Nieodmienność rzeczowników w systemie norm współczesnej polszczyzny

• Autorzy: Krzyżanowski Piotr

Warianty tytułu

EN

Nominal uninflectedness and the system of language norms in contemporary Polish

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule rozpatrywane jest zjawisko nieodmienności rzeczowników w odniesieniu do różnych poziomów organizacji języka: systemu gramatycznego – normy – uzusu. Blokadę odmienności niektórych rzeczowników zapożyczonych o nietypowej postaci morfonologicznej i adaptację morfologiczną innych uznano za przejawy presji reguł systemowych. Dopuszczenie nieodmienności wyrażeń, w wypadku których nieodmienność nie znajduje uzasadnienia systemowego, uznano za przejaw liberalizacji normy skodyfikowanej. Stylistyczne nacechowanie wariantów (nie)odmiennych realizowane jest na poziomie normy użytkowej. Uzus pokazuje liczne wypadki naruszenia normy fleksyjnej w zakresie realizacji systemowej zasady odmienności rzeczowników. Nieodmienność jest też odnoszona do podstawowych tendencji rozwojowych języka: tendencji do uproszczeń, realizowanej przez różne procesy redukcji odmiany (np. przez zaniechanie odmiany rzeczowników), oraz tendencji do zróżnicowań i wyrazistości (np. funkcjonalizacja wariantywności fakultatywnej, czyli nadawanie szczególnych funkcji formom nieobciążonym funkcjonalnie, a także uwydatnianie kontrastów już istniejących w języku).

EN

The article discusses the problem of nominal uninflectedness with regard to various levels of language organization: the grammar system – norm – usage. The uninflectedness of some loan nouns of untypical morphonological structures and a morphological adaptation of others may result from systemic pressure; the omission of declining of the inflectible nouns may be viewed as a liberalization of the codified norm; cases of stylistic marking of (un)inflected variants are realized at the level of the norm of usage; cases of the violation of the nominal inflectional norm are a matter of usage as such. Another context of the phenomenon of uninflectedness are the basic trends in language developments: the tendency to simplify forms, realized through a reduction of inflection, e.g. through a blockage of inflection of the nouns and the tendency to differentiate and augment salience when optional variantability is functionalized (i.e. functions are assigned to functionally empty forms, the already existing contrasts are augmented).

Słowa kluczowe

PL

rzeczowniki nieodmienne; norma językowa; norma użytkowa; norma skodyfikowana

EN

undeclinable nouns; norm; norm of usage; codified norm

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2020
• Tom: 100
• Numer: 2
• Strony: 49-59

Daty

wydano

2020

Twórcy

autor

Krzyżanowski Piotr

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin,