Humanistyka cyfrowa w dobie ponowoczesności. Próby diagnozy i prognozy z perspektywy myśli chrześcijańskiej

• Autorzy: Wiesław Setlak

Warianty tytułu

EN

Digital Humanity in the Post-Modern Era: Attempts at Diagnosis and Prognosis from the Perspective of Christian Thought

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rozwój cywilizacji cyfrowej jest już nie do powstrzymania. To signum temporis ponowoczesności i ważne zagadnienie współczesnego dyskursu humanistycznego. Tezą główną artykułu jest pogląd, że słowo (logos) – fundament i tworzywo tradycyjnie rozumianej humanistyki – ulegnie naporowi obrazu, a swoje odwieczne znaczenie zachowa już tylko w niszach czy enklawach. Nie jest to stan rzeczy dający się „uprawomocnić” w myśleniu – czy to naukowym, czy potocznym – inspirowanym aksjologią i antropologią o chrześcijańskiej genezie. Organiczny chrześcijanin nie może przystać na prymat obrazu i liczby (cyfry) nad słowem choćby ze względu na sakralny status słowa. Słowo bowiem wyraża byt Boga, jest początkiem Jego dzieła i Nim samym. W teologii katolicyzmu, protestantyzmu czy prawosławia można doszukać się wielu argumentów przeciwko swoistej „deifikacji” techniki stymulującej rozwój tak zwanej humanistyki cyfrowej. Podobnie sceptyczne jest stanowisko przedstawicieli filozofii personalistycznej, zbudowanej na chrześcijańskiej koncepcji człowieka – osoby. Coraz mocniej artykułowane w ponowoczesności przyzwolenie na zależność człowieka od wytworów technologii należy, z perspektywy humanistyki słowa, uznać za błąd antropologiczny.

EN

The development of digital civilization has become unstoppable. It is the signum temporis of post-modernity and an important issue in contemporary humanistic discourse. The main thesis of the article is the view that the word (logos)—foundation and material in traditional humanities will succumb to the pressure of the image and will keep its original meaning only in niches or enclaves. This is not a status quo which can be implemented in thinking—either scientific or colloquial— inspired by axiology and anthropology of Christian origin. An organic Christian cannot accept the primacy of the image and number (digit) over the word due to the sacred status of the word. The word expresses the existence of God, it is the beginning of His work and Himself. In Catholic, Protestant or Orthodox theologies one may find many arguments against specific “deification” of technology stimulating the development of the so called digital humanity. Certain representatives of personalistic philosophy, based on the Christian concept of man-person present a similarly skeptical attitude. From the humanistic perspective, the post-modern permission for the dependence of man on technological creations should be regarded as a mistake.

Słowa kluczowe

PL

chrześcijaństwo; cywilizacja; humanistyka cyfrowa; humanistyka słowa; kultura; obraz; ponowoczesność; słowo; wartości

EN

Christianity; civilisation; digital humanity; word humanity; culture; image; post-modernity; word; values

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Roczniki Kulturoznawcze
• Rocznik: 2016
• Tom: 7
• Numer: 3
• Strony: 41-57

Twórcy

autor

Wiesław Setlak

• Zakład Literatury Staropolskiej w Instytucie Filologii Polskiej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Rzeszowskiego,

Bibliografia

• Bartnik Czesław S.: Personalizm. Lublin: Wydawnictwo KUL 2013.
• Castells Manuel: Społeczeństwo sieci. Przeł. Mirosława Marody, Kamila Pawluś, Janusz Stawiński i Sebastian Szymański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
• Francuz Piotr: Neuropoznawcze podstawy komunikacji wizualnej. W: Komunikacja wizualna. Red. Piotr Francuz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2012 s. 11-46.
• Giddens Anthony: Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Przeł. Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2006.
• Gombrich Ernst: O sztuce. Przeł. Monika Dolińska. Warszawa: Dom Wydawniczy Rebis 2008.
• Humphrey Katherine, Underwood Geoffrey: Domain knowledge moderates the influence of visual saliency in scene recognition. „British Journal of Psychology” 2009 nr 100 s. 377-398. DOI: 10.1348/000712608X344780.
• Itti Laurent, Koch Christof: Computational modeling of visual attention. „Nature Reviews. Neuroscience” 2011 nr 2 s. 194-203.
• Jasiewicz Justyna: Kompetencje informacyjne młodzieży. Analiza – stan faktyczny – kształcenie na przykładzie Polski, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 2012.
• Jaśkowski Piotr: Neuronauka poznawcza. Jak mózg tworzy umysł? Warszawa: Vizja Press & It 2009.
• Juza Marta: Internet a tendencje indywidualistyczne we współczesnym społeczeństwie zachodnim. W: Jednostka-grupa-cybersieć. Psychologiczne, społeczno-kulturowe i edukacyjne aspekty społeczeństwa informacyjnego. Red. Mieczysław Radochoński i Barbara Przywara. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania 2004 s. 106-119.
• Kelly Kevin: Scan This Book! „The New York Times Magazine” 14 May 2006. Cyt. za: Andrew Keen. Kult amatora. Jak internet niszczy kulturę. Przeł. Małgorzata Bernatowicz i Katarzyna Topolska-Ghariani. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2007 s. 70.
• Kiereś Henryk: Błąd antropologiczny a humanistyka. W: Błąd antropologiczny. Red. Andrzej Maryniarczyk i Katarzyna Stępień. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2003 s. 299-310.
• Kiereś Henryk: Trzy socjalizmy. Tradycja łacińska wobec modernizmu i postmodernizmu. Lublin: Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej 2000.
• Koyré Alexandre: Od zamkniętego świata do nieskończonego wszechświata. Przeł. Olga i Wojciech Kubińscy. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 1998.
• Krąpiec Mieczysław: Osoba ludzka i błędy w jej rozumieniu. W: Błąd antropologiczny. Red. Andrzej Maryniarczyk i Katarzyna Stępień. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2003 s. 13-48.
• Krok Ewa: Zarządzanie wiedzą. W: Społeczeństwo informacyjne – problemy rozwoju. Red. Agnieszka Szewczyk. Warszawa: Centrum Doradztwa i Informacji Difin 2007 s. 172-236.
• Krzysztofek Kazimierz, Szczepański Marek Stanisław. Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2002.
• Małek Radosław: Ponowoczesność. W: Słownik myśli społeczno-politycznej. Red. Jacek Derek i in. Bielsko-Biała: Park 2006 s. 495.
• Maritain Jacques: Podmiotowość człowieka. W: Tenże. Pisma filozoficzne. Przeł. Janina Fenrychowa. Kraków: Znak 1988.
• Pascal Blaise: Myśli. Przeł. Tadeusz Boy-Żeleński. Warszawa: Hachette Livre Polska 2008.
• Postman Neil: Technopol. Triumf techniki nad kulturą. Przeł. Anna Tanalska-Dulęba. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie „Muza” 1995.
• Pyżalski Jacek Łukasz: Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012.
• Renaut Alain: Era jednostki. Przyczynek do historii podmiotowości. Przeł. Damian Leszczyński. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 2001.
• Ricœur Paul: Krytyka i przekonanie. Rozmowy z F. Azouvim i M. de Launay. Przeł. Marek Drwięga. Warszawa: Wydawnictwo KR 2003.
• Szulakiewicz Marek. Filozofia jako hermeneutyka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2004.
• Winiecka Elżbieta: Poetyka i e-literatura. „Tematy i Konteksty” 2013 nr 3 s. 211-229.
• Zeki Semir: Inner Vision. An Exploration of Art and the Brain. Oxford: Oxford University Press 1999.

Identyfikatory

DOI

10.18290/rkult.2016.7.3-3