Kozioł ofiarny i człowiek bez skazy. Sprawa Dreyfusa w filmie Romana Polańskiego Oficer i szpieg i wybrane problemy jego recepcji

• Autorzy: Demby Łucja

Warianty tytułu

EN

A Scapegoat and a Flawless Man: The Dreyfus Affair in Roman Polański’s Film An Officer and a Spy and Selected Problems of Its Reception

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł dotyczy filmu Romana Polańskiego Oficer i szpieg, którego akcja została oparta na historii jednego z najsłynniejszych procesów sądowych, tzw. afery Dreyfusa. Autorka analizuje postawy bohaterów tego filmu między innymi w kontekście znanej teorii „kozła ofiarnego” René Girarda. Kozłem ofiarnym jest w tym ujęciu Alfred Dreyfus, Żyd oskarżony i niesprawiedliwie skazany na wygnanie jako rzekomy szpieg niemiecki. Przeciwstawia się temu pułkownik Picquart, określony w filmie mianem „człowieka bez skazy”. Problem „skazy” w odniesieniu do niego i do innych postaci oraz do świata przedstawionego jest jednak dużo bardziej złożony, a największą skazą charakteru ludzkiego okazuje się obojętność.

EN

The article concerns Roman Polański’s film An Officer and a Spy, whose plot is based on the story of one of the most famous trials, known as the Dreyfus affair. The author analyses the attitudes of the film protagonists in the context of the well-known “scapegoat theory”, proposed by Rene Girard. Here, the notion of a scapegoat refers to Alfred Dreyfus, a Jew accused and unjustly sentenced to exile as an alleged German spy. The sentence is challenged by lieutenant colonel Picquart, who is defined in the film as a “flawless man”. The problem of “flaw” in relation to him and other characters and the world presented is much more complex, and indifference turns out to be the greatest flaw of the human nature.

Słowa kluczowe

PL

sprawa Dreyfusa; kozioł ofiarny; Roman Polański; antysemityzm

EN

Dreyfus affair; scapegoat; Roman Polański; anti-Semitism

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2021
• Numer: 114 Zanieczyszczenie, brud, skaza
• Strony: 50-64

Twórcy

autor

Demby Łucja

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Bataille, G. (2008). Umiłowanie prawdy i sprawiedliwości a socjalizm Marcela Prousta (tłum. M. Wodzyńska-Walicka). Miscellanea Anthropologica et Sociologica, 9 (1), ss. 117-126.
• Girard, R. (1991). Kozioł ofiarny (tłum. M. Goszczyńska). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
• Girard, R. (2002). Widziałem szatana spadającego z nieba jak błyskawica (tłum. E. Burska). Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Horoszewicz, M. (2005). Kościół przeciw antysemityzmowi u schyłku XIX wieku. Więź, (11), ss. 111-123.
• Horoszewicz, M. (2019). Sprawa Dreyfusa. Ostrzeżenie sprzed wieku. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
• Pełczyński, G. (2017). René Girard jako interpretator Biblii. Rocznik Teologiczny, (1), ss. 21-36.
• Sznajderman, M. (1994). Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Tomczak, M. (2011). Intelektualiści w Europie Zachodniej: od sprawy Dreyfusa do wybuchu II wojny światowej. Studia Europaea Gnesnensia, (4), ss. 105-123.
• Wyka, M. (2013). Miłosz i rówieśnicy. Domknięcie formacji. Kraków: Universitas.