Czasownikowe derywaty „odzwierzęce” w polszczyźnie historycznej i ich funkcja w wierszu Juliana Tuwima Figielek

• Autorzy: Adrianna Seniów

Warianty tytułu

EN

Verbal animal derivatives in historical Polish and their function in the poem Figielek by Julian Tuwim

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem jest analiza wybranych z utworu Juliana Tuwima czasownikowych derywatów odzwierzęcych: przekomarzać się, zacietrzewić się, zasępić się, osowieć, rozindyczyć się, zbaranieć. Prześledzono ich losy w historii języka, wskazano leksemy synonimiczne, a także odwołano się do ich kulturowej motywacji. Wiersz Tuwima stanowi jedynie punkt wyjścia, źródło, z którego wyodrębniono warte analizy językoznawczej zjawiska. Ponadto omówiono, jak poeta wykorzystał grę słów, jaką funkcję pełni nagromadzenie czasownikowych derywatów odzwierzęcych w budowaniu ekspresji wypowiedzi poetyckiej.

EN

The objective of the article is an analysis of some verbal animal derivatives taken from one poem Figielek by Julian Tuwin: przekomarzać się ‘to banter with somebody’ [komar ‘mosquito’], zacietrzewić się ‘to grow/get heated over something’ [cietrzew ‘black grouse’], zasępić się ‘to be distressed’ [sęp ‘vulture’], osowieć ‘to be dejected’ [sowa ‘owl’], rozindyczyć się ‘to fly into a rage’ [indyk ‘turkey’], zbaranieć ‘to be flabbergasted’ [baran ‘ram’]. The article contains an analysis of the fate of those words in the history of language and a list of synonymous lexemes; also their cultural motivation has been referred to. Tuwim’s poem is only a starting point, a source, from which some phenomena worth exploring have been extracted. In addition, the article shows how Tuwim used a play on words and what function is played by the accumulation of verbal animal derivatives in creating his poetic expression.

Słowa kluczowe

PL

językoznawstwo historyczne; rozwój znaczeniowy wyrazów; język poetycki

EN

diachronic Linguistics; semantic changes of words; poetic language

• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Czasopismo: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Rocznik: 2016
• Tom: 15
• Strony: 104-113

Twórcy

autor

Adrianna Seniów

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Filologiczny

Bibliografia

• Źródła
• Tuwim J., Figielek, w: idem, Wiersze, t. 2, Kraków 1955.
• Opracowania
• Brzozowska M., Derywaty onomazjologiczne (asocjacyjne) w językowym obrazie świata, „Język a Kultura”, Wrocław 2000, t. 13, s.143–152.
• Buttler D., Polski dowcip językowy, Warszawa 1974.
• Dobrzyńska T., Metafora w przekładzie, „Język a Kultura”, Wrocław 1992, t. 8, s. 231–250.
• Dobrzyńska T., Mówiąc przenośnie… studia o metaforze, Warszawa 1994.
• Głowiński M., Wstęp, w: J. Tuwim, Wiersze wybrane, Wrocław 1964.
• Jastrun M., Pamięci Juliana Tuwima, w: J. Tuwim, Wiersze, t. 1, Kraków 1955, s. 21–28.
• Lewaszkiewicz T., Czasowniki „odzwierzęce” w języku Adama Mickiewicza, w: Ścieżkami pięknej polszczyzny. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Mirosławie Białoskórskiej z okazji 65-lecia urodzin i 45-lecia pracy zawodowej, pod. red. L. Mariak i A. Seniów, Szczecin 2011, s. 131–136.
• Sauer F., Ptaki lądowe, Warszawa 1995.
• Słowniki
• Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1970.
• Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1990.
• Linde M.S.B., Słownik języka polskiego, Warszawa 1807–1814.
• Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, Warszawa 1958–1969.
• Słownik języka polskiego, pod red. J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, Warszawa 1952 (przedruk z 1900–1927).
• Słownik polszczyzny XVI wieku, pod red. M.R. Mayenowej, F. Pepłowskiego, K. Mrowcewicza, P. Potoniec, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967–1994.

Identyfikatory

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2016.15-07