De ‘reizen’ van Ruusbroec naar Polen: Over de vertalingen van het werk van Jan van Ruusbroec (1293–1381) naar het Pools

• Autorzy: Małgorzata Dowlaszewicz

Warianty tytułu

PL

‘Podróże’ Ruusbroeca do Polski — o polskich przekładach dzieł Jana van Ruusbroeca (1293–1381)

EN

The ‘travels’ of Ruusbroec to Poland: On translations of the work of John of Ruusbroec (1293–1381) into Polish

• Języki publikacji: NL

Abstrakty

NL

De tractaten van Jan van Ruusbroec zijn meerdere keren in het Pools vertaald. De eerste bekende vertaling werd gepubliceerd in 1874 en de laatste in 2006. Dit artikel analyseert de bemiddelaars die verantwoordelijk zijn voor de Poolse edities — vertalers en uitgeverijen. Het artikel wil een antwoord geven op waarom zij de gedachten van deze middeleeuwse Vlaamse mystiek naar Polen hebben gebracht, welke algemene keuzes ze hebben gemaakt (de brontekst, de presentatie) en wat de ontvangst ervan was. Het lijkt erop dat de meeste vertalingen werden voorbereid en gepubliceerd in een conservatieve katholieke omgeving. Dit was de waarschijnlijke reden voor gebrek aan interesse in de werken van Ruusbroec buiten deze kring. Tussen 2000 en 2006 werden de volledige werken vertaald met een moderne Nederlandse editie van de tractaten als brontekst. Deze Poolse publicatie die bestaat uit vier delen biedt niet alleen de vertaling van de werken van Ruusbroec maar geeft ook een uitgebreide analyse van zijn leven en aanwezigheid in de wereldse mystieke literatuur. Het zou een golf van nieuwe interesse in deze grote middeleeuwse geschriften kunnen veroorzaken.

PL

Traktaty Jana van Ruusbroeca zostały przetłumaczone na język polski kilkakrotnie. Pierwsze znane tłumaczenie zostało opublikowane w 1874 r., ostatnie zaś w 2006 r. Niniejszy artykuł przedstawia mediatorów odpowiedzialnych za powstanie polskich wydań — tłumaczy i wydawnictwa. Próbuje także odpowiedzieć na pytania, dlaczego zdecydowali się na przedstawienie myśli tego średniowiecznego mistyka flamandzkiego w Polsce, jakich wyborów musieli dokonać (tekst źródłowy, prezentacja) oraz jaki był odbiór tych tekstów. Większość przekładów była przygotowana i opublikowana w konserwatywnym katolickim środowisku. Prawdopodobnie to było przyczyną małego zainteresowania pracami Ruusbroeca poza tym kręgiem. W latach 2000-2006 dzieła Ruusbroeca zostały przetłumaczone na podstawie współczesnej edycji niderlandzkiej traktatów. Polska publikacja składa się z czterech części, które nie tylko zawierają tłumaczenie dzieł Ruusbroeca, ale przedstawiają również analizę życia i obecności tego twórcy w świecie literatury mistycznej. To może być początek nowej fali zainteresowania pismami tego wielkiego średniowiecznego mistyka.

EN

The treaties of Jan van Ruusbroec have been translated several times into Polish. The first known translation was published in 1874 and the last one in 2006. This article analyses the mediators responsible for the Polish editions — translators and publishing houses. The article seeks to answer the questions of why they chose to bring the thoughts of this medieval Flemish mystic to Poland, what general choices they made (the source text, the presentation) and what the reception of it was. It appears that most of the translations were prepared and published in a conservative catholic environment. This was the probable reason for little interest in the works of Ruusbroec outside this circle. Between 2000 and 2006, the complete works were translated using the modern Dutch edition of the treaties as the source text. This Polish publication consisting of four parts does not only provide the translation of the works of Ruusbroec but it also gives a comprehensive analysis of his life and presence in the world mystic literature. It could be a start to a wave of new interest in those great medieval writings

Słowa kluczowe

PL

mediator; Ruusbroec; przekład; tłumaczenia; wydawnictwo; mistycyzm

EN

mediator; Ruusbroec; translation; publishing house; mysticism

NL

bemiddelaar; Ruusbroec; vertalingen; uitgeverij; mystiek

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Roczniki Humanistyczne
• Rocznik: 2016
• Tom: 64
• Numer: 5: Neofilologia. Numer specjalny
• Strony: 165-177

Twórcy

autor

Małgorzata Dowlaszewicz

• Uniwersytet Wrocławski,

Bibliografia

• Bedeker, Laetita, & Ilse Feinauer. 2006. ‘The translator as cultural mediator’ Southern African Linguistics and Applied Language Studies 24: 133–141.
• Borowski, Andrzej. 2007. Iter Polono-Belgo-Ollandicum: Cultural and literary relationships between the Commonwealth of Poland and the Netherlands in the 16th and 17th centuries. Kraków: Księgarna Akademicka.
• D’hulst Lieven, Maud Gonne, Tessa Lobbes, Reine Meylaerts & Tom Verschaffel. 2014. ‘Towards a multipolar model of cultural mediators within multicultural spaces. Cultural mediators in Belgium (1830–1945).’ Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis/ Revue Belge de Philologie et d’Histoire 92 (4): 1255–1275.
• Engelbrecht, Wilken. 2013. ‘Een boegbeeld van de morele sanering — Jo van Ammers-Küller.’ In: Kris van Heuckelom, Dieter De Bruyn & Carl De Strycker (eds.). Van Eeden tot heden. Literaire dwarsverbanden tussen Midden-Europa en de Lage Landen. Lage Landen Studies 5, 155–185. Gent: Academia Press.
• Engelbrecht, Wilken. 2016. ‘The Marvellous Doctor — Czech and Polish Reception of Ruusbroec.’ In Marcin Tkaczyk, Marzena Krupa & Krzysztof Jaworski (eds.). Veritas in caritate. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Andrzeja Szostka MIC, 103–111. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• German, Franciszek. 1986. ‘Przewłocki Walerian (1828-1895).’ In Polski Słownik Biograficzny 29, Warszawa: Polska Akademia Umiejętności, 28–30.
• Helsztyński, Stanisław. 1933. Każdy (Everyman) : średniowieczny moralitet angielski. Biblioteka Dramatyczna Drogi nr. 4, Warszawa.
• Iwaszkiewicz, J. (1984). “Kwidam.” In Jarosław Iwaszkiewicz. Dramaty. Tom II. In de reeks “Jarosław Iwaszkiewicz Dzieła.” Warszawa: Czytelnik.
• Jongen, Ludo, & Małgorzata Dowlaszewicz (eds.). 2012. Jacob van Maerlant: Vier viervoeters/ Cztery czworonogi. Lublin: KUL.
• Kasprowicz, Jan (vert.). 1907. Siostra Beatryks: w trzech aktach (Maurycy Maeterlinck). Lwów, Warszawa: Nakładem Towarzystwa Wydawniczego E. Wende i Spółka.
• Kieniewicz, Stefan. 1964-1965. ‘Kalinka Walerian (1826–1886)’. In Polski Słownik Biograficzny 11. Warszawa: Polska Akademia Umiejętności, 449–452.
• Lobbes, Tessa & Reine Meylaerts. 2015. ‘Cultural mediators and the circulation of cultural identities in interwar bilingual Belgium. The case of Gaston Pulings (1885–1941).’ Orbis Litterarum 70 (5): 405–436.
• Maeterlinck, Maurice. 1901. ‘Soeur Béatrice. Miracle en trois actes.’ In Maurice Maeterlinck. Théâtre III, 177–225. Bruxelles, Paris: P. Lacomblez & Per Lamm.
• Mertens, Th. 1993. ‘Gescreven waerheit blivet staen. De receptie van Ruusbroecs werken.’ In Egbert P. Bos & Geert Warnar (eds.). Een claer verlicht man: over het leven en werk van Jan van Ruusbroec (1293–1381), 73–82. Hilversum: Verloren.
• Meylaerts, Reine, Maud Gonne, Diana Roig Sanz & Tessa Lobbes. 2016. ‘Cultural mediators in cultural history: what do we learn from studying mediator's complex transfer activities in interwar Belgium.’ In Elke Brems, Orzsolya Réthelyi & Ton van Kalmthout (eds.). The Circulation of Dutch Literature. Leuven: Leuven University Press, in print.
• Meylaerts, Reine. 2011. ‘Intercultural mediators in multilingual cultures: blessing or curse?’ In Lieven D’Hulst & Reine Meylaerts (eds.), La traduction dans les cultures plurilingues, 61–72. Arras: Artois Presses Université.
• Oczko, Piotr, & Włodzimierz Szturc. 1998. Cudowna Historia Maryjki Z Nijmegen, Która Przez Siedem Lat Miała Do Czynienia Z Diabłem: Anonimowy Mirakl Niderlandzki Z XV Wieku. Kraków: Script.
• Przewłocki, Walerian. 1881. Listy z podróży za-atlantyckiej. Chicago: Sp. Wydawnictwo Polskie.
• Radoński, Karol M. 1947. Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego: Encyklopedia hagiograficzna. Warszawa: Księgarnia św. Wojciecha.
• Ruysbrock, Jan van, & Maria Lew-Dylewski. 2000-2006. Dzieła. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
• Ruysbroeck, Jan van, & X. W. P. (= Walerian Przewłocki). 1874. Rusbrock przedziwny. Lwów: Drukarnia Ludowa (= Seyfarth & Czajkowski).
• Ruysbroeck, Jan & Piotr R. Sulikowski. 2000. Ozdoba duchowego wesela. Kraków: Znak.
• Ruysbroeck, Jan & Anna Szottowa. 1938. Myśli błogosławionego Jana Ruysbroecka. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
• Stracke, Desideer A., Jean B. Poukens, Léonce Reypens, Marcellus Schurmans, & Jozef Mierlo (ed.). 1944–1948. Jan van Ruusbroec. Werken. Naar het standaardhandschrift van Groenendaal uitgegeven. Tielt: Lannoo.
• Warnar, Geert. 2003. ‘Ruusbroec in het middelpunt, maar waarvan? De mysticus en de Middelnederlandse letterkunde.’ Queeste. Tijdschrift over Middeleeuwse Letterkunde 10 (2003), 1: 15-26.
• www1: http://www.wkb-krakow.pl/ (de website van de Ongeschoeide Karmelieten) geraadpleegd op 29.08.2016

Identyfikatory

DOI

10.18290/rh.2016.64.5s-13