Aktorowie początkowi

• Autorzy: Dębowski Marek

Warianty tytułu

EN

The Initial Actors

Abstrakty

EN

The title of the article is borrowed from the incipit of the part of Myśli o pismach polskiech (‘Thoughts on Polish Written Works’) that Prince Adam Kazimierz Czartoryski devoted to the first actors of the National Theatre. Czartoryski mentions three names there: Świerzawski, Truskolawska (actually, Truskolaska), and Owsiński. This was the first generation of Polish dramatic actors who performed on the Warsaw stage in the 1765–1775 decade, which is the period concurrent with successes of the greatest stars of European stages: Eckhof in Germany, Garrick in England, and Lekain in France. They were the performers who in the mid-eighteenth century consistently strived at achieving a greater depth of stage acting, which included perfecting the style of declamation characteristic for the “French school.” Adam Kazimierz Czartoryski as a co-founder of the National Theatre along with the Warsaw cultural elite of the period (e.g. Emanuel Murray), who watched their performances during their voyages abroad, considered this style of acting to be exemplary and advised the Polish actors to imitate it. Contemporary research on the style of play of the three “initial actors” does indeed make it possible to recognise in their creations characteristics of the “French school,” advised by “men of taste,” the characteristics that started fading away as the second generation of the National Theatre actors came to the fore at the beginning of the 19th century.

Słowa kluczowe

EN

theatre history; theatre studies; Polish theatre; Enlightenment drama; Early Modern theatre

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Pamiętnik Teatralny
• Rocznik: 2015
• Tom: 64
• Numer: 3-4(255-256)
• Strony: 270-288

Twórcy

autor

Dębowski Marek

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• H. Almarès, Mémoires sur Talma, Paryż 1904.
• L. Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, Lwów 1925.
• A. K. Czartoryski, Myśli o pismach polskich z uwagami nad sposobem pisania ich w rozmaitych materiach, Wilno 1810, cyt. za: Teatr Narodowy 1765–1794, Warszawa 1967.
• M. Dębowski, Trzy szkice o aktorstwie tragicznym, Kraków 1996.
• D. Diderot, Pisma estetycznoteatralne, wstęp i oprac. M. Dębowski, Gdańsk 2008.
• Dramaturgia czyli nauka sztuki scenicznej Wojciecha Bogusławskiego, część druga: Mimika, oprac. J. Lipiński i T. Sivert, Warszawa 1965.
• W. von Humboldt, Uwagi Niemca o sztuce scenicznej francuskich aktorów tragicznych, wstęp, przekład i oprac. tekstu M. Dębowski, Gdańsk 2010
• F. Gaiffe, Le drame en France au XVIII siècle, Paris 1910.
• Kanon literatury europejskiej, red. E. Wichrowska, Warszawa 2012.
• M. Klimowicz, Początki teatru stanisławowskiego 1765–1767, Warszawa 1965
• B. Korzeniewski, Poglądy na grę aktora w czasach Stanisława Augusta, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1939.
• J. Lipiński, Sztuka aktorska w Polsce 1634-1764, Warszawa 1974.
• Materiały do dziejów teatru w Polsce, t. I, red. Z. Raszewski i E. Szwankowski, Wrocław 1954.
• Jaques Morel, La tragédie, Paryż 1964.
• E. Murray, O aktorach i grze teatralnej / Des acteurs et du jeu théâtral, przekł. i oprac. M. Dębowski, Kraków 1992.
• Z. Raszewski, Bogusławski,Warszawa 1972
• M. de Rougemont, La vie théatrale en France au XVIIIème siècle, Paris 1988
• Teatr Narodowy w dobie oświecenia, red. E. Heise, K. Wierzbicka-Michalska, Wrocław 1967
• Tradycja i styl w teatrze, przedmowa, wybór tekstów i komentarze E. Udalska, Warszawa 1986.
• K. Wierzbicka-Michalska, Teatr w Polsce w XVIII wieku, Warszawa 1977.
• W. Zawadzki, Relacje cudzoziemców o Wojciechu Bogusławskim i teatrze jego epoki. Materiały do dziejów teatru polskiego XVIII i początku XIX wieku, „Pamiętnik Teatralny” 1954 z. 3–4.
• Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1833, oprac. K. Wierzbicka, Wrocław 1951–1955.