Metodyczne aspekty oceny potencjału poznawczo-edukacyjnego krajobrazu

• Autorzy: Ewelina Mocior

Warianty tytułu

EN

Methodological aspects in the evaluation of natural environments as settings for education

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Szeroko rozumiane nauczanie na temat środowiska przyrodniczego może być prowadzone zarówno w ramach edukacji formalnej, jak i nieformalnej. Zajęcia z tego zakresu mogą odbywać się nie tylko w salach lekcyjnych, muzeach, centrach edukacyjnych czy siedzibach parków narodowych, ale także bezpośrednio w terenie. Edukacyjne wycieczki terenowe przynoszą wiele korzyści, m.in. usprawniają proces uczenia się i zapamiętywania oraz rozwijają zainteresowania przyrodnicze u uczniów. Dlatego potrzebna staje się ocena przydatności krajobrazu do edukacji przyrodniczej prowadzonej w terenie w ramach zajęć szkolnych oraz indywidualnej i zbiorowej edukacji nieformalnej. W artykule omówiono formy wykorzystania walorów edukacyjnych krajobrazu w tym kontekście, przedstawiono przegląd kryteriów stosowanych dotychczas w ocenach tych walorów oraz wskazano trudności metodologiczne w badaniu potencjału poznawczo-edukacyjnego krajobrazu.

EN

Environmental education as broadly understood may be offered in both formal and informal educational settings. Such education may not only occur in classrooms, museums and education centers of national parks but also directly in the field. Field trips can be beneficial in many ways, stimulating improvement in learning and recall, helping to cultivate interest in natural history. Therefore, it seems relevant to assess the merits of the field setting for learning in the context of school activities and various other types informal education, whether organized or not. The article describes ways to derive educational value from the natural environment. Criteria, as applied to such assessment were reviewed with discussion of the methodological difficulties faced in the study of the intrinsic educational potential of the natural environment.

Słowa kluczowe

PL

geografia; ekologia krajobrazu; edukacja przyrodnicza; zajęcia terenowe; geoturystyka

EN

geography; landscape ecology; environmental education; outdoor education; geotourism

• Wydawca: Instytut Badań Edukacyjnych
• Czasopismo: Edukacja
• Rocznik: 2014
• Numer: 4(129)
• Strony: 80–95

Daty

wydano

2014-12-31

Twórcy

autor

Ewelina Mocior

• Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Adara, O. A. (1996). Impact of an outdoor educational strategy on teacher profile in environmental education. International Journal of Environmental Education, 16(3), 309–317.
• Aplin, G. (2007). Heritage as exemplar: a pedagogical role for heritage studies in values education. Environmentalist, 27(3), 375–383.
• Balon, J. i Piętak, K. (2010). Formy skalne jako wartość środowiska przyrodniczego Parku Krajobrazowego Dolinki Podkrakowskie. Problemy Ekologii Krajobrazu, 27, 399–403.
• Bastian, O, Haase, D. i Grunewald, K. (2012). Ecosystem properties, potentials and services – the EPPS conceptual framework and an urban application example. Ecological Indicators, 21, 7–16.
• Bollati, I., Pelefini, M. i Pellegrini, M. (2012). A geomorphosites selection method for educational purposes: a case study in Trebbia Valley (Emlia Romagna, Italy). Geografia Fisica e Dinamica Quaternaria, 35(1), 23–35.
• Bollati, I., Smiraglia, C. i Pelfini, M. (2013). Assessment and selection of geomorphosites and trails in the Miage Glacier Area (Western Italian Alps). Environmental Management, 51, 951–967.
• Bródka, S. (2010). Ekofizjograficzne aspekty oceny potencjału rekreacyjnego. Problemy Ekologii Krajobrazu, 27, 59–64.
• Bruschi, V. M. i Cendrero, A. (2005). Geosite evaluation; can we measure intangible values? Il Quaternario, 18(1), 293–306.
• Caro, T., Mulder, M. B. i Moore, M. (2003). Effects on conservation education on reasons to conserve biological diversity. Biological Conservation, 114(1), 143–152.
• Chang, C.-S., Chen, T.-S. i Hsu, W.-H. (2011). The study on integrating WebQuest with mobile learning for environmental education. Computers and Education, 57(1), 1228–1239.
• Chmielewski, T. (2008). Zarządzanie systemami krajobrazowymi. W: Wdrażanie Europejskiej Konwencji Krajobrazowej w Polsce [materiały konferencyjne] (s. 28–42). Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
• Costa, F.L. (2011). Volcanic geomorphosites assessment on the last eruption, on April to May 1995, within the natural park of Fogo Island, Cape Verde. GeoJournal of Tourism and Geosites, 8(2), 167–177.
• Fassoulas, C., Mouriki, D., Dimitriou-Nikolakis, P. i Iliopoulos, G. (2012). Quantitative assessment of geotopes as an effective tool for geoheritage management. Geoheritage, 4, 177–193.
• Fennell, D. A. i Weaver, D. (2005). The ecotourium concept and tourism-conservation symbiosis. Journal of Sustainable Tourism, 13(4), 373–390.
• Głogowska, M. (2007). Walory edukacyjne obiektów geologicznych i odsłonięć górniczych w okolicy Trzebini. [Niepublikowana rozprawa doktorska]. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza.
• Górecki, J., Kuczara, M. i Szwed, E. (2006). Koncepcja zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych w otoczeniu kamieniołomu porfiru w Miękini koło Krzeszowic, Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 117(32), 93–101.
• Gray, M. (2008). Geodiversity: developing the paradigm. Proceedings of the Geologists’ Association, 119(3–4), 287–298.
• Gray, M. (2011). Other nature: geodiversity and geosystem services. Environmental Conservation, 38(3), 271–275.
• Haase, G. (1978). Zur Ableitung und Kennzeichnung von Naturraumpotenzialen. Petermanns Geographische Mitteilungen, 122(2), 113–125.
• Hassan, A., Osman K. i Pudin, S. (2009). The adults non-formal environmental education (EE): a Scenario in Sabah, Malaysia. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1(1), 2306–2311.
• Henriques, M. H., Pena dos Reis, R., Brilha, J. i Mota, T. (2011). Geoconservation as an emerging geoscience. Geoheritage, 3(2), 117–128.
• Hibszer, A., Tracz, M. i Hibszer, B. (2012). Diagnoza motywów podjęcia studiów geograficznych w Polsce – ujęcie regionalne. Prace Komisji Edukacji Geograficznej, 2, 75–97.
• Kistowski, M. (1997). Problem pola podstawowego w ocenie potencjału krajobrazu na obszarach młodoglacjalnych. Problemy Ekologii Krajobrazu, 1, 18–29.
• Konwencja o różnorodności biologicznej (1992). Organizacja Narodów Zjednoczonych. Pobrano z http://www.mos.gov.pl/artykul/2498_konwencja_o_roznorodnosci_biologicznej/317_konwencja_o_roznorodnosci_biologicznej.html
• Kopczyński, K. (2009). Edukacyjne walory krajobrazu kulturowego. Problemy Ekologii Krajobrazu, 25, 53–62.
• Koptyńska, A. (2007). Jaskinia – obiekt dydaktyczny, naukowy i estetyczny. W: M. Strzyż i A. Zieliński (red.), Region w edukacji przyrodniczo-geograficznej. Nauki geograficzne w Badaniach Regionalnych (s. 57–59). Kielce: Akademia Świętokrzyska.
• Kubalíková, L. (2013). Geomorphosite assessment for geotourism purposes. Czech Journal of Tourism, 2(2), 80–104.
• Le Lay, Y.-F., Piégay, H. i Rivière-Honegger, A. (2013). Perception of braided river landscapes: implications for public participation and sustainable management. Journal of Environmental Management, 119, 1–12.
• Majgier, L., Badera, J. i Rahmanov, O. (2010). Kamieniołomy w województwie śląskim jako obiekty turystyczno-rekreacyjne na terenach uprzemysłowionych. Problemy Ekologii Krajobrazu, 27, 267–275.
• Merska, M., Kościelnik, J. i Merski, J. (2008). Edukacja ekologiczna a turystyka. Referat wygłoszony podczas V Konferencji Naukowo-Technicznej „Błękitny San”, Jabłonka, 24–25 kwietnia 2008 r., 127–157. Pobrano z http://www.pogorzedynowskie.pl/data/referaty/VBS/ref_10_VBS.pdf
• Migoń, P. (2012). Geoturystyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Migoń, P. i Latocha, A. (2013). Human interactions with the sandstone landscape of central Sudetes. Applied Geography, 42, 206–216.
• Ministerstwo Edukacji Narodowej (2013). Podstawa programowa przedmiotu geografia. W: Podstawa programowa wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego. Tom 5. Edukacja przyrodnicza: przyroda, geografia, biologia, chemia, fizyka (s. 159–176). Pobrano z http://www.men.gov.pl/images/ksztalcenie_kadra/podstawa/5e.pdf (19.09.2014).
• Mirrahimi, S., Tawil, N. M., Abdullah, N. A. G., Surat, M. i Usman, I. M. S. (2011). Developing conducive sustainable outdoor learning: the impact of natural environment on learning. Social and Emotional Intelligence. Procedia Engineering, 20, 389 – 396.
• Mount, J., Bennet, D. i Armstrong, M. (2006). Mobile geographic education: the mogeo system. W: Stefanakis E., Peterson M. P., Armenakis C., Delis V. (red.), Geographic hypermedia. Concepts and systems (s. 447–464). Berlin: Springer.
• Myga-Piątek, U. (2011). Koncepcja zrównoważonego rozwoju w turystyce. Problemy Ekorozwoju, 6(1), 145–154.
• Naveh, Z. (2001). Ten major premises for a holistic conception for multifunctional landscapes. Landscape and Urban Planning, 57, 269–284.
• Newsome, D. i Dowling, R. (2010). Geotourism: the tourism of geology and landscape. Oxford: Goodfellow Publishers.
• Newsome, D., Moore, S. i Dowling, R. (2002). Natural area tourism: ecology, impacts, and management. Bristol: Channel View Pulications.
• Pancewicz, A. (2009) Hałdy – kłopot czy szansa? Nauka Przyroda Technologie, 3(1), 1–6.
• Panizza, M. (2001). Geomorphosites: concepts, methods and examples of geomorphological survey. Chinese Science Bulletin, Suppl, 46, 4–6.
• Papińska, E. i Białkowska-Jelińska E. (2012). Uwarunkowania rozwoju geoturystyki na przykładzie wybranych geoparków Chin. Annales UMCS, sec. B, 47(2), 63–75.
• Pereira, P. i Pereira, D. (2010). Methodological guidelines for geomorphosite assessment. Géomorphologie: relief, processus, environnement, 2, 215–222.
• Pereira, P., Pereira, D. i Alves, M. (2007). Geomorphosite assessment in Montesinho Natural Park (Portugal). Geographica Helvetica, 62(3), 159–168.
• Piętak, K. (2010). Wybrane wartości środowiska przyrodniczego południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej [Niepublikowana praca magisterska]. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Ploaie, G.i Turnock, D. (2001). Public perception of environment in the mountains of Vâlcea County. GeoJournal, 55(2), 683–701.
• Polacik, S. i Otahel, J. (1983). Quantitative analysis of the landscape potential functions (suitabilities) of the Tatranska Lomnica model territory. W: J. Drdoš (red.), Landscape synthesis, geoecological foundations of the complex landscape management (s. 120-133). Bratislava: Veda.
• Pralong, J. P. (2005). A method for assessing tourist potential and use of geomorphological sites. Geomorphologie: relief, processus, environnement, 3(1), 189–196.
• Przewoźniak, M. (1991). Krajobrazowy system interakcyjny strefy nadmorskiej w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Ratajczak-Szczerba, M. (2013). Geo- i bioróżnorodność doliny środkowej Noteci i doliny dolnej Gwdy szansą rozwoju geoturystyki. Acta Geographica Silesiana, 14, 71–86.
• Referowska-Chodak, E. (2011). Rola form ochrony przyrody w edukacji leśnej społeczeństwa. Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie, 13(1/26), 81–89.
• Regolini-Bissig, G. (2010). Mapping geoheritage for interpretive purpose: definition and interdisciplinary approach. W: G. Regolini-Bissig i E. Reynard (red.), Mapping geoheritage (s. 1–14). Lausanne: Institut de géographie, Université de Lausanne.
• Reynard, E. (2008). Scientific research and tourist promotion of geomorphological research. Geografia Fisica e Dinamica Quaternaria, 31(2), 225–230.
• Reynard, E., Fontana, G., Kozlik, L. i Scapozza, C. (2007). A method for assessing «scientific» and «additional values» of geomorphosites. Geografia Helvetica, 63(3), 148–158.
• Richardson, J. (1993). Ecotourism and nature-based holidays. Sydney: Simon and Schuster.
• Richling, A. (2005). Pojęcie krajobrazu. W: A. Richling i K. Ostaszewska (red.), Geografia Fizyczna Polski (s. 293–294). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Rocha, J., Brilha, J. i Henriques, M. H. (2014). Assessment of the geological heritage of Cape Mondego Natural Monument (Central Portugal). Proceedings of the Geologists’ Association, 125(1), 107–113.
• Seijmonsbergen, A. C., Dejongmat, G. G. i Graaff, L. W. de (2009). A method for the identification and assessment of significance of geomorphosites in Vorarlberg (Austria), supported by Geographical Information Systems. Memorie Descrittive della Carta Geologica d'Italia, 87, 163–172.
• Serrano, E. i González-Trueba, J. J. (2005). Assessment of geomorphosites in natural protected areas: the Picos de Europa National Park (Spain). Geomorphologie: relief, processus, environnement, 1(3), 197–208.
• Serrano, E. i Ruiz-Flaño, P. (2007). Geodiversity: a theoretical and applied concept. Geographica Helvetica, 62(3), 140–147.
• Seyf, A. (2000). Educational Psychology: Learning and Teaching Psychology. Tehran: Agah.
• Słomka, T. i Kicińska-Świderska, A. (2004). Geoturystyka – podstawowe pojecia. Geoturystyka, 1(1), 5–7.
• Solarska, A., Hose, T., Vasiljević, D. A., Mroczek, P., Jary, Z., Markowić, S. B. i Widawski, K. (2013). Geodiversity of the loess regions in Poland: inventory, geoconservation issues, and geotourism potential. Quaternary International, 296, 68–81.
• Spalie, N., Utaberta, N., Abdullah, N. A., Tahir, M. i Ani, C. (2011). Reconstructing sustainable outdoor learning environment in Malaysia from the understanding of natural school design and approaches in Indonesia. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 3310–3315.
• Szczęsna, J. (2010). Koncepcja edukacji krajobrazowej na poziomie szkolnym w odniesieniu do kierunków nauki o krajobrazie. Annales UMCS, Sec. B., 65(1), 137–157.
• The International Ecotourism Society (2002). What is ecotourism? Pobrano z http://www.ecotourism.org/what-is-ecotourism
• Ustawa z dnia 14 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (2004). Dz. U. 2004 Nr. 92, poz. 880, 1–106.
• Vujčić, M. D., Vasiliević, D. A, Marković, S. B., Hose, Th. A., Lukić, T., Hadžić, O. i Janićević, J. (2011). Preliminary geosite assessment model (GAM) and its application on Fruška Gora Mountain, potential geotourism destination of Serbia. Acta geographica Slovenica, 51(2), 361–377.
• Warowna, J., Migoń, P., Kołodyńska-Gawrysiak, R., Kiebała, A. i Zgłobicki, W. (2013). Geomorphosites of Poland – the role played by Central Register of Geosites. Landform Analysis, 22, 117–124.
• Żeber-Dzikowska, I. (2007). Efektywność zajęć terenowych na trzecim etapie edukacyjnym. W: M. Strzyż i A. Zieliński (red.), Region w edukacji przyrodniczo-geograficznej. Nauki geograficzne w Badaniach Regionalnych (s. 217–231). Kielce: Akademia Świętokrzyska.
• Zouros, N. C. (2007). Geomorphosite assessment and management in protected areas of Greece. Geographica Helvetica, 62(3), 169–180.

Uwagi

http://www.edukacja.ibe.edu.pl/images/numery/2014/4-7-mocior-metodyczne-aspekty-potencjalu-krajobrazu.pdf

Identyfikatory

ISSN

0239-6858