Niekończące się korytarze. Paradoksy architektury w filmie „Zeszłego roku w Marienbadzie” Alaina Resnais’go

• Autorzy: Kwiatkowska Paulina

Warianty tytułu

EN

Endless Corridors. The Paradoxes of Architecture in „Last Year in Marienbad” by Alain Resnais

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Skomplikowane przestrzenie pałacowe i parkowe, w których toczy się akcja Zeszłego roku w Marienbadzie, pełnią funkcję – jak podkreślano w licznych analizach – znaczącego tła i finezyjnej scenografii, stają się istotnym tematem filmu, sugerują ważne interpretacje i decydują o nieoczywistej konstrukcji psychologicznej głównych bohaterów. Bardziej szczegółowa analiza filmu Alaina Resnais’go pozwala wskazać kluczowe paradoksy rządzące zarówno strukturami architektonicznymi, jak i narracyjnymi, a także ich wzajemnymi relacjami. Przestrzeń wykreowana w filmie jest jednocześnie ciągła i nieciągła, zamknięta i otwarta, skończona i nieskończona, dynamiczna i statyczna; jest też płaska, a zarazem silnie akcentuje iluzję głębi perspektywicznej. Paradoksy te są charakterystyczne również dla sztuki barokowej, a fakt, że film Resnais’go został nakręcony w takich właśnie  przestrzeniach, pozwala uznać go za wypowiedź teoretyczną, odnoszącą się także do relacji między kinem i architekturą. Zeszłego roku w Marienbadzie traktuje te sztuki nie jako przeciwstawne, ale jako komplementarne, mierzące się z podobnymi pragnieniami i ograniczeniami.

EN

As it has been underlined in numerous analyses, complex spaces of palaces and parks, which are the setting of Last Year in Marienbad, play the role of a significant background and sophisticated scenography; they become a vital theme of the film, suggest important interpretations and are decisive for the unobvious psychological makeup of the main characters. A more detailed analysis of Resnais’s film allows to indicate the key paradoxes governing both architectural and narrative structures, as well as their mutual interrelations. The space created in the film is at the same time continuous and interrupted, closed and open, finite and infinite, dynamic and static, flat and powerfully accentuating the illusion of perspective and depth. These paradoxes are also characteristic of Baroque art, and the fact that Resnais’s film was shot in such spaces allows to perceive it as a theoretical utterance, concerning also the relations between cinema and architecture. Last Year in Marienbad treats these two branches of art not so much as opposing, but rather complementary, facing similar desires and limitations.

Słowa kluczowe

PL

Alain Resnais; kino francuskie; francuska nowa fala; architektura; przestrzeń filmowa; narracja filmowa; labirynt

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2020
• Numer: 109 Przestrzeń architektoniczna w filmie
• Strony: 35-49

Twórcy

autor

Kwiatkowska Paulina

Bibliografia

• Berthomé, J.-P. (2008). Le metamorfosi della scenografia. W: R. Zemignan (red.), Alain Resnais. L’avventura dei linguaggi (ss. 43-54). Milano: Editrice Il Castro.
• Bonitzer, P. (2012). Dekadrowanie (tłum. A. Sierbińska). W: I. Kurz, P. Kwiatkowska, Ł. Zaremba (red.), Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów (ss. 722-726). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Brougher, K. (1996). Hall of Mirrors. W: R. Ferguson (red.), Art and Film Since 1945: Hall of Mirrors (ss. 20-137). New York – Los Angeles: The Museum of Contemporary Art.
• Clouzot, C. (1972). Le cinéma français depuis la nouvelle vague. Paris: Éditions Fernand Nathan.
• Crary, J. (2009). Zawieszenia percepcji. Uwaga, spektakl i kultura nowoczesna (tłum. I. Kurz, Ł. Zaremba). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Deleuze, G. (2008). Kino. 1 – Obraz-ruch, 2 – Obraz-czas (tłum. J. Margański). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Eberhardt, K. (1964). Podróże do granic filmu. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Farmer, R. (2009). Marker, Resnais, Varda: Remembering the Left Bank Group. Senses of Cinema, 52. http://sensesofcinema.com/2009/feature-articles/marker-resnais-varda-remembering-the-left-bank-group/
• Glasmeier, M. (2015). Rococo and Veduta. Baroque by Robbe-Grillet and Resnais. W: C. Grunenberg, E. Fischer-Hausdorf (red.), Last Year in Marienbad: A Film as Art (ss. 66-79). Bremen: Kunsthalle Bremen & Wienand.
• Grunenberg, C. (2015). The Marienbad Look: Film, Art and Style. W: C. Grunenberg, E. Fischer-Hausdorf (red.), Last Year in Marienbad: A film as Art (ss. 11-36). Bremen: Kunsthalle Bremen & Wienand.
• Hariot, L. (2007). Dédale du temps. L’Art du Cinéma, 53-54, ss. 57-72.
• Hays, D. L. (2018). Knowing and Not Knowing, Moving and Not Moving, in Alain Resnais’s „L’Année dernière à Marienbad”. Polysèmes. Revue d’études intertextuelles et intermédiales, 19. https://journals.openedition.org/polysemes/3438
• Higgins, L. A. (1996). New Novel, New Wave, New Politics. Fiction and the Representation of History in Postwar France. Lincoln – London: University of Nebraska Press.
• Jacobs, S. (2015). Statues Also Die in Marienbad: Sculpture in „Last Year in Marienbad”. W: C. Grunenberg, E. Fischer-Hausdorf (red.), Last Year in Marienbad: A Film as Art (ss. 92-104). Bremen: Kunsthalle Bremen & Wienand.
• Kościelski, K. (2014). Orfeusz i Eurydyka w Marienbadzie. Kwartalnik Filmowy, 86, ss. 76-91.
• Kwiatkowska, P. (2015). Lewy Brzeg Nowej Fali czy Grupa z Lewego Brzegu?. Kwartalnik Filmowy, 89-90, ss. 70-81.
• Kwiatkowska, P. (2018). Między Marienbadem a Monachium, czyli od obrazu do rzeczywistości i z powrotem. W: K. Kosińska, P. Kwiatkowska (red.), Nowa kinofilia: przestrzenie i afekty (ss. 59-80). Warszawa: Fundacja MAMMAL.
• Kwiatkowska, P. (2018). „Zeszłego roku w Marienbadzie” jako kino-wieść. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 4, ss. 60-67.
• Labarthe, A. S., Rivette, J. (1961). Entretien avec Resnais and Robbe-Grillet. Cahiers du cinéma, 123, ss. 1-18.
• Leutrat, J.-L. (1996). Pourquoi voulez-vous donc qu’il m’en souvienne? „L’Année dernière à Marienbad”. W: P. Renard (red.), Roman et cinéma (ss. 23-27). Lille: Éditions ROMAN.
• Leutrat, J.-L. (2000). L’Année dernière à Marienbad (tłum. P. Hammond). London: BFI Publishing.
• Liandrat-Guigues, S. (2002). Cinéma et sculpture. Un aspect de la modernité des années soixante. Paris: L’Harmattan.
• Lubelski, T. (2017). Nowa Fala 60 lat później. O pewnej przygodzie kina francuskiego. Kraków: Universitas.
• Nuevo, É. (2015). Films et labyrinthes. Paris: Honoré Champion Éditeur.
• O’Rawe, D. (2011). Towards a Poetics of the Cinematographic Frame. Journal of Aesthetics & Culture, 3. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.3402/jac.v3i0.5378
• Phillips, J. (2011). Alain Robbe-Grillet. Manchester – New York: Manchester University Press.
• Prédal, R. (1968). Alain Resnais. Études cinématographiques, 64-68, ss. 86-88.
• Raczewa, M. (1974). Nowa Fala i nowa powieść. Formy narracji. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Robbe-Grillet, A. (1961). L’Année dernière a Marienbad. Paris: Les Éditions de Minuit.
• Rollet, S. (1996). Enseigner la littérature avec le cinéma. Paris: Éditions Nathan.
• Schlöndorff, V. (1961). Brief: Alain Resnais’ neuer Film. Filmkritik, 5, s. 238.
• Sellier, G. (2005). La Nouvelle Vague. Un cinéma au masculin singulier. Paris: CNRS Éditions.
• Siclier, J. (1961). Nouvelle Vague?. Paris: Les Éditions du Cerf.
• Sur, S. (2010). Plaisirs du cinéma. Le monde et ses miroirs. Chaintreaux: Éditions France-Empire.
• Szczepan, A. (2015). Realista Robbe-Grillet. Nouveau roman jako propozycja realizmu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Thomas, F. (1989). L’atelier d’Alain Resnais. Paris: Flammarion.
• Wagner, G. (1975). The Novel and Cinema. Cranbury: Associated University Press.
• Williams, A. (1992). Republic of Images. A History of French Filmmaking. Cambridge – London: Harvard University Press.
• Wilson, E. (2006). Alain Resnais. Manchester – New York: Manchester University Press.