Aktualizacje zwrotu wyjść z szuflady w tekstach współczesnej polszczyzny

• Autorzy: Ignatowicz-Skowrońska Jolanta

Warianty tytułu

EN

Updating the phrase wyjść z szuflady in texts of the present-day Polish language

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem rozważań w niniejszym artykule jest pojawiająca się od pewnego czasu w polszczyźnie frazeologiczna innowacja uzupełniająca wyjść z szuflady, która funkcjonuje w tekstach w trzech różnych znaczeniach, przybierając też różne formy derywacyjne i wariantowe. Po pierwsze, licznie poświadczone jest użycie zwrotu ktoś, coś wychodzi, wyszło z szuflady, który realizując schemat składniowy ktoś wychodzi z szuflady, wnosi znaczenie ‘ktoś upubliczniaswoją twórczość artystyczną lub naukową, wcześniej skrywaną, tworzoną tylko dla siebie lub niemającą szans na publikację’; a realizując schemat coś wyszło z szuflady, jest synonimem sensu ‘coś (jakieś przejawy działalności twórczej człowieka), wcześniej nieprezentowane szerszej publiczności, zostają upublicznione, zaprezentowane szerokiemu audytorium’. Po drugie, zwrot wyjść z szuflady jest elementem rodziny derywacyjnej innowacyjnych związków, z których część pozostaje względem siebie również w relacji wariancji, a mianowicie ktoś jest w szufladzie, ktoś wpadł w szufladę, ktoś trafił do (jakiejś, z czymś itp.) szuflady, ktoś ucieka z (jakiejś, z czymś itp.) szuflady, ktoś wyszedł, w ychodzi z (jakiejś, z czymś itp.) szuflady, ktoś zamyka kogoś w (jakiejś, z czymś itp.) szufladzie, ktoś wyciąga kogoś z (jakiejś, z czymś itp.) szuflady. Elementy tej rodziny, pozostając w relacjach derywacyjnych względem słabo poświadczonego w uzusie związku nienacechowanego być w szufladzie, wnoszą nowe znaczenia ingresywizacji, finalizacji i kauzatywizacji. Po trzecie, neofrazeologizm wyjść z szuflady w trzecim z opisanych znaczeń jest synonimem treści ‘zdecydować się na jakiś czyn, który w danych okolicznościach jest ryzykowny, trudny dla kogoś, kto ma się nań zdecydować’.

EN

The article contains an analysis of the supplementing phraseological innovation wyjść z szuflady [‘to leave a drawer’], which has been appearing for some time in Polish; it has three different meanings and various derivative and variant forms. Firstly, in frequently quoted usage the phrase ktoś / coś wychodzi / wyszło z szuflady [‘somebody / something leaves / left a drawer’] following the syntactic pattern ktoś wychodzi z szuflady [‘somebody leaves a drawer’] means ‘somebody makes public their artistic or academic work, which was hidden and created only for the author without any chance to be published’; the pattern coś wyszło z szuflady [‘something left a drawer’] means ‘something (some manifestations of human creative activity) before unknown to the wider public has just been made public’. Secondly, the phrase wyjść z szuflady [‘to leave a drawer’] is an element of the derivative family of innovative idioms, part of which are in variant relation to one another, namely ktoś jest w szufladzie, ktoś wpadł w szufladę, ktoś trafił do (jakiejś, z czymś and the like) szuflady, ktoś ucieka z (jakiejś, z czymś and the like) szuflady, ktoś wyszedł, wychodzi z (jakiejś, z czymś and the like) szuflady, ktoś zamyka kogoś w (jakiejś, z czymś and the like) szufladzie, ktoś wyciąga kogoś z (jakiejś, z czymś and the like) szuflady. Some elements of that family, which are in derivative relations with an unmarked and rare idiom być w szufladzie [‘to b e i n a drawer’], add new meanings of ingressiveness, finalisation and causativity. Thirdly, the neo-idiom wyjść z szuflady [‘to leave a drawer’] means ‘to decide to do something that under the circumstances is risky and difficult for the person who is to make the decision’.

Słowa kluczowe

PL

innowacje frazeologiczne; frazeologiczne innowacje uzupełniające; semantyka

EN

phraseological innovations; supplementing phraseological innovations; semantics

• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Czasopismo: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Rocznik: 2018
• Tom: 17
• Strony: 163-175

Twórcy

autor

Ignatowicz-Skowrońska Jolanta

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Filologiczny, Szczecin

Bibliografia

• Słowniki:
• Bąba, Stanisław, Jarosław Liberek, Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
• Doroszewski, Witold, red. Słownik języka polskiego. T. I–XI. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1958–1969.
• Dubisz, Stanisław, red. Uniwersalny słownik języka polskiego. T. I–IV. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
• Müldner-Nieckowski, Piotr. Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego. Warszawa: Świat Książki, 2003.
• Fliciński, Piotr. Wielki słownik frazeologiczny. Poznań: Wydawnictwo: IBIS, 2012.
• Kłosińska, Anna, Elżbieta Sobol, Anna Stankiewicz, oprac. Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
• Żmigrodzki, Piotr, red. Wielki słownik języka polskiego PAN. Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków, 2007 – http://www.wsjp.pl.
• Opracowania:
• Bąba, Stanisław, Piotr Fliciński, Jarosław Liberek. „Nowe jednostki frazeologiczne w zasobie współczesnej polszczyzny”. W: Stanisław Bąba, Piotr Fliciński, Jarosław Liberek, Krzysztof Skibski. Szkice frazeologiczne. Poznań: Wydawnictwo Rys, 2013, 51–57.
• Bąba, Stanisław, Jarosław Liberek. „O sposobach pomnażania zasobu frazeologicznego współczesnej polszczyzny”. W: Stanisław Bąba, Jarosław Liberek. Ze studiów nad frazeologią współczesnego języka polskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011.
• Bąba, Stanisław. Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1989.
• Boryś, Wiesław. Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
• Fliciński, Piotr. „Sposoby pomnażania współczesnego zasobu frazeologicznego polszczyzny”. W: Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne, red. Stanisław Bąba, Krzysztof Skibski, Michał Szczyszek. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2010, 21–32.
• Goldstein, Henryk. Przyczynki do „Księgi przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich” S. Adalberga. Cz. II. Warszawa: nakład autora, 1902; cyt. za: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, kier. red. Julian Krzyżanowski. T. II. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
• Lewicki, Andrzej Maria. Studia z teorii frazeologii. Łask: Oficyna Wydawnicza LEKSEM, 2003.
• Lewicki, Andrzej Maria, Anna Pajdzińska, Bożena Rejakowa. Z zagadnień frazeologii. Problemy leksykograficzne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.
• Majkowska, Grażyna. Źródła nowej polskiej frazeologii. W: Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji V. Frazeologizmy, red. nauk. Iwona Kosek, Renata Makarewicz, Katarzyna Zawilska. Opole: Zakład Poligraficzny UWM, 2015.
• Nowakowska, Beata. Nowe połączenia wyrazowe we współczesnej polszczyźnie. Kraków: Wydawnictwo LEXIS, 2005.
• Połowniak-Wawrzonek, Dorota. Wpływ mediów na współczesną polską frazeologię. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, 2010.
• Źródła internetowe
• Wyjście z szafy. Dostęp 18.10.2017, http://wsjp.pl/do_druku.php?id_hasla=43157&id_znaczenia=4717979.
• Marketing przy kawie. Dostęp 24.10.2017. https://marketingprzykawie.pl/espresso/pracuj-pl-gratuluje-odwaznym-wideo/.
• Kingsajz. Dostęp 18.10.2017. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kingsajz.

Identyfikatory

DOI

10.18276/sj.2018.17-10