Dzieje i dziedzictwo reformacji luterańskiej w Polsce jako potencjał i przedmiot turystyki religijnej

• Autorzy: Mikos von Rohrscheidt Armin , Szczepankiewicz-Battek Joanna
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem opracowania jest turystyczny potencjał materialnych i niematerialnych świadectw dziedzictwa luterańskiego na terytorium Polski. Kontekst dla genezy, zmiennych losów i dzisiejszego znaczenia poszczególnych zasobów i walorów tworzy obszerny zarys historyczny, obejmujący niemal pięćsetletnią historię tego odłamu protestantyzmu i jego wyznawców w różnych organizmach państwowych. Poszczególne miejsca, obiekty i artefakty zostają zestawione, usystematyzowane oraz poddane analizie pod kątek dostępności, elementów interpretacji i niezbędnych usług turystycznych w otoczeniu. Na tej podstawie zostaje zaproponowany program wyprawy tematyzowanej na dzieje i dziedzictwo luteran, obejmujący wybrane epizody, środowiska, obiekty i kolekcje. W ramach przygotowywania tego programu podjęto szereg ustaleń z gospodarzami, umożliwiających konstrukcję jego lokalnych modułów. Dalej idącym postulatem Autorów jest wyznaczenie i powołanie do życia szlaku kulturowego tematyzowanego na dziedzictwo luterańskie jako trwałej propozycji turystyki religijnej oraz niezależnych od niego samodzielnych regionalnych „stacji” umożliwiających konfrontację turystów z jego wybranymi miejscami i aspektami, dla których zidentyfikowano potencjalne atrakcje i określono poziom ich dostępności.

Słowa kluczowe

PL

turystyka religijna; turystyka kulturowa; reformacja luterańska; dziedzictwo

• Wydawca: KulTour.pl - Organizator Turystyki Kulturowej i Edukacyjnej, Poznań, Polska
• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2017
• Numer: 3
• Strony: 21-61

Daty

wydano

2017-06-15

Twórcy

autor

Mikos von Rohrscheidt Armin

• Redakcja TK, Poznań / GSW Milenium Gniezno

autor

Szczepankiewicz-Battek Joanna

• Wyższa Szkoła Bankowa, Wrocław

Bibliografia

• Adenauer E. A., 2014, Das christliche Schlesien 1945/46. Beiträge zu Theologie, Kirche und Gesellschaft im 20. Jahrhundert, Bd. 22., Lit, Münster-Berlin
• Augusiewicz S., Jasiński J., Oracki T., 2005, Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Littera, Olsztyn
• Banaś P., 1971, Studia nad śląską architekturą protestancką 2. połowy XVII wieku, „Roczniki Sztuki Śląskiej”, 8, s. 35-123
• Banaszak M., 1989, Historia Kościoła Katolickiego, t. 3, Czasy nowożytne, Warszawa
• Besier G., 1983, Altpreussische Kirchengebiete auf neupolnischem Territorium, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen
• Bieniek M., 2010, Wielokulturowe dziedzictwo oraz losy ludności Warmii i Mazur po 1945 roku - przegląd tematyki i literatury przedmiotu pod kątem nauczania dziejów regionu, „Przegląd Wschodnioeuropejski”, Nr 1, s. 267-295
• Birecki P., 2014, Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich. Relacje między państwem a Kościołem ewangelicko-unijnym, Wydawnictwo UMK, Toruń. Brakelmann G., 2008, Christsein im Widerstand. Helmuth James von Moltke. Einblicke in das Leben eines jungen Deutschen, Lit, Berlin/Münster 2008
• Borowicz D., 2004, Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
• Bukowski J., 1886, Dzieje Reformacyi w Polsce, od wejścia jej do Polski aż do jej upadku, t. 2, Anczyc Kraków
• Conrads N., 1971, Die Durchführung der Altranstädter Konvention in Schlesien 1707–1709, Böhlau, Köln/Wien
• Dekret Prezydenta RP z dnia 25.11. 1936 o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. RP Nr 88, rok 1036, poz. 613
• Forum Gnieźnieńskie 2013, Gnieźnieńskie Forum Ekspertów Turystyki Kulturowej, Perspektywy rozwoju turystyki pielgrzymkowej, religijnej i kulturowej na terenie Polski i w Europie, „Turystyka Kulturowa” Nr 12, s. 47-56
• Gastpary W., 1979, Historia Kościoła w Polsce, ChAT, Warszawa
• Gundermann I. (red.), 2013, Evangelische Kirche der preußischen Union 1817–2003, Ev. Zentralarchiv in Berlin, Berlin
• Harasimowicz J., 2004, Ewangelicka architektura i sztuka kościelna na ziemiach polskich, [w:] Below J., Legendź M.(red.), Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 113-133
• Harasimowicz J., 2010, Reformacja na Śląsku z perspektywy historii religii i historii sztuki, „Quart” Nr 18, s. 3-16
• Herzig A., 2015, Geschichte Schlesiens. Vom Mittelater bis zum Gegenwart, C.H.Beck, München
• Historia Polski w liczbach, GUS ,Warszawa, 1993
• Hornig E., 1977, Die Bekennende Kirche in Schlesien. 1933-1945. Geschichte und Dokumente, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen
• Kaczmarczyk Z., 1945, Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, W. Instytutu Zachodniego, Poznań
• Konfederacja warszawska 1573 roku wielka karta polskiej tolerancji, M. Korolko, J. Tazbir (opr), 1980, IW PAX, Warszawa
• Kiec O., 2009, Parafia ewangelicka w Starołęce i Krzesinach (1907-1945) [w:] „Kronika miasta Poznania”, t. 4/2009, s. 291-302
• Kot S., 1921, Pierwsza szkoła protestancka w Polsce. Z historii wpływów francuskich na kulturę polska, „Reformacja w Polsce”, Nr 1, s. 15-34
• Krebs B., 1998, Państwo Naród Kościół. Biskup Juliusz Bursche a spory o protestantyzm w Polsce w latach 1917–1939, Augustyna, Bielsko-Biała 1998
• Krysiak D. 2010, Ewangelicy w Mikołajkach: dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w latach 1945-2007, Retman, Dąbrówno
• Kumor J. 1984, Historia Kościoła, cz. 5. Czasy nowożytne, RW KUL, Lublin
• Kurdybacha Ł., 1957, Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce, PZWS, Warszawa
• Kurkiewicz M., 2004, Reformacja na ziemiach polskich, „Semper Reformanda” www.magazyn.ekumenizm.pl
• Leo J., Dzieje Prus, Metropolia Warmińska, Olsztyn, 2008
• Leśne kościoły. Miejsca tajnych nabożeństw ewangelickich w Beskidzie Śląskim, 2009, Augustana, Bielsko-Biała
• Maciuszko J. T., 2004, Kościół luterański w Polsce od XVI do XX wieku, [w:] Below J., Legendź M. (red), Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 56-103
• Mazurski K.R., 1989, Powojenne losy kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej, Informator Krajoznawczy Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław, cz. I, z.55, s. 10-20; cz. II, z. 56, s. 56, s. 13-36
• Mazurski K.R., 1990, Powojenne losy kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej, Informator Krajoznawczy Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław, cz. III, z. 57, s. 29-33; cz. IV, z. 58, s. 31-39
• Meier K., 2001, Kreuz und Hakenkreuz. Die evangelische Kirche im Dritten Reich, C.H. Beck, München
• Manitius A., 2016, Ks. Gustaw Manitius, Pastor ewangelicki, męczennik za wiarę i polskość, Wyd. Adam Marszałek, Toruń
• Metaxas E., 2012, Bonhoeffer. Prawy człowiek i chrześcijanin przeciwko Trzeciej Rzeszy, Salwator, Kraków 2012
• Mikos v. Rohrscheidt A., 2010, Wykorzystanie średniowiecznych obiektów obronnych w Polsce w ramach różnych form turystyki kulturowej, ”Turystyka Kulturowa” Nr 6, s. 4-25
• Mikos v. Rohrscheidt A., 2012, Koordynacja turystycznych szlaków tematycznych – analiza wybranych systemów polskich i europejskich, „Turystyka Kulturowa” Nr 1, s. 35-61
• Mikos v. Rohrscheidt A., 2013, Religia jako przedmiot poznawczych zainteresowań turysty. Analiza fenomenu i oferty kulturowej turystyki religijnej, „Turystyka Kulturowa” Nr 5 s. 86-102
• Mikos v. Rohrscheidt A., 2016, Analiza programów imprez turystycznych jako podstawa typologii uczestników turystyki religijnej, „Folia Turistica” Nr 39, s. 65-99
• Pieradzka K., 1936, „Jan Boner” [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 2 z. 4, Kraków
• Różycki P., 2016, Turystyka a pielgrzymowanie, WAM Kraków
• Stegner T., 1989, Polonizacja Niemców-ewangelików w Królestwie Polskim 1815-1914, „Przegląd Historyczny”, Nr 80/2, s. 301-315
• Sörries R., 2008, Von Kaisers Gnaden. Protestantische Kirchenbauten im Habsburger Reich, Böhlau, Köln-Weimar-Wien
• Szczepankiewicz-Battek J., 2005, Kościoły protestanckie i ich rola społeczno-kulturowa, Silesia s.c., Wrocław
• Szczepankiewicz-Battek J., 2010a, Chata śląska jako przestrzeń kształtująca tożsamość narodową, religijną i kulturową, w: Krawiec-Złotkowska K. (red.), Rzeczpospolita domów. Cz. II. Chaty, Akademia Pomorska w Słupsku, Słupsk, s. 325-352
• Szczepankiewicz-Battek J., 2015, Kościoły ucieczkowe i graniczne w krajobrazie kulturowym pogranicza śląsko-łużyckiego i ziemi legnickiej, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, vol. 4, s. 291-311
• Szczepankiewicz-Battek J., Protestancka koncepcja miejsca świętego, 2010b, [w:] Kroplewski Z., Panasiuk A. (red.), Turystyka religijna, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 77-85
• Szczepankiewicz-Battek J., 1996, Protestantyzm na Śląsku. Geografia, demografia, kultura, Silesia, Wrocław
• Szczepankiewicz-Battek J., Battek M. J., 2010, Projektowany Szlak Legnickiej Reformacji jako element wielokulturowości regionu, [w:] Szczepankiewicz-Battek J., Dąbrowska M. (red.) Turystyka kulturowa w świetle badań interdyscyplinarnych, Legnica, s. 125-136
• Szturc J., 1998, Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX wieku, Augustana, Bielsko-Biała
• Rusiński W., 1947, Osady tzw. "Olędrów" w dawnym województwie poznańskim, PAU Kraków
• Tazbir J., 2009, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce w XVI-XVII w., Iskry, Warszawa
• Traktat wieczystej przyjaźni pomiędzy Rosją a Rzecząpospolitą (1768); Volumina legum. Tom VII, 573, Wyd. J. Ochryzka, Petersburg 1860
• Weczerka H. (red.), 1977, Handbuch der historischen Stätten. Schlesien, Kröner, Stuttgart
• Wegner T., 2003, Juliusz Bursche biskup w dobie przełomów, Augustyna, Bielsko-Biała
• Zeler B., 2004, Literatura ewangelicka, [w:] Below J., Legendź M., Świadectwo wiary i życia. Kościół luterański w Polsce wczoraj i dziś, Augustana, Bielsko-Biała, s. 106-111
• www.bik.luteranie.pl – serwis informacyjny Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
• www.chat.edu.pl/teologia (Wydział Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej)
• www.dawnytczew.pl (statystyki historyczne miasta Tczewa)
• www.luter2017.pl/kosciol - Portal Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce
• www.powiatkluczborski.pl – portal samorządowy
• www.zabytek.pl/pl/obiekty/kosciol-ewangelicki-pw-zlobka-pana-jezusa-kripplein-christi-2867 (opis historyczny kościoła we Wschowie, NiD, 2014, opr. M. Kłaczowska)
• www.zwiastun.pl – Zwiastun Ewangelicki, organ prasowy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP