Dyglosja i tryglosja języka fińskiego w świetle sytuacji socjolingwistycznej Finlandii

• Autorzy: Wojan Katarzyna

Warianty tytułu

EN

Diglossia and triglossia in Finnish in the light of the sociolinguistic situation in Finland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia zjawiska dyglosji oraz tryglosji we współczesnym języku fińskim na tle skomplikowanej sytuacji socjolingwistycznej Finlandii. Fenomen ten odgrywa istotną rolę w kształtowaniu się fińskiej rzeczywistości komunikacyjnej, integracyjnej oraz dyskursywnej. Nosiciele języka fińskiego posiadają dwojaki sposób porozumiewania się – posługują się językiem potocznym mówionym (puhekieli) i ogólnonarodowym (yleiskieli). Fiński język potoczny znacznie różni się od znormatywizowanego, standardowego fińskiego na wszystkich poziomach systemu językowego. Język potoczny stał się poważnym rywalem nie tylko fińszczyzny formalnej, ale też terytorialnych dialektów i gwar, co może powodować wykształcenie się specyficznej hybrydalnej formy potoczno-dialektalnej. Wytworzyła się swoista tryglosja wewnętrzna polegająca na użyciu trzech odmian języka: potocznej, ogólnonarodowej i dialektu regionalnego bądź gwary miejscowej.

EN

The article presents the phenomena of diglossia and triglossia in contemporary Finnish against the background of the complex sociolinguistic situation in Finland. The phenomena under discussion play an important role in the shaping of Finnish communication, integration and discursive reality. Finnish native speakers use both colloquial spoken language, puhekieli, and a nationwide standard language, yleiskieli. The everyday spoken language differs significantly from standard Finnish at all levels of the language system. Puhekieli has become a serious rival not only to the standard variety, but also to regional dialects, which may lead to an emergence of a hybrid colloquial-dialectal variety. A specific internal triglossia, involving the use of the colloquial, nationwide and regional language varieties, has been observed.

Słowa kluczowe

PL

dyglosja; tryglosja; język fiński; język mówiony; socjolingwistyka

EN

diglossia; triglossia; Finnish language; colloquial Finnish; sociolinguistics

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Czasopismo: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Rocznik: 2017
• Tom: 73
• Strony: 195-210

Twórcy

autor

Wojan Katarzyna

• Uniwersytet Gdański

Bibliografia

• BARTMIŃSKI Jerzy (1992): Styl potoczny. – [w:] Janusz ANUSIEWICZ, Franciszek NIECKULA (red.). Język a Kultura. T. 5: Potoczność w języku i kulturze. – Wrocław: Wiedza o kulturze, 115–134.
• CAVALLI-SFORZA Luigi Luca, MENOZZI Paolo, PIAZZA Alberto (1994): The History and Geography of Human Genes. – Princeton (New Yersey): Princeton University Press.
• CHADZINIKOLAU Nikos (1985): Literatura nowogrecka 1453–1983. – Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• DAHL Östen (2008): Kuinka eksoottinen kieli suomi on? [Jak egzotycznym językiem jest fiński?] – Virittäjä 4, 245–559.
• FERGUSON Charles A. (1959): Diglossia. – Word 15, 325–340.
• GARMADI Juliette (1981): La Sociolinguistique. – Paris: Presses Universitaires de France.
• GEBEN Kinga (2014): Trudności młodzieży polskiej na Litwie w uczeniu się języka ogólnopolskiego. – Kalba ir kontekstai 6 (1). – Vilnius: Lietuvos edukologijos universitetas, 186–197.
• GŁUSZKOWSKI Michał (2009): Dyglosja w społeczności staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego. – Socjolingwistyka 22–23, 115–131.
• GORTYCH Karolina (2008): Dyglosja w historii greckiego języka prawa. – Investigationes Linguisticae 16, 33–43.
• GORTYCH Karolina (2010): Etyczny aspekt dyglosji w języku Grecji i Cypru. – [w:] Anna MRÓZ, Adam NIEWIADOMSKI, Monika PAWELEC (red.): Prawo, język, etyka. –Warszawa: Zakład Graficzny Uniwersytetu Warszawskiego, 141–152.
• HABRAJSKA Grażyna (1992): Potoczność w rozumieniu potocznym. – [w:] Janusz ANUSIEWICZ, Franciszek NIECKULA (red.). Język a Kultura. T. 5: Potoczność w języku i kulturze. – Wrocław: Wiedza o Kulturze, 29–36.
• HALLIK Katrin (2011): Selge keele liikumisest maailmas [Uproszczona wersja języka w świecie]. – Õiguskeel 3: 7–15.
• HIIDENMAA Pirjo (2003): Suomen kieli – who cares? [Język fiński – kto się troszczy?] – Helsinki: Otava.
• JARVAVesa, NURMI Timo (2009): Oikeeta suomee: Suomen puhekielen sanakirja [Prawdziwy fiński: słownik fińskiego języka potocznego]. 2. tarkistettu painos [wyd. 2 popr.]. – Helsinki: Gummerus.
• KAŁUŻYŃSKI Stanisław (1998): Klasyczny język mongolski. – Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
• KELLOSALO Juhani (2012): Agricolasta alettu, mutta yhä haasteita riittää: Näkökulma lääketieteen suomeen [Zaczęło się od Agricoli, ale wyzwań wystarczy: Perspektywy fińskiego języka medycyny]. – Kielikello 3. – URL: http://www.kielikello.fi/index.php?mid=2&pid=11&aid=2512 (dostęp 30.12.2016).
• KNIAŹ Małgorzata (2013): Odmiana pośrednia języka arabskiego w Egipcie: Struktura i rola kulturotwórcza. – Kraków: Libron.
• LEIWO Matti (2000): Suomen kieli 2000-luvulla: Voiko kielen kehitystä ennustaa? – [w:] Paula KALAJA, Lea NIEMINEN (toim.): Kielikoulussa – kieli koulussa. AFinLAn vuosikirja 2000 [W szkole językowej – język w szkole. Rocznik Fińskiego Towarzystwa Językoznawstwa Stosowanego 2000]. Suomen soveltavan kielitieteen yhdistyksen julkaisuja no. 58. – Jyväskylä, 387–404.
• LUUTONEN Jorma (2007): Kirjakieli, uusmedia ja globalisaatio: Näkökulmia suomen kielen variaation kehitykseen [Język literacki, nowe media i globalizacja: Perspektywy rozwoju wariantów języka fińskiego]. – Virittäjä 2, 219–237.
• MÄKELÄ Klaus (1986): Kielenhuolto, kielellisen muuntelun yhteisöllinen rakenne ja ihmisten luokitteleminen [Kultura języka, struktura społeczna zróżnicowania językowego i klasyfikowanie ludzi]. – Kielikello 2, 18–20.
• MANIOWSKA Katarzyna (2011): O dyglosji w powieści na przykładzie Dnia sądu Salvatorego Satty. – Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis 6, 121–130.
• MIELIKÄINEN Aila (1986): Nykysuomen muuttuvat murrerajat [Kruszące się granice dialektów współczesnego języka fińskiego]. – Kielikello 2, 12–17.
• MIELIKÄINEN Aila (1989): Nykysuomen murtuvat murrerajat [Zmieniające się granice współczesnego języka fińskiego]. – [w:] AALTOo, Seija et al. (red.). Kielestä kiinni. Tietolipas 113. – Helsinki: Suomalaisen kirjallisuuden seura. 234–242.
• PAUNONEN Heikki (1995): Suomen kieli Helsingissä: Huomioita Helsingin puhekielen historiallisesta taustasta ja nykyvariaatiosta [Język fiński w Helsinkach: Uwagi o kontekście historycznym języka potocznego i wariancjach współczesnych]. – Helsinki: Helsingin yliopiston suomen kielen laitos.
• PIOTROWSKI Andrzej, ZIÓŁKOWSKI Marek (1976): Zróżnicowanie językowe a struktura społeczna. – Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• PSYCHARIS Ioannis (1888): Το ταξίδι μου. – Athens: S. K. Vlastos.
• RUUSUVUORI Raija (1986): Millaista kieltä opetuksessa tulisi käyttää? [Jakiego języka należy używać w procesie nauczania?].– Kielikello 2, 204–208.
• ŚMIETANKO Sylwia (2013): Degradacja środowiska naturalnego, nierówności społeczne oraz przemiany demograficzno-kulturowe jako czynniki zdolne spowolnić światową ekspansję CHRL w perspektywie 2050 roku. – Praca magisterska na kierunku stosunki międzynarodowe w zakresie handlu zagranicznego wykonana pod kierunkiem dr Konrada Prandeckiego. – Warszawa: Akademia Finansów i Biznesu Vistula. Wydział Ekonomiczny. Stosunki Międzynarodowe.
• QUILES Carlos, LÓPEZ-MENCHERO Fernando (2012): A Grammar of Modern Indo-European. – Badajos: Indo-European Language Association.
• SAVOLAINEN Leena (2011): Suomen kaksi viittomakieltä [Dwa fińskie języki migowe]. – Kielikello 3, 14–17.
• SZULC Aleksander (2005): Niemczyzna Szwajcarów – dyglosja czy dwujęzyczność? –Kraków: Polska Akademia Nauk.
• VÄESTÖ KIELEN MUKAAN 1980–2015 [Ludność wg języka]. – Tilastokeskus [Główny Urząd Statystyczny Finlandii]. 1.04.2016. – URL: http://www.stat.fi/til/vaerak/2015/vaerak_2015_2016-04- 01_tau_002_fi.html (dostęp: 23.06.2016).
• VIITTOMAKIELET JA VIITTOMAKIELISET [Języki migowe i ich użytkownicy]. – Viittomakielet. Kuurojenliitto [Języki migowe. Związek Głuchych]. 15.05.2015. – URL: http://www.kuurojenliitto.fi/fi/viittomakielet/ viittomakielet-ja-viittomakieliset#.WGfXSVPhCM8 (dostęp: 23.06.2016).
• WALCZAK Bogdan (2014): Trzy refleksje o dwujęzyczności. – Poznańskie Spotkania Językoznawcze 27, 181–191.
• WIIK Kalevi (2002): Eurooppalaisten juuret [Korzenie Europejczyków]. – Jyväskylä: Atena.
• WILKOŃ Aleksander (2000): Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Wyd. 2. – Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• WOJAN Katarzyna (2015a): Język potoczny w polskiej lingwistyce. Materiały do Przewodnika leksykalnobibliograficznego. – [w:] Marcelina GRABSKA, Żanna SŁADKIEWICZ (red.). „Mówimy jak mówimy...” Gdzie ukryta jest potoczność? – Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 43–83.
• WOJAN Katarzyna (2015b): Języki sztuczne. Zapotrzebowanie społeczeństw czy fantazja jednostek? Zarys dziejów interlingwistyki. – Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• WOJAN Katarzyna (2016a): Język fiński w teorii i praktyce. – Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• WOJAN Katarzyna (2016b): Wielojęzyczna Finlandia. Mniejszości narodowe i ich języki we współczesnej Finlandii. – [w:] Beata AFELTOWICZ, Jolanta MITURSKA-BOJANOWSKA, Harry WALTER (red.): Dialog kultur i społeczeństw. Диалог культур и обществ. The dialogue of cultures and societies. – Szczecin: volumina.pl Daniel Krzanowski, 193–205.
• WOJAN Katarzyna (2016c): Współczesna sytuacja socjolingwistyczna Finlandii na tle zmian demograficznych. – [w:] Katarzyna WOJAN (red.): Nowe wyzwania, nowe horyzonty. Czterdzieści lat Skandynawistyki gdańskiej. T. 3: Język, kultura i społeczeństwo Finlandii. – Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 171–196.
• ŻYDEK-BEDNARCZUK Urszula (2007): Bilingwizm w badaniach glottodydaktycznych, społecznych i kulturowych. – [w:] Jolanta TAMBOR, Aleksandra ACHTELIK (red.): Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. – Katowice: Gnome, 223–237.
• ŻYŁKO Bogusław (2011): Gustaw Szpet jako historyk filozofii i rosyjskiej. – Przegląd Filozoficzny. Seria nowa 1, 151–165.