O pewnych użyciach form czasu przeszłego w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza

• Autorzy: Monika Szpiczakowska

Warianty tytułu

EN

About some uses of the past tense forms in Adam Mickiewicz’s “Pan Tadeusz”

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem artykułu jest opis występującego w autografie „Pana Tadeusza” zjawiska mieszania rodzajów w czasie przeszłym. Sprowadza się ono do używania w lp. jako żeńskich form z końcówkami -em, -eś („Byłem jej piastunką”) oraz łączenia w lm. form męskoosobowych czasowników z rzeczownikami męskimi nieosobowymi („ogary doszli zwierza”). Pierwsze z tych zjawisk, stanowiąc hiperpoprawną reakcję na wywołaną wpływem białoruskim wymowę nieakcentowanego e jak a, nie wykracza poza rękopis, a niekiedy nawet poza jego wersję brulionową. Natomiast drugie, będąc starą cechą regionalno-dialektalną, wykorzystywaną przez Mickiewicza do celów stylizacyjnych, pojawia się we wszystkich wydaniach poematu. W ten sposób mieszanie rodzajów w lp. czasu przeszłego stanowi w języku „Pana Tadeusza” właściwość gramatyczną, a w lm. — stylistyczną.

The aim of this article is to describe the phenomenon of mixing genders in the past tense which can be observed in the autograph of “Pan Tadeusz”. It is about using in the singular, as feminine, forms with endings -em, -eś ("Byłem jej piastunką") and connecting in the plural masculine forms of the verbs with the masculine non-personal nouns ("ogary doszli zwierza"). The first of these phenomenons, which is a hypercorrect reaction to pronunciation of unaccented e like a caused by Belarussian influence, cannot be found in the manuscript and sometimes even not in the draft. However, the second, which is an old regional — dialect feature, used by Mickiewicz for styling purposes, appears in all versions of the masterpiece. In this way, mixing genders in the singular of the past tense in the language of the “Pan Tadeusz” is a system feature, whereas in the plural — a stylistic one.

Słowa kluczowe

PL

„Pan Tadeusz”,; mieszanie rodzajów w czasie przeszłym,; akanie,; hiperpoprawność

EN

“Pan Tadeusz”,; mixing genders in the past tense

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2012
• Tom: 92
• Numer: 2
• Strony: 126–131

Twórcy

autor

Monika Szpiczakowska

• Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, ul. Gołębia 16, 31-007 Kraków, Poland,