Wyspa jako „landscape“ i „Landschaft“. Fenomenologiczne próby odczytania krajobrazu w „Duchach Inisherin”

• Autorzy: Boguska Anna

Warianty tytułu

EN

Alien Soundscapes: Extraterrestial Phonospheres in Science-Fiction Films

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Krajobraz w filmie oddawany jest nie tylko w obrazie, ale i w dźwięku. Autor ukazał jego kreację na przykładzie dziesięciu filmów science fiction, zrealizowanych na przestrzeni blisko 70 lat, pokazujących pozaziemskie planety. W opisie ich fonosfery wykorzystał teorię pejzażu dźwiękowego R. Murraya Schafera oraz analizę audio-wizualną Michela Chiona. W pionierskich filmach z przełomu lat 50. i 60. użycie eksperymentalnych efektów elektroakustycznych zamazuje rozróżnienie między dźwiękiem a muzyką i jest jednym z elementów wywołujących wrażenie niesamowitości. W środkowej części artykułu autor porównał adaptacje dwóch kanonicznych utworów gatunku – Solaris Stanisława Lema i Diuny Franka Herberta – które wprowadzają kontrastujące planety. Zestawienie to pokazało, jak żywioły przekładają się na dźwięki i jaką funkcję owe dźwięki mogą pełnić. W ostatnim rozdziale zostały opisane dwa seriale będące najnowszymi odsłonami fantastycznych sag: Star Trek i Gwiezdnych wojen. W pierwszym powraca wątek żyjącej planety, a w drugim toniki dźwiękowej opartej na materiale.

EN

In cinema, the landscape is reflected not only in the image, but in the sound as well. The article discusses the creation of the latter based on ten science-fiction films, dating from a period of nearly 70 years, that show extraterrestrial planets. Their soundscapes are described in terms of R. Murray Schafer’s theory and Michel Chion’s audio-visual analysis. In pioneering titles from the late 1950s and early 1960s, the use of experimental electro-acoustic effects blurs the distinction between sound and music, creating an impression of the uncanny. In the middle part of the article, adaptations of two canonical texts of the genre are compared – Stanisław Lem’s Solaris and Frank Herbert’s Dune – which introduce contrasting planets. Thanks to the juxtaposition, it turns out how their elements translate into sounds and what function these sounds can take. The last section describes two series that are the latest spin-offs of the fantastic sagas: Star Trek and Star Wars. In the first, the motif of a living planet returns, and in the second, the material-based keynote sound.

Słowa kluczowe

PL

Martin McDonagh; landscape; Landschaft; wyspa; kino irlandzkie

EN

Martin McDonagh; landscape; Landschaft; island; Irish cinema

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2023
• Numer: 122 Krajobrazy, panoramy, terytoria
• Strony: 86-106

Twórcy

autor

Boguska Anna

• Instytut Slawistyki, Polska Akademia Nauk

Bibliografia

• Bokszański, Z. (red.) (1998). Encyklopedia socjologii (t. 1, A-J). Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Buczyńska-Garewicz, H. (2005). Język przestrzeni u Heideggera, cz. 1. Teksty Drugie, (4), ss. 9-28.
• Clarke, D. (2022, 21 października). „The Banshees of Inisherin” Film Review: An Impeccable Cast Eats up the Succulent Dialogue. The Irish Times. https://www.irishtimes.com/culture/film/review/2022/10/21/the-banshees-of-inisherin-review-gleeson-and-farrell-in-perfect-complement
• Cosgrove, D. (2004). Landscape and Landschaft. Lecture delivered at the „Spatial Turn in History” Symposium, German Historical Institute, February 19, 2004. GHI Bulletin, (35), ss. 57-71.
• Cottrell, P. (2008). The Irish Civil War 1922-23. Oxford: Osprey Publishing.
• Domeracki, P. (2008). Filozofia ogrodu jako filozofia samotności. W: G. Gazda, M. Gołąb (red.), Przestrzeń ogrodu – przestrzeń kultury (ss. 137-149). Kraków: Universitas.
• Heidegger, M. (2008). Bycie i czas (tłum. B. Baran). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ingold, T. (2002). The Perception of the Environment: Essays on Livelihood, Dwelling and Skill. London – New York: Routledge.
• Karuza, S. (2008). Przewodnik po wyspie (tłum. B. Kramar). Warszawa: Czytelnik.
• Kuczyńska, A. (2008). Tajemnicze energie. Renesansowe ogrody filozofów. W: L. Sosnowski, A. I. Wójcik (red.), Ogrody – zwierciadła kultury. Zachód (ss. 163-189). Kraków: Universitas.
• Lyotard, J. F. (1996). Wzniosłość i awangarda (tłum. M. Bieńczyk). Teksty Drugie, (2-3), ss. 173-189.
• Mossakowski, P. (2023, 31 stycznia). Niespodziewany koniec przyjaźni. Recenzja filmu „Duchy Inisherin” w reżyserii Martina McDonagha. Kultura Liberalna, (734). http://kulturaliberalna.pl/2023/01/31/niespodziewany-koniec-przyjazni-duchy-inisherin-martin-mcdonagh-recenzja-pawel-mossakowski
• Ricoeur, P. (1989). Metafora a centralny problem hermeneutyki (tłum. P. Graff). W: P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja (ss. 246-271). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Salwa, M. (2020). Krajobraz. Fenomen estetyczny. Łódź: Wydawnictwo Oficyna.
• Sławek, T. (2015). Pauza w „Przyzwyczajeniu”. O doświadczeniu krajobrazu. Herito, (19), ss. 22-32.
• O’Donnell, E. (1920). The Banshee. London – Edinburgh: Sands and Co.
• Tilley, C. (1994). A Phenomenology of Landscape: Places, Paths and Monuments. Oxford – Providence: Berg.
• Weihe, R. (2018). Paradoksy maski (tłum. W. Dudzik). W: W. Dudzik (red.), Paradoksy maski. Antologia (ss. 61-80). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN