Prawo o stowarzyszeniach jako instrument antykościelnej polityki władz komunistycznych w okresie Polski Ludowej - zarys problemu

• Autorzy: Ordon Marta
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Koncepcja państwa laickiego, która przyjęta została przez władze Polski Ludowej, zakładała pozbawienie Kościoła katolickiego (podobnie jak i innych związków wyznaniowych) jakichkolwiek możliwości wpływania na życie publiczne. Dążąc do realizacji tego celu wykorzystano także rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 27 października 1932 roku – Prawo o stowarzyszeniach. Władze komunistyczne znając pozycję Kościoła w Polsce nie odważyły się z miejsca na frontalny atak, jednak w miarę upływu czasu zaostrzały swój stosunek względem Kościoła. Zwłaszcza od 1947 r. stopniowo ograniczały pole jego działalności, zajmując nieprzychylne stanowisko także wobec stowarzyszeń katolickich, wśród których za szczególnie niebezpieczne uznano organizacje działające wśród młodzieży. Prawo o stowarzyszeniach stało się podstawą wydania przez organy administracji państwowej wielu restrykcyjnych decyzji, a kolejne nowelizacje nadały mu represyjny względem Kościoła charakter. Niniejsze opracowanie jest próbą spojrzenia na Prawo o stowarzyszeniach jako na instrument antykościelnej polityki władz państwowych w okresie Polski Ludowej.

Słowa kluczowe

PL

zrzeszenia religijne; zgromadzenia zakonne; zakony; wolność sumienia i wyznania; prawo wyznaniowe; relacje państwo-kościół; Prawo o stowarzyszeniach; Polska Rzeczpospolita Ludowa; Kościół w PRL; Kościół katolicki; historia Polski

EN

People’s Republic of Poland; Catholic Church in Poland (1945–1989); Catholic Church; religious orders; the Law on Associations; freedom of thought, conscience and religion; freedom of association; associations in Poland; anti-religious activities; communist regime; repression against religious orders

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Czasopismo: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Rocznik: 2002
• Tom: 4
• Strony: 91-108

Twórcy

autor

Ordon Marta

• Katolicki Uniwersytet Lubelski

Bibliografia

• Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategia, metody, oprac. A. Paczkowski, cz. 1. Lata 1945-1947, Warszawa 1994, s. 135.
• B. Zubert, T. Bach, Ograniczenia w realizacji własnego charyzmatu przez instytuty zakonne w okresie rządów totalitarnych w Polsce (1945-1989), “Roczniki Nauk Prawnych” 4(1994), s. 81-101.
• E. Smoktunowicz, Prawo zrzeszania się w Polsce, Warszawa 1992.
• E. Smoktunowicz, Wolność zrzeszania się i jej wpływ na obowiązujące prawo w Polsce, w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Ius 40(1993), s. 192;
• H. Dominiczak, Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944-1990 w świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000, s. 116-118.
• J. Blicharz, Pozycja prawna stowarzyszeń. Studium prawnoadministracyjne, Wrocław 1996;
• J. Kowalik, Polityka władz PRL wobec zakonów, “Chrześcijanin w Świecie” 1994 nr 1, s. 136–157
• J. Krukowski, Prawo chrześcijan do stowarzyszania się i możliwości jego realizacji w prawie kanonicznym i polskim, w: Kościół i Prawo, t. 9, red. J. Krukowski, H. Misztal, Lublin 1991.
• J. Romul, Państwo a stowarzyszenia w Polsce Ludowej, Poznań 1969;
• J. Sabiniewicz, Prawo zrzeszania się w Polsce Ludowej, Poznań 1980;
• J. Szreniawski, Problemy prawne stowarzyszeń, w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Ius 40(1993), s. 214;
• J. Żaryn, Kościół a władza w Polsce (1945-1950), Warszawa 1997, s. 165-166.
• K. Kersten, Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Poznań 1990, s. 189.
• L. Wiśniewski, Model prawny stowarzyszeń w PRL, Warszawa 1974.
• M. Ordon, Proces likwidacji Stowarzyszeń “Opieka nad Dziewczętami” (1946-1962), “Prawo. Administracja. Kościół” 2001, nr 2/3(6/7), s. 243-269.
• M. Ordon, Represyjna polityka władz komunistycznych wobec Zgromadzenia Braci Sług Maryi Niepokalanej w okresie Polski Ludowej, w: Divina et humana. Księga Jubileuszowa w 65 rocznicę urodzin Księdza Profesora Henryka Misztala, red. A. Dębiński, W. Bar, P. Stanisz, Lublin 2001, s. 159-175.
• P. Raina, Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski, t. III, Londyn 1988, s. 210-227.
• T. Biedroń, Organizacje młodzieży katolickiej w Polsce w latach 1945-1953, Kraków 1991;
• W. Bar, Wolność zrzeszania się osób wierzących, w: Prawo wyznaniowe, red. H. Misztal, Lublin 2000, s. 417-418