Powiadomienia o śmierci w prasie XVII–XVIII i początków XIX wieku jako świadectwo życia gatunków

• Autorzy: Pietrzak Magdalena

Warianty tytułu

EN

Death notifications in the Polish press from 17th, 18th and the beginnings of 19th century as the testimony to the development of genres

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem analiz są teksty, których główna intencja to powiadomienie o śmierci, a w których zespół illokucji uzupełniających tworzą: przedstawienie osoby zmarłej, uwypuklenie jej zasług, oddanie jej szacunku. Podstawę materiałową stanowią teksty pochodzące z czterech najstarszych warszawskich gazet: „Merkuriusza Polskiego” (XVII w.), „Kuriera Polskiego” i „Gazety Warszawskiej” (XVIII w.) oraz „Kuriera Warszawskiego” (pocz. XIX w.). Ogląd materiału prasowego, a także przeprowadzane z wykorzystaniem instrumentarium genologicznego analizy dały podstawę do sformułowania hipotezy, że gatunki prasowe takie jak: nekrolog, wspomnienie pośmiertne, sylwetka (z jej odmianami) miały początek w XVII-wiecznej wzmiance prasowej powiadamiającej o śmierci osoby. Prymarny cel, jakim było poinformowania o zgonie, był – w zależności od epoki, potrzeb komunikacyjnych wspólnoty, innych uwarunkowań kontekstualnych (np. możliwości technicznych prasy) – uzupełniany kolejnymi celami, co w perspektywie czasowej rodziło nowe warianty (odmiany) gatunków, a z czasem – odrębne gatunkowo formy.

EN

The subject of the analysis are texts of which main intention was to notify of the death of a person. These notifications were accompanied by a set of complementary illocutions such as: presenting the deceased person, highlighting his or her merits and showing respect for them. The material basis of the analysis consisted of texts from the four oldest Warsaw newspapers: „Merkuriusz Polski” (the beginning of 17th century), „Kurier Polski” and „Gazeta Warszawska” (18th century) and „Kurier Warszawski” (the beginning of 19th century). This genre analysis led to the formulation of a hypothesis that the press genres such as obituary, memorial note, and profile (with its variants) originated in the 17th-century press texts announcing the death of a person. The primary aim, which was to inform about the death, was complemented by other goals, depending on the epoch, the communication needs of the community and other contextual conditions (e.g. the technical abilities of the press), which in time gave rise to new variants/variations of genres, and over time, to separate genre forms.

Słowa kluczowe

PL

powiadomienie o śmierci; nekrolog; wzmianka; wykładniki gatunkowe; prasa XVII–XIX w.

EN

death notification; obituary; mention; genre markers; 17th–19th century press

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2023
• Tom: 103
• Numer: 3
• Strony: 71-85

Twórcy

autor

Pietrzak Magdalena

• Uniwersytet Łódzki

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.00195