Rolnicy a klasa(y) śRednia(e): konceptualizacja i operacjonalizacja problemu

• Autorzy: Zwęglińska-Gałecka Dominika , Halamska Maria

Warianty tytułu

EN

Farmers and middle class: conceptualization and operationalization of the issue

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem opracowania jest proces „burżuazyjnienia” rolników w Polsce. Oznacza on przechodzenie rolników do klasy średniej; do niej zalicza się osoby wykonujące zawody umysłowe, wymagające wysokich kompetencji cenionych na rynku pracy, przynoszących dochody na odpowiednim poziomie. Istnienie takiego procesu sygnalizują analizy struktury społecznej wsi, zwłaszcza wiejskiej klasy średniej. Wskazują one, raczej koncepcyjnie niż operacyjnie, możliwość włączenia części rolników do klasy średniej, przede wszystkim za sprawą ich kapitału ekonomicznego. Celem opracowania jest operacjonalizacja kryterium ekonomicznego i kulturowego, służących wyłonieniu „średnioklasowych” rolników oraz rozpoznanie cech tej zbiorowości. Rolnicy należący do niej posiadają relatywnie duże (ok. 100 ha) gospodarstwa i mają wykształcenie co najmniej średnie. Są „rolnikami z krwi i kości” budującymi swoje kapitałowe zaplecze, o czym świadczą ich strategie produkcyjne i inwestycyjne oraz umiarkowane apetyty konsumpcyjne. Analiza oparta jest na danych ostatniej edycji badania „Diagnoza społeczna”, danych badania IRWiR PAN z 2020 roku oraz danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2020 roku.

Słowa kluczowe

PL

struktura społeczna; klasa średnia; gentryfikacja; „średnioklasowi” rolnicy; burżuazyjnienie

• Wydawca: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Studia Socjologiczne
• Rocznik: 2024
• Numer: 3
• Strony: 5-29

Twórcy

autor

Zwęglińska-Gałecka Dominika

• Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

autor

Halamska Maria

• Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Bibliografia

• Bilewicz, A. (2014). Odnowa etosu inteligenckiego? O inteligenckim charakterze nie-zinstytucjonalizowanych inicjatyw społecznych. W: G. Chimiak, K. Iwińska (red.), Krajobraz społecznościowy. Polska 2014 (s. 47–75). Collegium Civitas.
• Chałasiński, J. (1946). Społeczna genealogia inteligencji polskiej. Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
• CIRAD. (2013). Agricultural research for development. 2013 Annual Report. https://agritrop.cirad.fr/585494/1/ID585494.pdf
• Domański, H. (2004). O ruchliwości społecznej. Wydawnictwo IFiS PAN.
• Domański, H. (2007). Struktura społeczna. Wydawnictwo Naukowe Schoolar.
• Domański, H. (2012). Polska klasa średnia. Wydawnictwo UMK.
• Domański, H., Sawiński Z., Słomczyński K. (2007). Nowa klasyfikacja i skale zawodów. Wydawnictwo IFiS PAN.
• Eribon, D. (2019). Powrót do Reims. Karakter.
• Gałaj, D. (1989). Bariery rozwoju społecznego wsi do 2000 roku. Postępy Nauk Rolniczych, 3, 3–15.
• Gałęski, B. (1973). Studia nad społeczną strukturą wsi. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Gorlach, K. (2009). W poszukiwaniu równowagi. Polskie gospodarstwa rolne w UE. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Gorlach, K. (2001). Świat na progu domu: rodzinne gospodarstwa rolne w Polsce w obliczu globalizacji. Wydawnictwo UJ.
• Gorlach, K. (1995). Chłopi, rolnicy, przedsiębiorcy: „kłopotliwa klasa” w Polsce postkomunistycznej. Kwadrat.
• Gorlach, K. (1990). Socjologia polska wobec kwestii chłopskiej. Universitas.
• Gorlach, K. (1989). On repressive tolerance: state and peasant farm in Poland. Sociologia Ruralis, 29(1), 23–33.
• Gorlach, K. (1988a). Koncepcja burżuazyjnienia: próba weryfikacji. Studia Socjologiczne, 4, 24–39.
• Gorlach, K. (1988b). Zmierzch klasy chłopskiej. Studia Socjologiczne, 1, 61–88.
• Gorlach, K., Drąg, Z. (red.) (2021). Think Locally, Act Globally. Polish farmers in the global era of sustainability and resilience. Jagiellonian Univeristy Press.
• Gorlach, K., Drąg, Z. (2021). Class Diversification among Polish farmers in 2017. W: Gorlach, K., Drąg, Z. (red.), Think Locally, Act Globally. Polish farmers in the global era of sustainability and resilience (s. 373–412). Jagiellonian Univeristy Press.
• GUS. (2022). Powszechny Spis Rolny w 2020 roku. GUS.
• GUS. (2018). Sytuacja gospodarstw domowych w 2018 r. w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych. GUS.
• Halamska, M. (2020). Wieś polska 1918-2018. W poszukiwaniu źródeł teraźniejszości. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Halamska, M. (2016). Struktura społeczno-zawodowa ludności wiejskiej w Polsce i jej przestrzenne zróżnicowanie. Wieś i Rolnictwo, 1, 59–85.
• Halamska, M., Zwęglińska-Gałecka, D. (2023). „Nowa” wiejska klasa średnia: specyfika i zróżnicowanie. Studia socjologiczne, 2, 31–59, https://doi/org./10.24425/sts.2023.146168.
• Halamska M., Zwęglińska-Gałecka D. (2019). Od wsi chłopskiej do robotniczej. W: Halamska M., Stanny M., Wilkin J. (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi (s. 203–246). IRWiR PAN, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hofer, T. (1975). Three stages of Hungarian folk culture in the 19th and 20th centuries. Etnographia, 2-3, 398–414.
• Hoggart, K. (1997). The middle classes in rural England 1971–1991. Journal of Rural Studies, 3, 253–273.
• Janicka, K., Słomczyński, K. (2014). Struktura społeczna w Polsce: klasowy wymiar nierówności. Przegląd Socjologiczny, 63(2), 55–72.
• Juchniewicz, M., Kambo, K., Michalak, P. (2020). Poziom i struktura dochodów rodzin rolników w gospodarstwach prowadzących rachunkowość w 2018 roku. Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
• Kłopot, S., Szczepańska, B. (2023). Bycie rolnikiem – przymus czy wybór? W: A. Michalska-Żyła, K. Zajda (red.), W metropolii i poza metropolią. Społeczny potencjał odrodzenia i rozwoju społeczności lokalnych (s. 239–256). Wydawnictwo UŁ.
• Kosa, L. (1998). Peasant urbanization and the regional distribution of folk culture in Hungary (1880-1920). Planétás.
• Koziolek, A., Michalska, S., Zwęglińska-Gałecka, D. (2021). Media jako źródło wiedzy rolników. IWiR PAN.
• Kuczyński, W. (1981). Po wielkim skoku. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Laferté, G. (2021). From income to social position: Reclassifying farmers. Économie rurale, 378(4), 159–174.
• Laferté, G. (2018). L’embourgeoisement: une enquête chez les céréaliers. INRAE Sciences Sociales.
• Laferté, G. (2014). Des études rurales à l’analyse des espaces sociaux localisés. Sociologie, 2, 423–439.
• Laferté, G. (2013). Trajectoires de l’embourgeoisement agricole. Agone, 2(51), 110–116.
• Manchin, R., Szelényi, I. (1985). Socialist Entrepreneurs: Embourgeoisement in Rural Hungary. University of Wisconsin Press.
• Megyesi, B. (2020). The Debate on Embourgeoisement – 30 Years After: The Social Background of the Owners of Current Agricultural Holdings. Korunk, 12, 54–65.
• Mendras, H. (1976). Sociétés paysannes. Armad Colin.
• Michalska, S., Koziolek, A., Zwęglińska-Gałecka, D. (2020). Media jako źródło wiedzy rolników. IRWiR PAN.
• Mocquin, A. (2020). Reclasser des agriculteurs. https://laviedesidees.fr/Gilles-La-ferte-Embourgeoisement-enquete-cerealiers.html.
• MPiPS. (2014). Klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy. MPiPS Departament Rynku Pracy.
• Pach, Z. (1966). The development of feudal rent in Hungary in the Fifteenth Century. Economic History Review, XIX(1), 1–14.
• Podedworna, H. (2001). Polscy farmerzy i ich świat społeczny. Oficyna Wydawnicza SGH.
• Pouch, T. (2021). Gilles Laferté - L’embourgeoisement: une enquête chez les céréaliers. Économie rurale, 376, 115–118.
• Rudowski, M. (2020). O potrzebie zmiany definicji rodzinnego gospodarstwa rolnego w polskim prawie. https://rolnictwo.osrodekanaliz.pl/o-potrzebie-zmiany-definicji-rodzinnego-gospodarstwa-rolnego-w-polskim-prawie/#_ftn17.
• Rychard, A. (2024). Klasa i naród. O co walczą protestujący rolnicy? Gazeta Wyborcza (wydanie z 24.02.2024).
• Sárkány, M. (2000). Economic changes in a Northern-Hungarian village. W: M. Hollos, B. Mayday (red.), New Hungarian Peasants: an East Central European Experience with Collectivization (s. 25–56). Brooklyn College Press.
• Siciński, A. (1976). Styl życia. Koncepcje i propozycje. PWN.
• Słomczyński, K., Janicka, K., Tomescu-Dubrow, I. (2014). O związkach struktury klasowej ze stratyfikacją społeczną: wybrane wyniki Polskiego Badania Panelowego POLPAN 1988-2013. Zespół Porównawczych Analiz Nierówności Społecznych IFiS PAN.
• Szcześniak, M. (2023). Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce. Krytyka Polityczna.
• Szelényi, I. (1988). The three waves of new class theories. Theory and Society, 17(5), 645–667.
• Sztompka, P. (2003). Socjologia. Znak.
• Turowski, J. (1971). Rozwój badań w zakresie socjologii wsi i miasta w 25-leciu PRL. W: P. Kryczka, L.M. Szwengrub, J. Turowski (red.), Socjologia wsi i miasta w Polsce (s. 11–68). IFiS PAN.
• Turski, R., Łapińska-Tyszka, K., Nowak, W. (1978). Przemiany klasy chłopskiej. W: W. Wesołowski (red.), Kształt struktury społecznej. Studia do syntezy (s. 40–65). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Wasilewski, J. (2011). Społeczeństwo polskie, społeczeństwo chłopskie. Studia socjologiczne, 1(200), 353–368.
• Vigvári, A., Gerőcs, T. (2017). The concept of ‘peasant embourgeoisement’ in the perspective of different historical conjunctures. Studia ubb sociologia, 62(LXII), 85–104.
• Zwęglińska-Gałecka, D. (2024). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. V. Gentryfikacja wsi w Polsce: znaczenie i skutki procesu. Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Identyfikatory

DOI

DOI: 10.24425/sts.2024.151280