Elementy filozofii cynickiej w edukacji szkolnej w okresie późnego Cesarstwa Rzymskiego

• Autorzy: Szoka Andrzej Iwo

Warianty tytułu

EN

Elements of Cynic philosophy in primary education during the era of the late Roman Empire

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Filozofia cynicka znajdowała swoich zwolenników do końca IV wieku po Chr. Wśród najważniejszych źródeł, które przedstawiają działalność cyników w schyłkowym okresie są dwie mowy cesarza rzymskiego Juliana (361-363). W obu mowach władca surowo napomniał współczesnych cyników za odejście od zasad pierwotnego cynizmu. Julian posiadał rozległą wiedzę na temat filozofii cynickiej i jej założycieli: Antystenesa, Diogenesa z Synopy, Kratesa z Teb. Prawdopodobnie wiadomości te posiadł w ramach studiów filozoficznych. Jednakże nie jest wykluczone, że przyszły cesarz zetknął się z cynizmem znacznie wcześniej, w początkach swojej edukacji w Nikomedii między 338-342. Podstawowe zasady cynickiej filozofii, a przede wszystkim postać słynnego Diogenesa Psa, były przedstawiane uczniom w greckiej szkole w ramach kursu czytania i pisania. Wynikało to z szerokiej popularności greckiej chrei, w której filozof z Synopy był głównym bohaterem. Podobnie, chreie z Diogenesem jako główną, wypowiadającą się postacią były stosowane na wyższych poziomach edukacji, obejmujących również szkoły retoryczne. Tak duża popularności cynickiej chrei na szkole uczącej dzieci czytania i pisania potwierdzona jest przez teksty szkolne, które zachowały się wśród papirusów oraz podręczników sztuki retorycznej. Nie można również wykluczyć, że w niektórych przypadkach uczniowie wybierali cynicki model życia pod wpływem postaci Diogenesa i zasad cynizmu, z którymi zapoznawali się w ramach podstawowej edukacji. ramach podstawowej edukacji.

EN

Ancient Cynicism was a philosophy practiced up to the 4 th century A.D. Among the key sources that describe the activities of Cynics during this period are two speeches by the Roman emperor, Julian (361-363). Within these two speeches he criticized the contemporary supporters of Cynicism. Julian had an extensive knowledge about the rules of Cynicism and about the lives of its founders: Antisthenes, Diogenes of Sinope, and Crates of Thebes. He possibly acquired this knowledge during his philosophical studies. It is possible, however, that the future emperor came into contact with cynicism much earlier, during a period of his primary education in Nicomedia between 338 and 342. Elements of Cynicism, especially the figure of the famous Diogenes the Dog, were presented at the Greek-speaking school in reading and writing courses. It was so because of the widespread popularity of Greek chreia in which the Sinopean philosopher was a main character. The chreiae with Diogenes as the main figure were also used in higher levels of education, including the schools of rhetoric. Such popularity of Cynic chreia in primary education is confirmed by the texts used in the classroom, preserved among the papyri, and in the handbooks of rhetorical art. We can’t exclude that in some cases young students chose a Cynic lifestyle under the influence of the philosophy of Cynicism and the legend of Diogenes, which he learned about during his primary education.

Słowa kluczowe

PL

cynicy (filozofia grecka); edukacja grecka; retoryka starożytna; cesarstwo rzymskie; anegdoty (Grecja)

EN

Cynics (Greek philosophy); Roman Empire; Greek education; Anecdotes (Greece); Ancient rhetoric

• Wydawca: Instytut Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Czasopismo: In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką
• Rocznik: 2017
• Tom: 11
• Strony: 53-66

Daty

wydano

2017

Twórcy

autor

Szoka Andrzej Iwo

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Athanassiadi P., Julian and Hellenism – An Intelectual Biography, London-New York 1992.
• Bouffartigue J., Le cynisme dans le cursus philosophique au IVe siècle, [w:] Le cynisme ancient ses prolongements: Actes du colloque international du CNRS, Paris 22-25 juillet 1991, dir. M.-O. Goulet-Cazé, R. Goulet, Paris 1993, s. 339, 358.
• Branham R.B., Diogenes Rhetoric and the Invention of the Cynicism, [w:] Le cynisme ancient et ses prolongements: Actes du colloque international du CNRS, Paris 22-25 juillet 1991, dir. M.-O. Goulet-Cazé, R. Goulet, Paris 1993, s. 445-473.
• Dictionnaire des philosophes antiques, t. III, dir. R. Goulet, Paris 2000.
• Downing F.G., Cynics and Christian Origins, Edinburgh 1992.
• Fischer H.A., Studies in Cynicism and the Ancient Near East: the Transformation of a „Chria”, [w:] Religions in Antiquity. Essays in Memory of Erwin Ramsdell Goodenough, red. J. Neusner, Leiden 1970, s. 372-411.
• Frings I., Der Weise und der König: Solon und Kroisos bei Herodot und Lukian, Toruń 1996.
• Hock R.F., Cynics and Rhetoric, [w:] Handbook of Classical Rhetoric in the Hellenistic Period 330 B.C. – 400 A.D., red. S.E. Porter, Leiden 1997, s. 755, 775.
• Höistad R., Cynic Hero and Cynic King: Studies in the Cynic Conception of Man, Uppsala 1948.
• Kaster R.A., Guardians of Language: The Grammarian and Society in Late Antiquity, Berkeley-Los Angeles-London 1988.
• Kojève A., Julian Apostata 331/332-363, [w:] Historia filozofii politycznej, cz. 2, red. P. Nowak, Warszawa 2016, s. 138-154.
• Krueger D., Diogenes the Cynic among the Fourth Century Fathers, „Vigilae Christinae” 1993, vol. 47, s. 29-49.
• Moles J., The Woman and the River: Diogenes’ Apophthegm from Herculaneum and Some Popular Misconceptions about Cynicism, „Aperion” 1983, vol. 17, s. 125, 130.
• Morgan T.J., Literate education in the Hellenistic and Roman worlds, Cambridge 1998.
• Olszaniec S., Krąg uczniów Aidesiosa. Przyczynek do problematyki środowisk neoplatońskich w 2 połowie IV wieku, „AUNC – Historia” 1999, nr 31, s. 157, 171.
• Sinko T., Wielowiekowa popularność Diogenesa „Psa”, „Meander” 1960, t. 15, nr 2, s. 86-99.
• Sofiści i retorzy greccy w cesarstwie rzymskim (I-VII w.), oprac. P. Janiszewski, K. Stebnicka, E. Szabat, Warszawa 2011.
• Szabat E., Teachers in the Eastern Roman Empire (Fifth-Seven Centuries). A Historical Study and Prosopography, [w:] Alexandria: Auditoria of Kom El-dikka and Late Antique Education, Journal of Juristic Papyrology Supplement 8, Warszawa 2007, s. 177-345.
• Szabat E., Wprowadzenie do badań nad edukacją u schyłku starożytności (V-VII w.), „U Schyłku Starożytności: Studia Źródłoznawcze” 2007, t. 6, s. 110-171.
• Winiarczyk M., Problem autorstwa dzieł Diogenesa z Synopy, „Meander” 2004, nr 5-6, s. 337-347.