Prozodia w polskiej refleksji glottodydaktycznej

• Autorzy: Cychnerska Anna , Kubicka Emilia

Warianty tytułu

EN

Prosody in teaching Polish as a Foreign Language. A teoretical research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W tekście omówiono rolę prozodii w komunikacji i trudności w nabywaniu prozodii L2. Na tym tle ukazano świadomość znaczenia suprasegmentaliów wśród polskich glottodydaktyków na podstawie ich opisów w publikacjach naukowych, metodycznych i poradnikach fonetycznych. Informacje na temat zjawisk prozodycznych są w nich cząstkowe i uproszczone. Najczęściej wskazywanymi przez badaczy problemami są akcent wyrazowy i intonacja, rzadziej – struktura sylaby i związane ze zmianami rytmicznymi redukcje samogłoskowe. Autorki postulują sporządzenie rzetelnego zdydaktyzowanego opisu cech prozodycznych polszczyzny jako języka obcego oraz opracowanie sposobów ich trenowania.

EN

The paper presents the role of prosody in communication and difficulties in the aquisition of L2 prosody. Against this background the authors discuss the role of suprasegmentals as seen by researchers in several papers, methodical publications and teachers’ handbooks. We could see that the provided information was fragmentary and schematic. As the main problems stress and intonation are shown, in some publications also syllable structure and vowel reductions connected with rhythmical changes. The authors suggest working out a PFL-relevan description of Polish prosody and the ways to train it.

Słowa kluczowe

PL

nabywanie prozodii L2; prozodia języka polskiego jako obcego; glottodydaktyka polska

EN

acquisition of L2 prosody; prosody of Polish as a Foreign Language; teaching Polish as a Foreign Language

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2022
• Tom: 102
• Numer: 2
• Strony: 64-76

Twórcy

autor

Cychnerska Anna

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

autor

Kubicka Emilia

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Apeltauer E. 1997: Grundlagen des Erst- und Fremdsprachenerwerbs, Langenscheidt, Kassel.
• Aronsson B. 2014: Prosody in the foreign language classroom – always present, rarely practised?, „Journal of Linguistics and Language Teaching”, vol. 5(2), s. 207–224.
• Badyda E. 2019: Po co i jak (nie) uczyć cudzoziemców fonetyki języka polskiego?, „Acta Universitatis Lodzensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 26, s. 197–208.
• Balkowska G. 2004: Nauczanie wymowy polskiej w grupie wielojęzycznej, [w:] A. Dąbrowska (red.), Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Wrocław, s. 247–254.
• Biernacka M. 2011: Nauczanie fonetyki języka polskiego jako obcego bazą służącą rozwijaniu kompetencji lingwistycznych, [w:] M. Biernacka, M. Wojenka-Karasek (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 62–69.
• Biernacka M. 2014: Rola nauczyciela jako przewodnika po wymowie polskiej, „Acta Universitatis Lodzensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 21, s. 75–84.
• Biernacka M. 2015a: Nauczanie fonetyki języka polskiego jako obcego w świetle technik nauczania wybieranych przez autorów współczesnych podręczników, [w:] M. Gaze, P. Góralczyk-Mowczan (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców 3, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 20–37.
• Biernacka M. 2015b: Prezentacja zagadnień fonodydaktycznych zawartych w wybranych podręcznikach do metodyki nauczania języka polskiego jako obcego, [w:] I.A. Ndiaye, S. Przybyszewski, M. Rółkowska (red.), Język polski – nie taki obcy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 31–41.
• Biernacka M. 2015c: Trudności w nauczaniu wymowy polskiej cudzoziemców w świetle wyników badań ankietowych, „Acta Universitatis Lodzensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 22, s. 252–265.
• Bitehtina N.B., Klimova V.N. 2011: Russkij ȃzyk kak inostrannyj: fonetika. Metody, priёmy, rezultaty, Russkij ȃzyk. Kursy, Moskva.
• CEFR CV: Council of Europe, Common European framework of reference for languages. Learning, teaching, assessment. Companion volume with new descriptors, Council of Europe Publishing, Strasbourg 2018 (online: www.coe.int/lang-cefr, dostęp: 12 sierpnia 2021).
• Chun D.M. 2002: Discourse intonation in L2. From theory and research to practice, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam–Philadelphia.
• Ciszewska-Psujek U. 2020: Trudności fonetyczno-fonologiczne osób uczących się języka polskiego jako obcego w perspektywie logopedyczno-glottodydaktycznej, „Logopedia”, t. 49, z. 2, s. 199–217.
• Citko M. 2016: Podejście do zagadnień wymowy w wybranych podręcznikach do nauki języka polskiego jako obcego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia”, nr 7, s. 19–30.
• Colantoni L., Steele J., Escudero P. 2015: Second language speech theory and practice, Cambridge University Press, Cambridge.
• Conlen M.M. 2016: A linguistic comparison. Stress-timed and syllable-timed languages and their impact on second language acquisition, „Honors College Theses”, vol. 30 (online: https://digitalcommons.wayne.edu/honorstheses/30, dostęp: 12 sierpnia 2021).
• Cychnerska A. 2020: Wokół tematyki nauczania wymowy polskiej studentów serbskich, [w:] E. Kubicka, M. Berend, A. Walkiewicz (red.), Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego V, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, s. 75–88.
• Cychnerska A., Kubicka E. 2020: Sposoby badania intonacji w glottodydaktyce polonistycznej na przykładzie nagrań mowy odtwarzanej studentów rosyjskojęzycznych, [w:] I. Janowska, M. Biernacka (red.), Kierunki badań w glottodydaktyce polonistycznej, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 211–228.
• Dieling H., Hirschfeld U. 2007 [2000]: Phonetik lehren und lernen, Langenscheidt, München.
• EJO: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, wyd. 2 popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1999.
• Els van T., Bot de K. 1987: The role of intonation in foreign accent, „The Modern Language Journal”, vol. 71(2), s. 147–155.
• ESOKJ: Rada Europy, Europejski system opisu kształcenia językowego. Uczenie się, nauczanie, ocenianie, przeł. W. Martyniuk, red. H. Komorowska, Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 2003.
• Fischer A. 2007: Deutsch lernen mit Rhythmus. Der Sprechrhythmus als Basis einer integrierter Phonetik im Unterricht Deutsch als Fremdsprache, Schubert, Leipzig.
• Fitzpartick J. 2000: On intonational typology, „Sprachtypologie und Universalienforschung”, Bd. 53, s. 88–96.
• Frankiewicz T. 1980: Problemy programu i metodyki nauczania wymowy polskiej Wietnamczyków, [w:] J. Lewandowski (red.), Metodyka nauczania języka polskiego jako obcego. Wybór artykułów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 107–115 (pierwodruk: „Prace Naukowe Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały” 1974, nr 3, s. 91–100).
• Frost D., Picavet F. 2014: Putting prosody first – some practical solutions to a perennial problem. The innovalangues project, „Research in Language”, vol. 12(3), s. 233–243.
• Gałyga D. 2005: „Gżegżółka” – nowy multimedialny zbiór ćwiczeń do nauki wymowy i intonacji polskiej dla obcokrajowców, [w:] P. Garncarek (red.), Nauczanie języka polskiego jako obcego i polskiej kultury w nowej rzeczywistości europejskiej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 525–528.
• Gorjian B., Hayati A., Pourkhoni P. 2013: Using Praat software in teaching prosodic features to EFL learners, „Procedia. Social and Behavioral Sciences”, vol. 84, s. 34–40.
• Hirschfeld U., Reinke K. 2012: Integriertes Aussprachetraining in DaF/DaZ und der Gemeinsame europäische Referenzrahmen für Sprachen, „Deutsch als Fremdsprache. Zeitschrift zur Theorie und Praxis des Faches Deutsch als Fremdsprache”, Bd. 3, s. 131–138.
• Hirschfeld U., Reinke K. 2018 [2016]: Phonetik im Fach Deutsch als Fremd- und Zweitsprache. Unter Berücksichtigung des Verhältnisses von Orthographie und Phonetik, wyd. 2 popr., Erich Schmidt Verlag, Berlin.
• Hirst D., Di Cristo A. 1998: A survey of intonation systems, [w:] D. Hirst, A. Di Cristo (red.), Intonation systems. A survey of twenty languages, Cambridge University Press, Cambridge, s. 1–44.
• Hromov S.S. 2013: Intonaciȃ kak universaliȃ, „Vestnik Volgoradskogo universiteta”, nr 17(1), s. 84–91.
• Ikeda A. 2008: „Nie lubię igreka”, czyli o trudnych głoskach w języku polskim. Poradnik logopedyczny z ćwiczeniami przeznaczonymi dla osób japońskojęzycznych, Tokijski Uniwersytet Studiów Międzynarodowych, Tokio.
• Jachimowska K. 2008: Niedostatki fonetyczne w wybranych podręcznikach do nauki języka polskiego jako obcego (poziom progowy), „Acta Universitatis Lodzensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 16, s. 49–53.
• Kaleta R. 2010: Błędy fonetyczne Białorusinów uczących się języka polskiego, „Lingwistyka Stosowana”, nr 2, s. 122–132.
• Kubicka E. 2010: Miejsce fonetyki w nauczaniu języka polskiego jako obcego – teoria a praktyka, [w:] K. Birecka, K. Taczyńska (red.), Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, s. 25–31.
• Ladd R. 1996: Intonational phonology, Cambridge University Press, Cambridge.
• Lahoz J.M. 2012: Syllable, accent, rhythm. Typological and methodological considerations for teaching Spanish as a foreign language, „Revista Internacional de Lenguas Extranjeras”, nr 1, s. 129–150.
• Lewandowski J. 1980: Z teorii nauczania wymowy w początkowym kursie języka polskiego jako obcego. (O metodzie sylabowej), [w:] J. Lewandowski (red.), Metodyka nauczania języka polskiego jako obcego. Wybór artykułów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 116–128 (pierwodruk: „Poradnik Językowy” 1979, z. 1, s. 24–31).
• Li A., Post B. 2014: L2 acquisition of prosodic properties of speech rhythm, „Studies in Second Language Acquisition”, vol. 36(2), s. 223–255.
• Lipińska E. 2003: Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Maastricht van L., Krahmer E., Swerts M., Prieto P. 2019: Learning direction matters. A study on L2 rhythm acquisition by Dutch learners of Spanish and Spanish learners of Dutch, „Studies in Second Language Acquisition”, vol. 41, s. 87–121.
• Maciołek M. 2015: Problemy (cudzoziemców i lektorów języka polskiego) z wymową liczebników, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 16(2), s. 109–124.
• Maciołek M. 2018: Bibliografia prac poświęconych nauczaniu wymowy polskiej cudzoziemców, [w:] M. Maciołek, Obrazki do kształtowania percepcji słuchowej oraz wymowy cudzoziemców uczących się języka polskiego, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 45–55 (aktualizowana wersja online: http://www.sjikp.us.edu.pl/wp-content/uploads/2020/10/Nauczanie-wymowy-bibliografia.pdf, dostęp: 5 września 2021).
• Madelska L. 2009: Język polski na tle języków świata a nauczanie wymowy w glottodydaktyce, „Poradnik Językowy”, z. 6, s. 38–55.
• Magajewska M. 2008: Problemy fonetyczne Włochów uczących się języka polskiego – ujęcie porównawcze, [w:] W. Miodunka, A. Seretny (red.), W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego w progu XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 185–198.
• Majewska-Tworek A. 2005: Trudności fonetyczne i fonologiczne niemieckojęzycznych studentów uczących się języka polskiego jako obcego, [w:] P. Garncarek (red.), Nauczanie języka polskiego jako obcego i polskiej kultury w nowej rzeczywistości europejskiej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 159–163.
• Majewska-Tworek A. 2006: Fonetyczne interferencje i asymilacje w analizie wymowy polskiej u niemieckojęzycznych studentów, „Studia Linguistica” XXV, s. 103–110.
• Majewska-Tworek A. 2017: Od czego zacząć doskonalenie wymowy na rocznym kursie przygotowującym do studiów w języku polskim? Na przykładzie pracy w ośrodku wrocławskim, „Kwartalnik Polonicum”, nr 25, s. 17–22.
• Majewska-Tworek A. 2019: Wymowa polska jako obca. Rozwiązywanie trudności artykulacyjnych w grupie międzynarodowej na rocznym kursie przygotowawczym, „Acta Universitatis Lodzensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 26, s. 209–220.
• Manitz J. 2012: Komunikatywne nauczanie fonetyki na zajęciach języka polskiego jako obcego. Przykłady ćwiczeń do nauki wymowy dla ucznia z pierwszym językiem niemieckim, [w:] B. Skowronek (red.), (Nie)swój język polski. Nowe horyzonty w językoznawstwie stosowanym, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków, s. 32–40.
• Markowski A. 2009: Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Mejnartowicz A. 2010: Z problematyki nauczania intonacji języka polskiego. Zastosowanie badań lingwistycznych do opracowania strategii dydaktycznych w nauczaniu cudzoziemców, [w:] R. Nycz, W. Miodunka, T. Kunz (red.), Polonistyka bez granic, t. 2: Glottodydaktyka polonistyczna – współczesny język polski – językowy obraz świata, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 209–219.
• Miller N., Lowit A., O’Sullivan H. 2006: What makes acquired foreign accent syndrome foreign?, „Journal of Neurolinguistics”, vol. 19, s. 385–409.
• Mirosławska W. 2013: Trudne miejsca w nauczaniu wymowy polskiej w środowisku bułgarskojęzycznym, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2, s. 303–309.
• Munder V. 1994: Is intonation teachable?, [w:] B.K. Halford, H. Pilch (red.), Intonation, Gunter Narr Verlag, Tübingen, s. 143–153.
• Munro M.J., Derwing T.M. 1995: Foreign accent, comprehensibility, and intelligibility in the speech of second language learners, „Language Learning”, vol. 45(1), s. 73–97.
• Odincova I.V. 2011: Zvuki. Ritmika. Intonaciȃ: učebnoe posobie, Flinta: Nauka, Moskva.
• Oksaar E. 2003: Zweitspracherwerb. Wege zur Mehrsprachigkeit und zur interkulturellen Verständigung, Kohlhammer, Stuttgart.
• Ordin M., Polyanskaya L. 2015: Acquisition of speech rhythm in a second language by learners with rhythmically different native languages, „The Journal of the Acoustical Society of America”, vol. 138(2), s. 533–545.
• Ordin M., Polyanskaya L., Ulbrich C. 2011: Acquisition timing patterns in second language, [w:] Interspeech-2011, s. 1129–1132 (online: https://www.isca-speech.org/archive/interspeech_2011/i11_1129.html, dostęp: 12 sierpnia 2021).
• Panasiuk J. 2020: Neurobiologiczne uwarunkowania zjawisk prozodycznych, [w:] M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski (red.), Prozodia. Przyswajanie, badanie, zaburzenia, terapia, Harmonia Universalis, Gdańsk, s. 258–281.
• Piske T., MacKay I.R.A., Flege J.E. 2001: Factors affecting degree of foreign accent in an L2. A review, „Journal of Phonetics”, vol. 29, s. 191–215.
• Rasier L., Hiligsmann P. 2007: Prosodic transfer from L1 to L2. Theoretical and methodological issues, „Nouveaux cahiers de linguistique française”, nr 28, s. 41–66.
• Ropa A. 1981: Intonacja języka polskiego. (Z problematyki opisu i nauczania), Instytut Badań Polonijnych, Kraków.
• Selinker L. 1992: Rediscovering interlanguage, Longman, London–New York.
• Smoczyński P. 1980: Trudności Niemców z wymową polską oraz związane z tym inne lingwistyczne problemy, [w:] J. Lewandowski (red.), Metodyka nauczania języka polskiego jako obcego. Wybór artykułów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 83–95 (pierwodruk: „Język Polski” 1965, z. 2, s. 22–31).
• Szmidt D.T., Castellví J. 2010: Cechy charakterystyczne fonetyki polskiej w nauczaniu Katalończyków, [w:] R. Nycz, W. Miodunka, T. Kunz (red.), Polonistyka bez granic, t. 2: Glottodydaktyka polonistyczna – współczesny język polski – językowy obraz świata, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 197–207.
• Szpyra-Kozłowska J. 2013: Sukcesy i porażki fonodydaktyki języka polskiego jako obcego. Uwagi postronnej obserwatorki, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 7–21.
• Szpyra-Kozłowska J., Radomski M. 2013: Wymowa polska w ocenie cudzoziemców i polszczyzna cudzoziemców w opinii Polaków. Badania ankietowe, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 61–74.
• Śmiecińska J. 2020: Rozwój kompetencji prozodycznych u dzieci, [w:] M. Wysocka, B. Kamińska, S. Milewski (red.), Prozodia. Przyswajanie, badanie, zaburzenia, terapia, Harmonia Universalis, Gdańsk, s. 306–330.
• Świstowska M. 2010: Między logopedią a glottodydaktyką. Zastosowanie metod logopedycznych w nauczaniu języka polskiego jako obcego, [w:] R. Nycz, W. Miodunka, T. Kunz (red.), Polonistyka bez granic, t. 2: Glottodydaktyka polonistyczna – współczesny język polski – językowy obraz świata, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 93–100.
• Tambor J. 2010: Nauczanie wymowy polskiej. Trudności różnych grup cudzoziemców, [w:] A. Achtelik, M. Kita, J. Tambor (red.), Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Gnome, Katowice, s. 30–51.
• Tambor J. 2012–2013: Relewantna lura. O nauczaniu wymowy polskiej raz jeszcze, „Spotkania Polonistyk Trzech Krajów – Chiny, Korea, Japonia”, s. 29–36.
• Trofimovich P., Baker W. 2006: Learning second language suprasegmentals. Effects of L2 experience on prosody and fluency characteristics of L2 speech, „Studies in Second Language Acquisition”, vol. 28(1), s. 1–30.
• Turek P.W. 2010: Czy polski należy do najtrudniejszych języków świata? Polszczyzna w statystykach trudności przyswajania języków i w perspektywie porównawczej, [w:] R. Nycz, W. Miodunka, T. Kunz (red.), Polonistyka bez granic, t. 2: Glottodydaktyka polonistyczna – współczesny język polski – językowy obraz świata, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 269–279.
• Turek P. 2021: Polszczyzna na tle innych języków. Elementy gramatyki kontrastywnej w dydaktyce języka polskiego jako obcego, [w:] A. Seretny, E. Lipińska (red.), Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 13–44.
• Wacławek M. 2009: Samogłoskowe problemy polszczyzny (emisja głosu, prawidła wymowy w świetle nauczania JPJO), [w:] A. Achtelik, J. Tambor (red.), Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Gnome, Katowice, s. 52–61.
• Wacławek M. 2014: Indywidualizacja procesu nauczania wymowy polskiej (na przykładzie hungarofonów), [w:] J. Małocha (red.), Indywidualizacja nauczania języków obcych. Badania i praktyka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Kraków, s. 101–113.
• Wagner A. 2013: Struktura rytmiczna wypowiedzi w polskiej mowie natywnej i nienatywnej, [w:] S. Puppel, T. Tomaszkiewicz (red.), Scripta manent – res novae, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 499–510.
• Wagner A. 2014: Rhythmic structure of utterances in native and non-native Polish, [w:] N. Campbell, D. Gibbon, D. Hirst (red.), Proceedings of speech prosody, TDC Publishers, Dublin, s. 337–341.
• Wagner A. 2015: Akustyczne wyznaczniki rytmu w wypowiedziach mówców natywnych i nienatywnych języka polskiego, „Prace Filologiczne” LXVI, s. 249–270.
• Wójcik P. 2012: Kształcenie wymowy języka polskiego jako obcego, [w:] B. Skowronek (red.), (Nie)swój język polski. Nowe horyzonty w językoznawstwie stosowanym, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków, s. 21–31.
• Wójtowicz J. 1980: Wymowa polska a nauczanie cudzoziemców, [w:] J. Lewandowski (red.), Metodyka nauczania języka polskiego jako obcego. Wybór artykułów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 96–106 (pierwodruk: „Poradnik Językowy” 1972, z. 4, s. 223–231).
• Young-Scholten M. 1993: The acquisition of prosodic structure in a second language, Max Niemeyer, Tübingen.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.01017