Die alt-livländischen Gebiete im Rahmen der polnisch-litauischen Republik

• Autorzy: Bogusław Dybaś

Warianty tytułu

PL

Terytoria dawnych Inflant w ramach Rzeczypospolitej polsko-litewskiej

• Języki publikacji: DE

Abstrakty

PL

Z całych średniowiecznych Inflant w rezultacie dramatycznych wydarzeń w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku, wyodrębniły się trzy obszary, których związki z Rzecząpospolitą były dość trwałe, aczkolwiek zróżnicowane. Były to: tzw. Inflanty zadźwińskie (których jednak zasięg terytorialny w ciągu XVII wieku uległ istotnemu ograniczeniu pozostało z niego tylko województwo inflanckie ze stolicą w Dyneburgu, upodobnione do innych województw polskich i litewskich), księstwo Kurlandii i Semigalii (stanowiące lenno Rzeczypospolitej) oraz powiat piltyński, obszar o dużej autonomii, zależny tylko bezpośrednio od króla polskiego. W relacjach między terytoriami inflanckimi a Rzecząpospolitą ukształtowała się więc gama różnych typów powiązań i nie doszło do zintegrowania całości Inflant jako części państwa polsko-litewskiego, chociaż zauważalne były wyraźne tendencje w tym kierunku. Można tu mówić w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku o trzech stanowiskach. Z perspektywy elit Inflant Polskich, w tym okresie już kulturowo spolonizowanych i katolickich, Inflanty od Narwy po Żmudź powinny znaleźć się w związku z Rzecząpospolitą na zasadach (nieco idealizowanych) ustalonych w 1561 roku. Był to wariant pełnej integracji Inflant w ramach państwa polsko-litewskiego. Z perspektywy książęcego dworu w Mitawie Inflanty powinny wchodzić w skład Rzeczypospolitej jako władztwo książąt kurlandzkich, co było nawiązaniem do lat 1562–1566, kiedy namiestnikiem całych Inflant w imieniu króla polskiego był książę Gotthard Kettler. Alternatywą dla obu wariantów było stanowisko szlachty piltyńskiej, która uważała się za część Rzeczypospolitej „immediate”, bez udziału lokalnych pośredników, czy był to protestancki książę kurlandzki, czy katolicki biskup inflancki. Niezależnie od tych stanowisk duża część dawnych średniowiecznych Inflant, wprawdzie na różnych zasadach, ale przez około 200 lat wchodziła w skład Rzeczypospolitej, z której punktu widzenia z kolei tę różnorodność akceptowano lub tolerowano. Związki te były mniej lub bardziej luźne, ale nie były kruche. Mówi to wiele o strukturze i charakterze ustrojowym Rzeczypospolitej.

Słowa kluczowe

PL

ustrój polsko-litewskiej Rzeczypospolitej; Inflanty; Kurlandia; powiat piltyński; integracja

DE

Verfassung der polnisch-litauischen Adelsrepublik; Livland; Kurland; Kreis Pilten; Integration

• Wydawca: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Czasopismo: Zapiski Historyczne
• Rocznik: 2011
• Tom: 76
• Numer: 4
• Strony: 25-42

Twórcy

autor

Bogusław Dybaś

• Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika,
• Stacja Naukowa PAN w Wiedniu