyfikatory

ISSN

2082-1212