Transgresja i dyskryminacja. Sztuczne kobiety w kinie fantastycznonaukowym

• Autorzy: Fiuk Ewa

Warianty tytułu

PL

Transgression and Discrimination: Artificial Women in Science-Fiction Cinema

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł jest poświęcony problemowi seksualizacji postaci kobiecych w filmach science fiction. Odwołując się do teorii gatunków, feministycznej i psychoanalitycznej refleksji nad filmem oraz wyników badań z zakresu psychologii społecznej i neurobiologii, autorka stara się naświetlić możliwe przyczyny i konsekwencje niezwykle popularnego w zachodniej kulturze, choć jawnie dyskryminującego sposobu obrazowania kobiet i kobiecości. W tym celu dokonuje charakterystyki zarówno poszczególnych dzieł filmowych (m.in. Metropolis Fritza Langa, Łowcy androidów Ridleya Scotta i Pod skórą Jonathana Glazera), jak i wciąż powracających w kinie, określonych narracji kulturowych, a także  specyficznych wątków i motywów. Autorka odnosi się również do wybranych dzieł literackich o podobnej tematyce, wskazując w ten sposób duży potencjał reprodukcyjny interesującej ją perspektywy, w której zbiegają się w istocie dwa pozornie odrębne zjawiska: transgresja i dyskryminacja.

EN

The article discusses the problem of sexualization of female characters in science-fiction films. The author refers to genre theory, feminist and psychoanalytic film theory, as well as research results in social psychology and neuroscience, trying to elucidate the possible causes and consequences of an overtly discriminating way of depicting women and femininity that is very common in Western culture. With this aim in mind, she characterises selected individual films (e.g. Metropolis by Fritz Lang, Blade Runner by Ridley Scott and Under the Skin by Jonathan Glazer), as well as proposing an analysis of recurring cultural narratives and specific motifs symptomatic of cinema. The author also refers to some works of science-fiction literature, indicating a big reproductive potential lying in the perspective presented, in which two apparently different phenomena – transgression and discrimination – converge.

Słowa kluczowe

PL

posthumanizm; science ficton; gynoid; kobieta; seksualizacja

EN

posthumanism; science fiction; gynoid; woman; sexualization

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2020
• Numer: 110 Poza człowiekiem
• Strony: 100-119

Twórcy

autor

Fiuk Ewa

• Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie

Bibliografia

• Chibnall, S. (1999). Alien Women: The Politics of Sexual Difference in British SF Pulp Cinema. W: I. Q. Hunter (red.), British Science Fiction Cinema. London – New York: Routledge.
• Cikara, M., Eberhardt, J. L., Fiske, S. T. (2010). From Agents to Objects: Sexist Attitudes and Neural Responses to Sexualized Targets. Journal of Cognitive Neuroscience, 23 (3), ss. 540-551. https://doi.org/10.1162/jocn.2010.21497
• Faber, M. (2005). Pod skórą (tłum. M. Świerkocki). Warszawa: W.A.B.
• Ferrando, F. (2016). Posthumanizm, transhumanizm, antyhumanizm, metahumanizm oraz nowy materializm. Różnice i relacje (tłum. R. Sapeńko, E. Świętek). Rocznik Lubuski, 42 (2), ss. 13-27.
• Fredrickson, B. L., Roberts T. A. (1997). Objectification Theory: Toward Understanding Women’s Lived Experiences and Mental Health Risks. Psychology of Women Quarterly, 21, ss. 173-206. https://doi.org/10.1111%2Fj.1471-6402.1997.tb00108.x
• Haraway, D. (2003). Manifest Cyborgów: nauka, technologia i feminizm socjalistyczny lat osiemdziesiątych (tłum. S. Królak, E. Majewska). Przegląd Filozoficzno-Literacki, 3 (1), ss. 49-87.
• Harbou, von, T. (2000). Metropolis (tłum. W. Zechenter). Kwartalnik Filmowy, (31-32), ss. 73-82.
• Heflick, N. A., Goldenberg, J. L. (2009). Objectifying Sarah Palin: Evidence That Objectification Causes Women to be Perceived as Less Competent and Less Fully Human. Journal of Experimental Social Psychology, 45 (3), ss. 598-601. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2009.02.008
• Huyssen, A. (1981-1982). The Vamp and the Maschine: Technology and Sexuality in Fritz Lang’s „Metropolis”. New German Critique, 24-25, ss. 221-237.
• Jones, G. (1984). Divine Endurance. London: George Allen & Unwin.
• King, G., Krzywinska, T. (2000). Science Fiction Cinema: From Outerspace to Cyberspace. London: Wallflower Press.
• Loughnan, S., Haslam, N., Murnane, T., Vaes, J., Reynolds, C., Suitner, C. (2010). Objectification Leads to Depersonalization: The Denial of Mind and Moral Concern to Objectified Others. European Journal of Social Psychology, 40 (5), ss. 709-717. https://doi.org/10.1002/ejsp.755
• Moye, D. (2017, 28 grudnia). Kelly Marie Tran of „Last Jedi” Facing Racist, Sexist Comments Online. Huffingtonpost.co.uk. https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/kelly-marie-tran-racists-last-jedi_n_5a4400fee4b06d1621b­6b2­bb?_guc_con­sent_skip=1584193908&guccounter=1
• Nussbaum, M. C. (1999). Sex and Social Justice. Oxford: Oxford University Press.
• Toffler, A. (2007). Szok przyszłości (tłum. W. Osiatyński, E. Grabczak-Ryszka, E. Woydyłło). Przeźmierowo: Wydawnictwo Kurpisz S.A.
• Tran, K. M. (2018, 21 sierpnia). Kelly Marie Tran: I Won’t Be Marginalized by Online Harassment. Nytimes.com. https://www.nytimes.com/2018/08/21/movies/kelly-marie-tran.html
• Vaes, J., Paladino, P., Puvia, E. (2011). Are Sexualized Women Complete Human Beings? Why Men and Women Dehumanize Sexually Objectified Women. European Journal of Social Psychology, 41 (6), ss. 774-785. https://doi.org/10.1002/ejsp.824
• Villiers de L’Isle-Adam, A. (2000). Ewa jutra (tłum. R. Engelking). Kwartalnik Filmowy, (31-32), ss. 59-68.
• Wałaszewski, Z. (2013). Technology as Witchcraft. Fear and Desire: A Female Robot in Fritz Lang’s „Metropolis”. Kultura Popularna, 38 (4), ss. 102-109.