Problematyka pozycji religii w szkole w pracach Sejmu Ustawodawczego 1919-1922

• Autorzy: Adam Balicki

Warianty tytułu

EN

Religious education and its place in the educational system from the perspective of the Legislative Seym works of 1919-1922

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W tekście autor przedstawił problematykę nauczania religii oraz jej miejsca i charakteru w systemie oświatowym państwa z perspektywy prac pierwszego sejmu II Rzeczypospolitej. Sejm Ustawodawczy, obradujący w latach 1919 - 1922 obok problematyki związanej z uchwaleniem konstytucji jak też przeprowadzeniem reformy rolnej, niejednokrotnie zajmował się sprawami oświaty i wychowania. Do najpilniejszych zadań oświatowych odrodzonego państwa należało: wprowadzenie obowiązku szkolnego, spolszczenie szkolnictwa oraz jego unifikacja. W czasie debat oświatowych sprawy związane z miejscem religii w szkołach były poruszane bardzo często. Za modelem szkoły, opartej na wychowaniu religijnym z dużym udziałem osób duchownych w jej funkcjonowaniu opowiadali się posłowie reprezentujący ugrupowania prawicowe. Zaliczymy do nich księdza Kazimierza Kotulę, księdza Kazimierza Lutosławskiego, Józefa Pietrzyka, Adama Piotrowskiego, czy Ignacego Thomasa. Argumentem za takim charakterem szkoły był związek kultury polskiej z Kościołem, jak również chrześcijański model wychowania charakterystyczny dla naszego narodu. Nie bez znaczenia był również fakt, że to religia katolicka stanowiła czynnik różnicujący Polaków od byłych zaborców, a przez to wychowanie młodzieży w tym duchu wzmacniałoby jej poczucie tożsamości narodowej. Podkreślano również rolę Kościoła w podtrzymywaniu tożsamości narodowej. Odmienny model szkoły pragnęli wprowadzić w Polsce posłowie reprezentujący ugrupowania lewicowe: Julian Smulikowski, czy Jan Woźnicki. Priorytetem dla nich była powszechność szkoły, co ich zdaniem nie było możliwe do pogodzenia z jej wyznaniowym charakterem. Autor omawia również problematykę miejsca religii w szkole podczas debat nad Konstytucją Marcową wskazując, że wspomniana problematyka była bardzo istotna dla odrodzonego państwa polskiego.

EN

The author presented problems of teaching religion as well as its place in the state educational system as seen from the perspective of the works of the first Seym of the Second Republic of Poland. The Legislative Seym, debating in the years 1919 – 1922, not only strove to adopt the constitution and to carry out the agricultural reform, but also fairly often dealt with educational matters. Among the most urgent educational tasks of reborn state were: the introduction of compulsory schooling, polonizing education as well as unification of education. During debates on education, the matters of religion and its place in the educational system were raised very often. Members of Parliament representing right-wing party were in favour of the school model which was based on religious upbringing in which clergymen were to play an important role. Among such MPs were priest Kazimierz Kotula, priest Kazimierz Lutosławski, Józef Pietrzyk, Adam Piotrowski, and Ignacy Thomas. The argumentation behind this particular school model was the connection between Polish culture and the church as well as Christian model of upbringing characteristic of our nation. What was also important was the fact that Catholic religion constituted a factor differentiating Poles from the former partitioners, and thus, such a model of upbringing young people would strengthen their feeling of national identity. The role of church in maintaining national identity was also emphasized. Members of Parliament representing left-wing parties, for example Julian Smulikowski or Jan Woźnicki, sought to adopt a different school model for Poland. The universality of education was for them the main priority and according to them this priority was not reconcilable with religious character of schooling. The author also discusses issues of religious education during debates on March Constitution pointing to the significance of the above mentioned issues to the reborn Polish state.

Słowa kluczowe

PL

prawo wyznaniowe; Kościół katolicki; religia; relacje państwo-kościół; Konstytucja Marcowa; Sejm; oświata; historia Polski

EN

education law; law on religion; State-Church relations

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Czasopismo: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Rocznik: 2009
• Tom: 12
• Strony: 267-292

Twórcy

autor

Adam Balicki

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Zamiejscowy Nauk Prawnych i Ekonomicznych w Tomaszowie Lubelskim, ul. Lwowska 80, 22-600 Tomaszów Lubelski

Bibliografia

• Ajnenkiel A., Historia sejmu polskiego, t. 2, cz. 2: II Rzeczpospolita, Warszawa 1989.
• Bartel K., Kilka uwag o praktyce parlamentarnej w Polsce, Warszawa 1929.
• Gawlik S., Życie i działalność ks. abp. Józefa Teodorowicza, Kraków 1988.
• Holzer J., Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1974.
• Jachymek J., Charakterystyka składu osobowego Sejmu i Senatu w II Rzeczypospolitej, w: Rola posła i senatora w II Rzeczypospolitej, red. J. Jachymek, Lublin 1989.
• Jachymek J., Myśl polityczna PSL „Wyzwolenie” 1918-1931, Lublin 1983.
• Jachymek J., Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica 1913-1924, Lublin 1991.
• Jaczewski B., Polityka naukowa państwa Polskiego w latach 1918-1939, Wrocław 1978.
• Kieniewicz S., Historia Polski 1795-1918, Warszawa 1998.
• Kilian S., Myśl edukacyjna Narodowej Demokracji w latach 1918-1939, Kraków 1997.
• Kołodziejczyk A., Polskie Stronnictwo Ludowe „Lewica”, w: Encyklopedia Historii Drugiej Rzeczpospolitej, Warszawa 1999.
• Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej. Słownik biograficzny, Bene Nati, Poznań 1996.
• Krukowski S., Geneza konstytucji z 17 marca 1921 r., Warszawa 1977.
• Krzywobłocka B., Chadecja 1918-1937, Warszawa 1974.
• Kto był kim w Drugiej Rzeczpospolitej, red. J. M. Majchrowski, Warszawa 1994.
• Kumaniecki K., Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912 – styczeń 1924, Warszawa 1924.
• Kutrzeba S., Proporcjonalne głosowanie, Warszawa 1918.
• Łańcucki S., Wspomnienia, Warszawa 1957.
• Łuczak A., Powstanie i działalność Zjednoczenia Ludowego i Polskiego Zjednoczenia Ludowego, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1968, nr 10.
• Łuczak A., Społeczeństwo i państwo w myśli politycznej ruchu ludowego, Warszawa 1982.
• Mackiewicz S., Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., Warszawa 1989.
• Maj E., Związek Ludowo – Narodowy 1919-1928, Lublin 2000.
• Majchrowski J., Bartel Kazimierz, w: Encyklopedia Historii Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999.
• Mauersberg S., Oświata, w: Polska Odrodzona 1918-1939. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. J. Tomicki, Warszawa 1988.
• Michałowski S., Religia i Kościół rzymskokatolicki w myśli Polskiej Partii Socjalistycznej 1918-1939, w: Religia i Kościół rzymskokatolicki w polskiej myśli politycznej 1919-1993, red. J. Jachymek, Lublin 1995.
• Nowodworski L., O pierwszym Sejmie polskim, Warszawa 1918.
• Pawłowski B., Religia i Kościół rzymskokatolicki w myśli politycznej chrześcijańskiej demokracji, w: Religia i Kościół rzymskokatolicki w polskiej myśli politycznej 1919-1939, red. J. Jachymek, Lublin 1995, s. 65-81.
• Reiner B., Problematyka prawno – społeczna nauczania religii w szkołach w Polsce (1918 – 1939), Opole 1964.
• Sejm w dwu częściach, red. A. Lange, Warszawa 1919.
• Sopocki S., Chrześcijańscy Demokraci, Londyn 1946.
• Szablicka-Żak J., Szkolnictwo i oświata w pracach Sejmu Ustawodawczego II Rzeczypospolitej, Warszawa 1997.
• Wachowiak S., Czasy, które przeżyłem. Wspomnienia z lat 1890-1939, Warszawa 1983.
• Wątor A., Działalność Związku Ludowo – Narodowego 1919-1922, Szczecin 1992.
• Zaporowski Z., Poseł komunistyczny – Stanisław Łańcucki, w: Rola posła i senatora w II Rzeczypospolitej, red. J. Jachymek, Lublin 1989.
• Zaporowski Z., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Działalność posłów, parlamentarne koncepcje Józefa Piłsudskiego, mniejszości narodowe, Lublin 1992.
• Zwoliński W., Polski Sejm Konstytucyjny czyli „konstytuanta”, Warszawa 1918.
• Żarnowski J., O inteligencji polskiej lat międzywojennych, Warszawa 1965.