Psychoanaliza a polityka: stawka podmiotu

• Autorzy: Mateusz Burzyk

Warianty tytułu

EN

Psychoanalysis and politics: the role of the subject

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł ma charakter interdyscyplinarny: jest on poświęcony jednemu z centralnych zagadnień filozofii (problem podmiotu), jednakże jego zasadniczym przedmiotem jest psychoanalityczna teoria Jacquesa Lacana oraz próba jej zastosowania do problemów pochodzących z pola polityczno-społecznego. Uwaga czytelnika skupiona jest przede wszystkim na lacanowskiej konstrukcji podmiotowości, która jest – jak będzie się twierdzić – fundamentalna do zrozumienia aktualnej kondycji polityczności. Kluczowe dla wymowy artykułu jest również pojęcie identyfikacji, rozumiane jako proces, poprzez który podmiot staje się przedmiotem politycznych zabiegów. W konsekwencji polityka prezentuje się jako mechanizm narzucania tożsamości, a psychoanaliza jako jej przeciwieństwo, czyli narzędzie, które służyć może do obnażania politycznych iluzji. W ostatniej partii tekstu omówione zostają polityczne koncepcje kontynuatorów Lacana Chantal Mouffe i Ernesto Laclau (radykalna demokracja) oraz Slavoja Žižka (rewolucja).

EN

The article is of an interdisciplinary nature: it is devoted to one of the central categories of philosophy (the subject) but its essential object is constituted by the psychoanalytic theory of Jacques Lacan and by an attempt to apply this theory to socio-political issues. The attention of the reader will be focused on the Lacanian construction of the subject – a concept which is fundamental in understanding the present political condition. Identification, understood as the process by which the subject becomes the object of political activity, is presented as a central point of the paper. As a result, politics is considered a mechanism for imposing identity and thus psychoanalysis seems to be the contrary – a tool that can reveal political illusions. In this way, the Lacanian perspective can be perceived as a chance to overcome the limits of the absolutely rational Cogito and some of the scientific approaches of the political sciences.

Słowa kluczowe

PL

podmiot; psychoanaliza; identyfikacja; ujarzmienie; polityczność; fantazmat; Lacan; Lacalau; Mouffe; Žižek; Kartezjusz

EN

subject; psychoanalysis; identification; subjection; fantasy; political; Lacan; Foucault; Descartes

• Wydawca: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Czasopismo: Diametros
• Rocznik: 2013
• Numer: 35
• Strony: 1-20

Twórcy

autor

Mateusz Burzyk

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Bielik-Robson [1997] – A. Bielik-Robson, Na drugim brzegu nihilizmu. Filozofia współczesna w poszukiwaniu nowego podmiotu, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1997.
• Bielik-Robson [2008] – A. Bielik-Robson, „Na pustyni”. Kryptoteologie późnej nowoczesności, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2008.
• Bielik-Robson [2012] – A. Bielik-Robson, Strażniczka realnego, czyli psychoanaliza jako szansa na renesans metafizyki, dostępne na: http://www.kronos.org.pl/index.php?23275,379 [23.02.2012].
• Dor [2002] – J. Dor, Introduction à la lecture de Lacan, Editions Denoël, Paryż 2002.
• Drwięga [2006] – M. Drwięga, Człowiek utajonych pasji. Szkice o psychoanalizie, Księgarnia Akademicka, Kraków 2006.
• Dybel [1985] – P. Dybel, Dialog i represja. Antynomie psychoanalizy Zygmunta Freuda, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1985.
• Dybel [2000] – P. Dybel, Podmiot nieświadomości. Pojęcie podmiotu w psychoanalizie Jacques’a Lacana na tle tradycji filozofii kartezjańskiej, „Przegląd filozoficzny” (3) 2000.
• Dybel, Wróbel [2008] – P. Dybel, Sz. Wróbel, Granice polityczności. Od polityki emancypacji do polityki życia, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2008.
• Easthope [2000] – A. Easthope, Lacanowska interpretacja Kartezjusza, przeł. T. Mazur, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” (3) 2000.
• Fink [2002] – B. Fink, Kliniczne wprowadzenie do psychoanalizy lacanowskiej. Teoria i technika, przeł. Ł. Mokrosiński, Wydawnictwo Andrzej Żórawski, Warszawa 2002.
• Foucault [1995] – M. Foucault, Wola wiedzy, [w:] idem, Historia seksualności, przeł. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, wstępem opatrzył T. Komendant, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1995.
• Foucault [1998a] – M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, przeł. T. Komendant, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 1998.
• Foucault [1998b] – M. Foucault, Podmiot i władza, przeł. J. Zychowicz, „Lewą Nogą” (9) 1998.
• Lacan [1996] – J. Lacan, Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie, przeł. B. Gorczyca, W. Grajewski, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.
• Lacan [a] – J. Lacan, Seminarium XI. Cztery podstawowe pojęcia psychoanalizy, Przekład nieautoryzowany R. Andruszko i B. Gorczyca, [b.r.], [b.m.].
• Laclau [2004] – E. Laclau, Emancypacje, przeł L. Rasiński, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław 2004.
• Laclau [2009] – E. Laclau, Demokracja i kwestia władzy, przeł. M. Kropiwnicki, [w:] L. Rasiński, Język, dyskurs, społeczeństwa. Zwrot lingwistyczny w filozofii społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• Lang [2005] – H. Lang, Język i nieświadomość. Podstawy teorii psychoanalitycznej Jacques’a Lacana, przeł. P. Piszczatowski, wstęp P. Dybel, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2005.
• Laplanche, Pontalis [1996] – J. Laplanche, J.-B. Pontalis, Słownik psychoanalizy, przeł. E. Modzelewska, E. Wojciechowska, Wydawnictwo Szkolne iPedagogiczne, Warszawa 1996.
• Leder [2012] – A. Leder, Miejsce psychoanalizy w kulturze współczesnej, dostępne na: http://www.kronos.org.pl/index.php?23275,376 [23.02.2012].
• Miller, Clero, Lotte [2003] – J.-A. Miller, J.-P. Clero, L. Lotte, Lacan et la politique, „Cité” (4) 2003.
• Mouffe [2008] – Ch. Mouffe, Polityczność. Przewodnik Krytyki Politycznej, przeł. J. Erbel, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008.
• Roudinesco [2005] – E. Roudinesco, Jacques Lacan. Jego życie i myśl, przeł. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2005.
• Schodowski [2010] – J. Schodowski, Podmiot pragnienia. Czytając „Subversion du sujet et dialectique du désir”, „Kronos” (1) 2010.
• Sierakowski [2007] – S. Sierakowski, Dziecięce choroby lewicowości, [w:] S. Žižek, Rewolucja u bram. Pisma Lenina z roku 1917, przeł. J. Kutyła, Korporacja Ha!art, Kraków 2007, s. 5-28.
• Stavrakakis [2005] – Y. Stavrakakis, Lacan and the Political, Routledge, Nowy Jork 2005.
• Žižek [2001] – S. Žižek, Wzniosły obiekt ideologii, przeł. J. Bator, P. Dybel, wstęp P. Dybel, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.
• Žižek [2007] – S. Žižek, Rewolucja u bram. Pisma Lenina z roku 1917, przeł. J. Kutyła, Korporacja Ha!art, Kraków 2007.
• Žižek [2008] – S. Žižek, Lacan. Przewodnik Krytyki Politycznej, przeł. J. Kutyła, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008.
• Žižek [2009] – S. Žižek, Przekleństwo fantazji, przeł. A. Chmielewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.

Identyfikatory

DOI

10.13153/diam.35.2013.506