Umowa dożywocia jako przykład regulacji majątkowej małżonków w dawnej Polsce

• Autorzy: Urszula Kicińska

Warianty tytułu

EN

Life contract as an example of financial regulations between spouses in the distant past in Poland

• Języki publikacji: PL RU EN DE FR

Abstrakty

EN

W dawnej Polsce zawarciu małżeństwa towarzyszyło spisanie wielu niezbędnych dokumentów. Należały do nich – intercyzy przedślubne; oprawy posagu (reformatio); zrzeczenie się przez pannę młodą praw do majątku ojczystego i macierzystego (abrenuntiatio), a także kwitacja z wypłacenia posagu (tzw. abrenuncjacja). Wśród dokumentów tych wyróżnić możemy również tzw. umowy dożycia, które oznaczały, że po śmierci jednego ze współmałżonków, drugi mógł korzystać z jego majątku aż do swej śmierci. Przekazanych na ten cel dóbr nie można było jednak sprzedać, zamienić lub wynająć, jeśli były to nieruchomości. Dożywocie wygasało wraz ze śmiercią użytkownika bądź też w momencie, kiedy wdowiec lub wdowa decydowali się na kolejne małżeństwo. Wspomnianego zapisu dokonywano następnego dnia po ślubie lub po kilku tygodniach. Dożywocie stanowiło zabezpieczenie finansowe przede wszystkim dla kobiety, gdyż szczególnie wdowie dawało ono stabilność materialną i niezależność osobistą. Tego typu zapisu dokonali w dniu 6 marca 1784 r. Hieronim Lubartowicz Sanguszko i Anna z Pruszyńskich. Na podstawie tej umowy Anna otrzymała od swego męża m.in. miasto Sławutę, wraz z pobliskimi wsiami; żywy inwentarz znajdujący się na terenie tych włości, majątek domowy bdący w pałacu rezydencjonalnym Sanguszki, jak również 40 tysięcy złotych polskich, wypłacane jako roczną intratę. Majątek ten miał być zabezpieczeniem dla Sanguszkowej na wypadek wdowieństwa i zgodnie z wolą męża mogła nimi dysponować aż do śmierci. W dawnej Polsce zdarzały się również małżeństwa bezpotomne. W takich okolicznościach omawiana umowa dożywocia miała nieco inny charakter. Taki charakter posiada dożywocie, które zawarli między sobą Stefan z Lubonia Luboński, podczaszy bracławski (zm. ok. 1739) i Katarzyna z Gizowskich. Umowa ta spisana została w Chęcinach w dniu 30 grudnia 1738 r

EN

In the distant past in Poland getting married was accompanied by signing a great deal of necessary documents. These were: marriage contracts, reformatios, waiving by the bride the right to the bride’s parents’ properties (abrenuntiatio), and confirmation of the paid dowry. Among these documents one could also find life contracts, which meant that after the death of his/her spouse, the living spouse can use his/her property until his/her own death. This property could not be sold, exchange or rent unless it was a real property. This life contract became invalid after the user’s death or when a widow/widower decided to marry again. The contract concerned was signed the day or a few weeks after the wedding ceremony. It was a financial protection, especially for women, because it gave, especially widows, financial stability and independence. Such a contract was signed on March 6 1784 by Hieronim Lubartowicz Sanguszko and Anna, née Pruszyńska. Thanks to this document, Anna got from her husband, among others, the town of Sławuta with the nearby villages, livestock form this region, a palace in Sanguszki, and 40 thousand zloty. All this was supposed to be a guarantee for Anna in the case of becoming a widow, and, in accordance with her husband, she could use it until her death. In the distant past in Poland there were childless marriages, too. In such cases the life contract had a different character. A life contract of this character was signed by Stefan Luboński from Luboń, Bracławice cup-bearer of the Crown (died ca. 1739) and Katarzyna, née Gizowska. It was signed in Chęciny on December 30 in 1738

Słowa kluczowe

PL

źródła; kultura materialna; małżeństwo; XVIII w

• Wydawca: Lublin Genealogical Society, Lublin, Poland
• Czasopismo: Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego
• Rocznik: 2013 (2014)
• Tom: 5
• Strony: 266 - 283

Twórcy

autor

Urszula Kicińska

• Instytut Historii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie

Identyfikatory

ISSN

2080 - 9212