Systemy ekspertowe w działalności bibliotecznej i informacyjnej: stan badań, problemy badawcze, przykłady zastosowań

• Autorzy: Jolanta Szulc, dr

Warianty tytułu

Expert Systems in Library and Information Science: State of Research, Issues, Examples of Applications

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

TEZA/CEL ARTYKUŁU: Celem artykułu jest odpowiedź na pytania, czy i w jakim zakresie systemy ekspertowe są stosowane obecnie w działalności bibliotecznej i informacyjnej. Zwrócono uwagę na następujące elementy procesu informacyjnego: gromadzenie, przechowywanie i opracowanie informacji (charakterystyka wyszukiwawcza dokumentu, instrukcja wyszukiwawcza), wyszukiwanie informacji (kwerenda informacyjna, pytania w języku naturalnym), przekazywanie i wdrażanie informacji. METODY BADAŃ: Przeprowadzono analizę literatury przedmiotu, zgromadzonej na podstawie kwerend w wybranych bazach danych. Wskazano kierunki badań nad systemami ekspertowymi, jako jednej z metodologii zarządzania wiedzą, wykorzystującej metody sztucznej inteligencji: rozwiązywanie problemów z reprezentacją wiedzy (generowanie, wartościowanie i zarządzanie wiedzą, ekstrakcja i synteza wiedzy w konstrukcji ekspertyzy), „samouczenie się”, ocena wydajności. Zastosowanie systemów ekspertowych omówiono na wybranych przykładach. Podjęto próbę określenia możliwych obszarów ich zastosowań w bibliotekach i ośrodkach informacji. WYNIKI: Na podstawie zgromadzonych materiałów, opracowano stan badań nad systemami ekspertowymi. Omówiono słownictwo dotyczące systemów ekspertowych, prezentowane w przykładowym tezaurusie. WNIOSKI: Analiza ilościowa literatury przedmiotu wykazała znaczny spadek piśmiennictwa poświęconego systemom ekspertowym po 2010 r. Tym niemniej systemy ekspertowe (eksperymentalne, eksploatowane) są stosowane w wielu dziedzinach. Przewiduje się, że systemy te znajdą zastosowanie w bibliotekach specjalistycznych, w zakresie gromadzenia i kodyfikacji wiedzy w wybranych obszarach specjalizacji.

EN

PURPOSE/THESIS: The purpose of this paper is to answer the questions of whether and to what extent expert systems are currently used in library and information services. Attention is drawn to the following elements of the information process: acquisition, storage and cataloging/description of information (search characteristics, search instruction), information retrieval (querying, natural language queries), transmission and implementation of information. METHODS: The analysis of the literature acquired through queries in selected databases provided basis for the discussion of research trends in the field of expert systems as one of the methodologies of knowledge management using methods of artificial intelligence: problem solving and representation of knowledge (knowledge generation, valuation and management, knowledge extraction and synthesis in the construction of expertise), „self-learning”, performance evaluation. In the final part of the paper an attempt was made to identify possible areas of expert systems application in libraries and information centers. RESULTS: The research helped to specify the number of bibliographic records containing information about expert systems and recorded in selected databases. Expert systems vocabulary presented in the example thesaurus was discussed and the literature of the field was studied. CONCLUSIONS: The quantitative analysis of the literature showed a significant decrease in the number of publications on expert systems after 2010. Nevertheless, the expert systems (both experimental and operational) are used in numerous fields. It is expected that these systems will be used in specialized libraries for the acquisition and codification of knowledge in selected areas of specialization.

Słowa kluczowe

PL

Systemy ekspertowe; Informacja naukowa; Nauka o informacji; Inżynieria wiedzy

EN

Expert systems; Information science; Knowledge engineering

• Wydawca: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich i Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii. Uniwersytet Warszawski
• Czasopismo: Zagadnienia Informacji Naukowej - Studia Informacyjne
• Rocznik: 2014
• Tom: 52
• Numer: 1(103)
• Strony: 94-118

Daty

otrzymano

2013-12-31

poprawiono

2014-06-03

zaakceptowano

2014-06-05

Twórcy

autor

Jolanta Szulc, dr

• Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, Uniwersytet Śląski w Katowicach,

Bibliografia

• Ahn, J.; Brusilovsky, P. (2009). Adaptive Visualization of Search Results: Bringing User Models to Visual Analytics. Information Visualization . 8 (3), 167-179.
• Ahn, J.; Brusilovsky, P. (2010). What You See Is What You Search: Adaptive Visual Search Framework for the Web [Poster]. In: Proceedings of the 19th international conference on World Wide Web. New York, NY: ACM, 1049–1050.
• Ayres, F.H.; Nielsen, L.P.S.; Ridley, M.J.; Torsun, I.S. (1996). USBC (Universal Standard Bibliographic Code): its origin and evolution. Journal of Librarianship and Information Science 28(2), 83-91.
• Cieciura, M. (2006). Podstawy technologii informacyjnych z przykładami zastosowań. Warszawa: Vizja Press&It.
• CLAES (2011). The Central lab for Agricultural Expert Systems [online] [14.04.2011], http://www.claes.sci.eg/Home.aspx?TabId=0&lang=en
• Eurovoc (2011). Eurovoc, wielojęzyczny tezaurus Unii Europejskiej [online] [14.04.2011] Dostępny w WWW: http://www.vocabularyserver.com/eurovoc/pl/index.php
• Expert System Business Information (2011). Expert System. Semantic Technology [online] [14.04.2011], http://www.expertsystem.net/demo_prodotti.asp?lang=1&id=1554
• Grosz, B.; Davis, R. (eds) (2011). A Report to ARPA on Twenty-First Century Intelligent Systems [online]. American Association for Artificial Intelligence [14.04.2011], http://www.aaai.org/Library/Reports/arpa-report.php
• Hawkins, D.T. (1988). Applications of artificial intelligence (AI) and expert systems for online searching. Online 12(1), 31-38.
• Hjerppe, R.; Olander, B. (1989). Cataloging and expert systems: AACR2 as a knowledge base. Journal of the American Society for Information Science 40 (1), 27-44.
• Klincewicz, K.; Żemigała, M.; Mijal, M. (2012). Bibliometria w zarządzaniu technologiami i badaniami naukowymi [online]. Warszawa: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego [15.03.2013], http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/20120118_Bibliometria_w_zarzadzaniu_technologiami_i_badaniami_naukowymi.pdf
• Kocójowa M. (2010). Badania interdyscyplinarne bibliotek, informacji naukowej, książki: szansa i utrapienia dla uczonych [online] Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. M. Kocójowa. Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku. [dostęp: 14.04.2010]. Dostępny w WWW: http://www.inib.uj.edu.pl//wydawnictwa-iinib-uj/seria-3/07
• Kwaśnicka, H. (2000). Sztuczna inteligencja – meandry przeszłości i kierunki dalszego rozwoju. W: J. Tchórzewski (red.) IV Krajowa Konferencja Naukowa nt. Sztuczna inteligencja SzI - 15'2000 : badania- zastosowania- rozwój. Siedlce-Warszawa, 27-28 września 2000 r.: materiały pokonferencyjne. Siedlce: Wydaw. Akademii Podlaskiej, 15-22.
• Leydesdorff L. (2010). Eugene Garfield and Algorithmic Historiography: Co-Words, Co-Authors, and Journal Names. Annals of Library and Information Studies 57(3), 248-260.
• Leydesdorff, L. (b.d.). Heterogenous network of title words, journal names, and co-authors of Eugene Garfield, 1950-2010 [online]. Title words, journal titles, and coauthor names of 305 publication of Eugene Garfield. 1950-2010 [14.04.2011], http://www.leydesdorff.net/garfield/animation
• Lucio-Arias, D.; Leydesdorff, L. (2008). Main-Path Analysis and Path-Dependent Transitions in HistCite-Based Historiograms. Journal of the American Society for Information Science and Technology 59(12), 1948-1962.
• MatheMEDics® expert online health software (2011). EasyDiagnosis. Osteoporosis Questions [online] [14.04.2011], http://www.easydiagnosis.com/cgi-bin/expert/quest.cgi?mod=Osteoporosis&code=&accept.x=58&accept.y=10
• Michalik, K. (2011). Systemy ekspertowe [online]. AITECH. Artificial Intelligence Laboratory [ 14.04.2011], http://aitech.pl/content/blogcategory/46/142/lang,ISO-8859-2/
• Morris, A.; O'Neill, M. (1990). Library and information science professionals and knowledge engineering. Expert Systems for Information Management, 3(2), 115-128.
• Niederliński A. (2000). Regułowe systemy ekspertowe. Gliwice: Wydawnictwo Pracowni Komputerowej Jacka Skalmierskiego.
• Nowak, E.J.; Szablowski, B.F. (1984). Expert systems in scientific information exchange. Journal of Information Science 8 (3), 103-111.
• Medonet.pl (2011). Audiodiagnoza [online] [14.04.2011], http://www.medonet.pl/testy-i-kalkulatory,autodiagnoza,index.html
• Pazzani, M.J.; Brunk, C.A.; Silverstein, G. (1991). A knowledge-intensive approach to learning relational concepts. In: Machine Learning. Proceedings of the Eighth International Workshop on Machine Learning (ML91). San Mateo, CA, USA: Morgan Kaufmann, 432-436.
• Pindlowa, W. (1991). Systemy ekspertowe w badaniach nad książką. W: M. Kocójowa (red.) Książka polska w okresie zaborów: wybrane problemy metodologii i dydaktyki bibliologii, bibliotekoznawstwa i informatologii. Kraków: Universitas, 75-104.
• Rutkowski, L. (2005). Metody i techniki sztucznej inteligencji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Silva, S.M. De (1997). A review of expert systems in library and information sciences. Malaysian Journal of Library & Information Science 2(2), 57-92.
• Singh, D.K.; Singh, B.K.; Dubey, Y.P. (1996). Expert systems and their application in library and information systems. DESIDOC Bulletin of Information Technology, 16(4), 9-12.
• Sosińska-Kalata, B. (1990). Wykorzystanie technik sztucznej inteligencji we współczesnym bibliotekarstwie i systemach wspomagających wyszukiwanie online. Zagadnienia Informacji Naukowej, 1 (56), 111-138.
• Tomaszczyk, J. (2009). Angielsko-polski słownik informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Katowice: Uniwersytet Śląski; Studio Noa.
• Tseng, G.; Drenth, H.; Morris, A. (1995). The selection of online databases for UK company information. Journal of Librarianship and Information Science 27(3), 159-170.
• Webster (2011). Webster's online dictionary with multilingual thesaurus translation [online] [14.04.2011], http://www.websters-online-dictionary.org/definitions/
• Zainib, A.N.; Zaid, N.E.M. (1996). Introducing Maklum: the general reference expert adviser developed for a university library. Malaysian Journal of Library and Information Science, 1(1), 93-107.
• Zahir, S.; Chang, Ch. L. (1992). Online-Expert: an expert system for online database selection. Journal of the American Society for Information Science 43(5), 340-357.

Identyfikatory

ISSN

0324-8194