Spór o klauzulę sumienia w Polsce

• Autorzy: Ryszard Sztychmiler

Warianty tytułu

EN

Controversy about the Conscience Clause in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Klauzula sumienia umożliwia rozstrzygnięcie konfliktu pomiędzy normami sumienia wynikającymi z nakazów prawa naturalnego oraz przyrodzonej godności osoby ludzkiej a nakazami wynikającymi z norm prawa pozytywnego, zdecydowanie na korzyść nakazów etycznych. W Europie i świecie występują dwie tendencje: jedna zmierza do jak największego rozszerzenia swobody zabijania ludzi uznanych za niepotrzebnych (w tym płodów ludzkich), a druga opcja formułuje coraz dokładniejsze sformułowania dające możliwość realnego korzystania z klauzuli sumienia. W tej sytuacji ogłoszono apel Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z 2010 r., skierowany szczególnie do państw europejskich, o stworzenie warunków prawnych do szerszego korzystania z klauzuli sumienia. Uprawnienie do działania w zgodzie z własnym sumieniem jest formalnie w normach prawa polskiego zagwarantowane pracownikom związanym z ochroną życia i zdrowia poprzez możliwość powołania się na instytucję umożliwiającą im odmowę wykonania określonej czynności, która może być sprzeczna z ich rozumieniem troski o życie i zdrowie, sprzeczna z nakazami ich sumienia, które jest dla nich wiążące. Normy zawierające to uprawnienie zawarte są tak w Konstytucji, jak i w innych ustawach RP, a także w kodeksach etycznych środowisk medycznych. W wyniku nacisku środowisk lewicowych i liberalnych niektóre sformułowania w prawie i kodeksach etycznych z ostatnich lat tak ograniczyły możliwość korzystania z klauzuli sumienia, że przepisy te są wadliwe, a według wielu także niekonstytucyjne. Ich zmiany słusznie domagają się środowiska parlamentarne i medyczne. Dyskusja na temat klauzuli sumienia winna być rzetelnie kontynuowana i uwieńczona przyjęciem w parlamencie RP odpowiednich norm prawnych realnie chroniących sumienie lekarzy, pomocniczego personelu medycznego, farmaceutów, a także sędziów i innych pracowników ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

EN

The conscience clause enables settlement of the conflict between norms of conscience arising from precepts of the natural law and inherent dignity of the human being, and the demands arising from the norms of positive law, definitely in favor of moral precepts. In Europe and in the whole world, there are two tendencies: one seeks to maximize the extension of the freedom of killing people deemed unnecessary (including the human fetus), and the second option formulates more accurate provisions, which giving the possibility a real exercise of conscience clause. In this situation, announced an appeal of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe from 2010, directed especially to European countries, for the creation of the legal conditions to a wider use of conscientious clause. The authorization to act in accordance with own conscience is formally guaranteed in norms of Polish law, to the employees associated with the protection of life and health. Ability to rely on this institution allow them to refusal the perform the specified activity that may be contrary to their understanding of the care of life and health or contrary to the injunction of their conscience, which is binding on them. Norms containing this right are included both in the Constitution, as well as other acts Republic of Poland, as well as the ethical codes of the medical community. As a result of the pressure of leftist and liberal circles, some provisions in the law and ethical codes from recent years have limited ability to use the conscience clause, that these rules are flawed, and by many, also unconstitutional. Discussion about conscience clause should be continued and completed by adoption of the Republic of Poland Parliament a relevant legal standards, that will real protect the conscience of doctors, auxiliary medical personnel, pharmacists, as well as judges and or other health professionals.

Słowa kluczowe

PL

aborcja; in vitro; wolność sumienia; prawa człowieka; lekarze

EN

abortion; in vitro; religious freedom; human rights; doctors

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Kościół i Prawo
• Rocznik: 2015
• Numer: 4 (17) nr 1
• Strony: 185-210

Twórcy

autor

Ryszard Sztychmiler

• Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. K. Obitza 1, 10-725 Olsztyn, Polska ,

Bibliografia

• Chyrowicz, Barbara. 2013. Zdanie odrębne do Stanowiska Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 4/2013 z dnia 12 listopada 2013 r. w sprawie tzw. klauzuli sumienia. http://www.bioetyka.pan.pl/index.php/stanowiska-i-opinie-komitetu-50/45-stanowiska-komitetu/110-stanowiska-komitetu-bioetyki-przy-prezydium-pan-nr-4-2013-z-dnia-12-listopada-2013-roku-w-sprawie-tzw-klauzuli-sumienia [dostęp: 12.03.2015].
• Cichoń, Zbigniew. 1999. „Klauzula sumienia w różnych zawodach.” W Prawnik katolicki a wartości prawa, 44-51. Kraków: Dom Wydawniczy „Ostoja”.
• Głusiec, Waldemar. 2012. „Klauzula sumienia dla farmaceutów. Analiza opinii wydanej przez Comiteto Nazionale per la Bioetica.” Diametros 32:62-76. http://www.diametros.iphils.uj.edu.pl/pdf/diam32glusiec.PDF [dostęp: 12.03.2015].
• Gołyński, Krzysztof, i Marek Wędrychowski. 1996. Odmowa pełnienia służby wojskowej w orzecznictwie sądów. Warszawa: Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Exit.
• Jaranowski, Paweł, i Olgiert Pankiewicz. 2014. „Krytyka stanowiska Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN w sprawie klauzuli sumienia w opiece zdrowotnej.” Zeszyty Naukowe KUL 57, nr 2:59-66.
• Już raz chcieli mnie uciszać, z prof. Wojciechem Maksymowiczem, byłym Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej w rządzie AWS, dziekanem Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, rozmawia Michał Wypij. 2014. Debata 83, nr 8:3-6. http://www.debata.olsztyn.pl/ publicystyka/rozmowa/3533-prof-maksymowicz-juz-raz-chcieli-mnie-uciszac-rozmowa.html [dostęp: 10.10.2014].
• Kaczmarek, Julian. 2002. Rada Europy. Wrocław: Atla 2.
• Klauzula sumienia w krajach Unii Europejskiej i USA, oprac. na podstawie materiałów Biura Analiz Sejmowych RP.
• Kornas-Biela, Dorota. Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin. http://lublin. republika.pl/start.html [dostęp: 12.03.2015].
• Krukowski, Józef. 2008. Polskie prawo wyznaniowe. Wyd. 4. Warszawa: LexisNexis.
• Kubicki, Leszek. 1999. „Sumienie lekarza jako kategoria prawna.” Prawo i Medycyna 4:5-12.
• Łoziński, Bogumił. 2014. „Lekarz sumienia.” Gość Niedzielny 91, nr 25 (22 czerwca): 18-20.
• Nawrot, Oktawian. 2012. „Klauzula sumienia w zawodach medycznych w świetle standardów Rady Europy.” Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu 35, nr 3:11-22.
• Niekonstytucyjność podstawy prawnej kary nałożonej na Szpital św. Rodziny. Opinia Ordo Iuris – Instytut na Rzecz Kultury Prawnej. http://www. ordoiuris.pl/niekonstytucyjnosc-podstawy-prawnej-kary-nalozonej-na-szpital-sw--rodziny,3420,i.html [dostęp: 12.03.2015].
• Opinia prof. R. Bendera w sprawie Rezolucji nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 r. http://media.wp.pl/kat, 1022943,page,3,title,Dzien-hanby-Europy-czy-dzien-zwyciestwa,wid,12803549, wiadomosc.html [dostęp: 10.10.2014].
• Pawlikowski, Jakub. „Prawo do wyrażania sprzeciwu sumienia przez personel medyczny – problemy etyczno-prawne.” W Interdyscyplinarne Centrum Etyki UJ. http://www.incet.uj.edu.pl/dzialy.php?l=pl&p=32&i=3&m=22&z=0&n=2&k =5 [dostęp: 12.03.2015].
• Pawlikowski, Jakub. 2011. „Prawo do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej. Rezolucja nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 r.” Studia z Prawa Wyznaniowego 14:313-338. http://www.kul.pl/files/214/studia_14/Jakub_ Pawlikowski.pdf [dostęp: 12.03.2015].
• Rybakowa, Maria. 1999. „Życie człowieka zaczyna się wraz z pierwszym podziałem zapłodnionej komórki rozrodczej.” Służba Życiu. Zeszyty Problemowe 2/3:8-10.
• Sasin, Bartłomiej. 2011. „Klauzula sumienia w polskim prawie medycznym i farmaceutycznym.” Zeszyty Prawne Koła Naukowego Prawa Medycznego i Farmaceutycznego Ius et Medicina, listopad, 1-5.
• Stanisz, Piotr. 2011. „Klauzula sumienia.” W Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, wyd. 3, 117-123. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
• Stanisz, Piotr. 2014. „Sprzeciw sumienia – aspekty prawne.” Wykład wygłoszony w Konferencji Episkopatu Polski, Warszawa, 7 października. http://www.terliczka.pl/index.php/ aktualnosci/news/153-sprzeciw-sumienia-aspekty-prawne-zebranie-plenarne-konferencji-episkopatu-polski-7-pazdziernika-2014-r [dostęp: 12.03.2015].
• Stanowisko lekarzy katolickich w Polsce w sprawie klauzuli sumienia (19 sierpnia 2014 r.). http://www.deklaracja-wiary.pl/ [dostęp: 8.10.2014].
• Stanowisko prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej, Macieja Hamankiewicza. http://prawoamedycyna.pl/komitet-bioetyki-pan-a-instytucja-tzw-klauzuli-sumienia/#comments [dostęp: 11.03.2015].
• Sztychmiler, Ryszard. 1993. „Sprzeciw sumienia wobec służby wojskowej.” Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 3, nr 1:28-35.
• Sztychmiler, Ryszard. 1995. „Ochrona prawa do życia w nauczaniu Jana Pawła II.” Ethos 8, nr 4 (32): 217-229.
• Sztychmiler, Ryszard. 2007. „Ochrona prawa do życia dziecka poczętego.” W Prawo do życia a jakość życia w wielokulturowej Europie. Materiały V Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka (Olsztyn, 30-31 maja 2005), red. Bronisław i Magdalena Sitek, Gaetano Dammacco, i J. J. Szczerbowski, 281-288. Olsztyn: na zlecenie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Sztychmiler, Ryszard. 2013. „Konstytucyjna ochrona życia ludzkiego.” Przegląd Prawa Wyznaniowego 5:103-113.
• Troszyński, Michał. 2003. Położnictwo. Ćwiczenia. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
• Wiak, Krzysztof. 2001. Ochrona dziecka poczętego w polskim prawie karnym. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Zielińska, Eleonora. 2003. „Klauzula sumienia.” Prawo i Medycyna 13:25-34.
• Zoll, Andrzej. 2003. „Prawo lekarza do odmowy udzielenia świadczeń zdrowotnych i jego granice.” Prawo i Medycyna 13:18-24.