Ptasie metamorfozy: Suibhne, Pikus i Tristan

• Autorzy: Gorecka-Kalita Joanna

Warianty tytułu

EN

Bird Metamorphoses: Suibhne, Picus, and Tristan

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł podejmuje kwestię awiantropicznej przemiany w średniowiecznej starofrancuskiej Powieści o Tristanie (XII w.), analizując tę ostatnią na tle dwóch tekstów, przynależących do odrębnych epok bądź kultur: anonimowej sagi należącej do tzw. cyklu historycznego mitologii irlandzkiej, opowiadającej historię wojownika irlandzkiego Subihne, który za sprawą swego grzechu i wynikłej stąd klątwy świętego Ronana został skazany na „ptasią” egzystencję w koronach drzew, oraz opisywanej przez Owidiusza i Wergiliusza historii mitycznego Pikusa, syna Saturna i króla Lacjum, zamienionego przez zazdrosną Kirke w dzięcioła. Choć w starofrancuskich utworach cudowność została mocno zredukowana i poddana istotnej racjonalizacji (w optyce chrześcijańskiej, dominującej od czasów patrystycznych, możliwość przemiany człowieka w zwierzę jest zdecydowanie odrzucana i relegowana do domeny diabelskich iluzji), to jednak przeprowadzona analiza ukazuje frapujące podobieństwa, świadczące o przetrwaniu mitycznego substratu pod warstwą dwornej narracji. Tym samym wątek ptasiej przemiany uzyskuje tutaj inny wymiar: odmiennie niż w średniowiecznych lais, naznaczonych baśniową cudownością, nie jest to poetycki ornament, lecz ślad mrocznej, tabuicznej kary, zmuszający do stawiania pytań o naturę i granice człowieczeństwa.

EN

This article embarks upon aviantropistic transformation in the Old French poem: Folie Tristan (twelfth century), analysed against the background of two texts belonging to different epochs or cultures: an anonymous saga from the so-called historical cycle of Irish mythology, telling the story of the warrior Suibhne, who due to his sin and the resultant curse cast by St. Ronan was condemned to a “bird’s” existence in tree tops, and the tale of the mythical Picus, recounted by Ovid and Virgil, in which the son of Saturn and king of Latium was changed by jealous Circe into a woodpecker. Although in Old French texts the miracle factor was conspicuously reduced and subjected to essential rationalisation (in the Christian approach dominating from the Patristic era the possibility of a transformation of man into an animal is decidedly rejected and relegated to the domain of diabolical illusions) the conducted analysis shows fascinating similarities - evidence of the survival of a mythical substrate below the stratum of courtly narration. In this way, the motif of transformation into a bird gains a different dimension: unlike the mediaeval lais, marked with elfin miraculousness, it is not a poetic ornament but a trace of ominous, taboo-based punishment forcing to pose questions about the nature and limitations of humanity.

Słowa kluczowe

PL

latanie; antropologia

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Konteksty - Polska Sztuka Ludowa
• Rocznik: 2019
• Tom: 73
• Numer: 3 (326)
• Strony: 209-226

Twórcy

autor

Gorecka-Kalita Joanna