Warianty tytułu
Motywy dekoracyjne ceramiki wczesnej epoki żelaza (Yaz I) w południowym Turkmenistanie
Języki publikacji
Abstrakty
We wczesnej epoce żelaza, około drugiej połowy II tys. p.n.e., rysuje się podział terytorium dzisiejszego Turkmenistanu na dwa obszary kulturowe - południowo-zachodni i południowo-wschodni. Pierwszy, na którym zidentyfikowano kulturę określaną jako kultura starożytnego Dachistanu, obejmował równinę rozciągającą się między Morzem Kaspijskim a górami Kopet Dag, łącznie z kilko¬ma dolinami w północno-wschodnim Iranie. Drugi, rozciągający się od podnóży tych gór poprzez deltę rzeki Murgab, był zajęty przez kulturę Yaz I, której nazwa pochodzi od stanowiska Yaz-depe, w delcie rzeki Murgab. Wyróżniającą cechą kultury Yaz I jest obecność ręcznie lepionej i malowanej ceramiki. Ceramika tego typu występuje na licznych stanowiskach od strefy podgórskiej poczynając, poprzez Margianę, czyli terytorium delty rzeki Murgab, Baktrię i Sogdianę, dzisiejszy północny Afganistan i południowy Uzbekistan, po Kotlinę Fergańską. Nawet pobieżny przegląd motywów dekoracyjnych i form naczyń wskazuje na ich duże zróżnicowanie terytorialne. Tym samym teza, że ten rozległy obszar objęty został kulturą Yaz I staje pod znakiem zapytania. Trudno jednak rozstrzygnąć ten problem bez szczegółowej analizy ceramiki na poszczególnych terenach. Niniejszy artykuł prezentuje wyniki analizy motywów dekoracyjnych występujących na naczyniach Yaz I południowego Turkmenistanu. Szczegółowa analiza ceramiki malowanej pozwoliła na wydzielenie czterech grup motywów (Ryc. 2-6). Pierwsza zawiera motywy trójkątne, spośród których należy wyodrębnić właściwe trójkąty od innych motywów określanych mianem ustawionych wierzchołkiem ku górze szewronów. Następną grupę stanowią motywy o formie rombów. Trzecią grupę tworzą różnorodne otwarte motywy pasowe. Ostatnią natomiast formują różnorodne zebrane motywy dodatkowe, które niekiedy występują w wolnej przestrzeni między motywami poprzednich grup. Zbadano frekwencję występowania wydzielonych motywów na naczyniach poszczególnych stanowisk, jak i w grupach stanowisk leżących blisko siebie. Rezultaty analizy motywów zostały przedstawione na pięciu przygotowanych zestawieniach (Ryc. 7-12), w których wyszczególniono wszystkie, również niepewne przykłady wskazania, na określony motyw (część mianownikowa skali ułamkowej) oraz przypadki najpewniejsze (część licznikowa). Zastosowanie podwójnej skali liczbowej jest tutaj uzasadnione przede wszystkim faktem słabej jakości niektórych publikacji, których rysunki mogły być identyfikowane jako kilka różnych motywów. W efekcie przeprowadzonej analizy motywów zaobserwowano szereg różnic między poszczególnymi grupami stanowisk, a także między stanowiskami wewnątrz grup. Ponadto, w wyniku porównania dekoracji ceramiki występującej w analizowanych grupach stanowisk ustalono, że najwięcej różnic dzieli ceramikę ze stanowisk położonych u podnóży gór Kopet Dag i ceramikę znaną z delty rzeki Murgab. Wyjaśnienie tych różnic będzie możliwe dopiero po podjęciu badań stratygraficznych, przynajmniej na kilku ze stanowisk, na których stwierdzono obecność ceramiki Yaz I.
Słowa kluczowe
Czasopismo
Rocznik
Strony
121-131
Opis fizyczny
Twórcy
autor
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.desklight-a15b8c1d-6fd6-4f70-8bd1-784b41a281ae
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.