Wiwisekcja wczesnego kina. Eksperymenty na zwierzętach i początki przemysłu filmowego

• Autorzy: Stańczyk Marta

Warianty tytułu

EN

A Vivisection of Early Cinema: Animal Experimentation and the Beginnings of Film Industry

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autorka opisuje relacje początków istnienia medium filmowego z badaniami fizjologów. W obu przypadkach postawa wobec zwierząt i ich życia wskazuje, że obszary te łączy wspólny dyskurs przemocowy – chociaż nie zawsze oczywisty, to jednak immanentnie związany z wykorzystywaniem przez człowieka swojego wyższego statusu kulturowego. Zwierzęta są traktowane jako materiał, który jest przez człowieka eksploatowany w sposób nieograniczony, a widowisko sankcjonuje tę eksploatację. Celem artykułu jest przyjrzenie się początkom historii kina w poszukiwaniu przykładów obecności zwierząt w filmie oraz wyznaczenie paraleli z przeprowadzanymi na nich eksperymentami. Autorka analizuje przykłady wczesnego kina – od Wyjścia robotników z fabryki (1895) Louis Lumière’a, przez Walczące koty (1894) Williama K. L. Dicksona, po Porażenie słonia prądem (1903) Edwina S. Portera – umieszczając je we współczesnym kontekście badań posthumanistycznych, szczególnie zaś animal studies.

EN

The author focuses on the relations between the new film medium and empirical physiology research. Both areas share a similar attitude towards animals and their lives, which reveals a violent discourse. Although this discourse was not always obvious, it was immanently linked with the cultural dominance of the human species. The function of animals in cinema and science is strictly pragmatic – they are a material exploited by humans. This is sanctioned by the frame of cinematic spectacle. The main aims of this article are to find animal presence in early cinema and compare these examples with animal experimentation. The author examines early-cinema examples (such as Exiting the Factory /1895/ by Louis Lumière, Boxing Cats /1894/ by William K. L. Dickson, or Electrocuting an Elephant /1903/ by Edwin S. Porter) with contemporary tools: posthumanism and animal studies.

Słowa kluczowe

PL

zwierzęta; wczesne kino; wiwisekcja; dyskurs naukowy; przemoc

EN

animals; early cinema; vivisection; scientific discourse; violence

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2021
• Numer: 113 Film i technologia
• Strony: 50-67

Twórcy

autor

Stańczyk Marta

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Adams, C. J. (1995). Neither Man Nor Beast: Feminism and the Defense of Animals. New York: Continuum.
• Bakke, M. (2014). Biotechnologiczne zwierzę. Zwierzęta jako tkanki, komórki i genomy (tłum. A. Barcz). W: A. Barcz, M. Dąbrowska (red.), Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna (ss. 77-86). Lublin: E-naukowiec.
• Baratay, É. (2016). Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii (tłum. P. Tarasewicz). Gdańsk: Wydawnictwo w Podwórku.
• Bazin, A. (2020). Śmierć każdego popołudnia. „Walka byków” Pierre’a Braunbergera (tłum. T. Lubelski). Ekrany, (2), ss. 42-44.
• Boddice, R. (2012). Species of Compassion: Aesthetics, Anaesthetics, and Pain in the Physiological Laboratory. Researchgate.net. https://www.researchgate.net/publication/233860951_Species_of_Compassion_Aesthetics_Anaesthetics_and_Pain_in_the_Physiological_Laboratory
• Boje, D. M. (2014). Posthumanist Ontology. NMSU College of Business. https://business.nmsu.edu/~dboje/655/posthumanist_ontology.htm
• Borges, J. L. (1999). Dalsze dociekania (tłum. A. Sobol-Jurczykowski). Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
• Brooke, M. (b. d.). £100 Reward (1908). BFI Screenonline. http://www.screenonline.org.uk/film/id/520734/index.html
• Brooke, M. (b. d.). Rescued by Rover (1905). BFI Screenonline. http://www.screenonline.org.uk/film/id/514859/index.html
• Burt, J. (2002). Animals in Film. London: Reaktion Books.
• Cartwright, L. (1995). Screening the Body: Tracing Medicine’s Visual Culture. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Creed, B. (2014). Animal Deaths on Screen: Film and Ethics. Relations Beyond Anthropocentrism, 2 (1), ss. 15-31.
• Curtis, S. (2016, 19 stycznia). Between Photography and Film: Early Uses of Medical Cinematography. Remedia. https://remedianetwork.net/2016/01/19/medicine-in-transit-between-photography-and-film-early-uses-of-medical-cinematography/
• Doane, M. A. (2002). The Emergence of Cinematic Time: Modernity, Contingency, The Archive. Cambridge – London: Harvard University Press.
• Germain, P.-L., Chiapperino, L., Testa, G. (2017). The European Politics of Animal Experimentation: From Victorian Britain to ‘Stop Vivisection’. Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, (64), ss. 75-87. https://doi.org/10.1016/j.shpsc.2017.06.004
• Guerrini, A. (2014). Animal Research I: Historical Aspects. W: B. Jennings (red.), Bioethics (t. 1, wyd. 4, ss. 218-223). Farmington: Gale – Cengage.
• Gunning, T. (2016). Przed kinem dokumentalnym. Wczesne filmy „nonfiction” i estetyka „widoku” (tłum. J. Dąbrowski). W: A. Dębski, M. Loiperdinger (red.), KINtop. Antologia wczesnego kina (t. 1, ss. 355-372). Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
• Koehler, P. J., Lameris, B. (2016). The Magnus-Rademaker Scientific Film Collection: Ethical Issues on Animal Experimentation (1908-1940). Journal of the History of the Neurosciences, 25 (1), ss. 102-121. https://doi.org/10.1080/0964704X.2015.1072019
• Lindsay, D. (2005). Madness in the Making: The Triumphant Rise and Untimely Fall of America’s Show Investors. Lincoln: iUniverse.
• Lippit, A. M. (2000). Electric Animal: Toward a Rhetoric of Wildlife. Minneapolis – London: University of Minnesota Press.
• Lubelski, T. (2010). Lumière i Méliès: fotograf i iluzjonista inicjują kinematograf. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Historia kina. Tom 1. Kino nieme (ss. 77-136). Kraków: Universitas.
• Majewski, T. (2007). Widłak – od pirotechniki do kserografii. W stronę (bio)archeologii mediów. Kwartalnik Filmowy, (99), ss. 63-78.
• Martin, T. A. (2014). „This Image Cannot be Displayed”: Critical Visual Pedagogy and Images from Factory Farms. Journal of Critical Animal Studies, 12 (4), ss. 79-104.
• Matuszewski, M. (2020). (Nie)żywe obrazy. Widmowość i cielesność filmowych zwierząt. Kwartalnik Filmowy, (111), ss. 71-86.
• Matuszewski, M. (2020). Kino (meta)zoologiczne. Ekrany, (2), ss. 38-41.
• Nix, E. (2015, 30 stycznia). How Edison, Tesla and Westinghouse Battled to Electrify America. History. https://www.history.com/news/what-was-the-war-of-the-currents
• Pick, A. (2017). „Sparks Would Fly”: Electricity and the Spectacle of Animality. W: M. Lundblad (red.), Animalities: Literary and Cultural Studies Beyond the Human (ss. 104-126). Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Pick, A. (2018). Vegan Cinema. W: E. Quinn, B. Westwood (red.), Thinking Veganism in Literature and Culture: Towards a Vegan Theory (ss. 125-146). Cham: Palgrave Macmillan.
• Stańczyk, M. (2019). Bestiariusz. Historie przemocy. Ekrany, (2), ss. 18-23.
• Swoboda, T. (2018). Jeszcze nie w ruchu. Chronofotografia – anatomia. W: A. Kmak, P. Kwiatkowska, M. Szewczyk (red.), Cięcie ciał. Ruchome obrazy (ss. 11-29). Warszawa: MAMMAL.
• Syska, R. (2010). Początki kina amerykańskiego. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Historia kina. Tom 1. Kino nieme (ss. 137-212). Kraków: Universitas.
• Szczepański, T. (2010). Skandynawia. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Historia kina. Tom 1. Kino nieme (ss. 315-392). Kraków: Universitas.
• Żebrowski, M. (2020). Disney Animal Studies. Ekrany, (2), ss. 20-24.