O potrzebie różnicowania osób z autyzmem i wpływie typologii autyzmu na terapię logopedyczną

• Autorzy: Lipski Wojciech

Warianty tytułu

EN

The need of diversifying people with autism and the impact of the autism typology on speech therapy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Postawienie właściwej diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu jest zawsze dużym wyzwaniem dla logopedy i całego zespołu diagnostycznego. Jest to kluczowy moment w procesie terapii. Współczesne medyczne narzędzia diagnostyczne (ICD, DSM) określają jedynie, czy osoba badana ma całościowe zaburzenie rozwojowe czy nie. Z perspektywy logopedy-praktyka jest to diagnoza niewystarczająca, ponieważ kryteria medyczne, które są podstawą diagnozy, mówią bardzo niewiele na temat poziomu funkcjonowania dziecka. Kolejną kwestią jest duża heterogeniczność grupy osób z tym zaburzeniem, w związku z czym powstała potrzeba wydzielenia podtypów w obrębie tej populacji. Autor artykułu przywołuje dwie klasyfikacje autyzmu: pierwszą wg L.Wing, a drugą wg O.S. Nikolskiej. Przedstawione w pracy klasyfikacje stały się punktem wyjścia do opracowania bardziej wyprofilowanej interwencji logopedycznej. Model terapii, który autor prezentuje, oparty jest na Stosowanej Analizie Zachowania.

EN

It is always a great challenge for a speech therapist and the whole diagnostic team to make a proper diagnosis. This is the key moment of the therapy process. Modern medical diagnostic tools (ICD, DSM) can only show whether the examined person has a pervasive developmental disorder, or not. From the speech therapist - practitioner perspective, this kind of diagnosis is insufficient, because the medical criteria which are the basis of the diagnosis, say very little of the child’s functioning level. A huge heterogeneity among persons with this disorder is another issue. This triggered the need for dividing subcategories among this population. The author of the article quotes two classification of autism: first according to L. Wing, second according to O.S. Nikolska. Classifications presented in this work became a starting point to create a more profiled speech therapy intervention. Therapy model presented by the author is based on Applied Behavior Analysis.

Słowa kluczowe

PL

zaburzenia ze spektrum autyzmu; całościowe zaburzenia rozwojowe; klasyfikacja autyzmu; Stosowana Analiza Zachowania; behawioryzm; terapia logopedyczna; werbalne zachowania sprawcze

EN

autistic spectrum disorders; pervasive developmental disorders; autism classification; Applied Behavior Analysis; behaviourism; speech therapy; verbal behaviour operants

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Czasopismo: Logopedia
• Rocznik: 2014-2015
• Tom: 43-44
• Strony: 347-365

Daty

wydano

2014-01-01

Twórcy

autor

Lipski Wojciech

• Uniwersytet Mari Curie-Skłodowskiej, Lublin Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

Bibliografia

• Ayllon T., 2000, Jak stosować gospodarkę żetonową i system punktowy, Gdańsk.
• Bąbel P., Ostaszewski P. (red.), 2008, Współczesna psychologia behawioralna, Kraków.
• Bąbel P., Suchowierska M., Ostaszewski P., 2010, Analiza zachowania od A do Z, Gdańsk.
• Bobkowicz-Lewartowska L., 2005, Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii, Kraków.
• Czarnecka U., 1990, Nauczanie mówienia w języku polskim jako rozwijanie kompetencji komunikacyjnej, Kraków.
• Foxx R. M., 1999, Zmniejszanie niewłaściwych zachowań u osób z poważnym opóźnieniem umysłowym i autyzmem, „Impuls Krakowski”, 1 (19), 26–37.
• Frith U., 2008, Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk.
• Grabias S., 2002, Perspektywy opisu zaburzeń mowy, [w:] Zaburzenia mowy, red. S. Grabias, t. 1/2001, seria: Mowa, teoria – praktyka, Lublin.
• Grabias S., 2003, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
• Hall R. V., Hall M. L., 2000, Jak stosować wzmocnienia, Gdańsk.
• Kaufman B. N., 1994, Przebudzenie naszego syna, Warszawa.
• Lovaas O. I., Smith T., 2006, Wczesna intensywna interwencja behawioralna w autyzmie [w:] Psychoterapia dzieci i młodzieży. Metody oparte na dowodach, red. A. E. Kazdin, J. R. Weisz, Kraków.
• Maslow A., 2006, Motywacja i osobowość, Warszawa.
• McClannahan L. E., Krantz P. J., 2002, Plany aktywności dla dzieci z autyzmem. Uczenie samodzielności, Gdańsk.
• Młynarska M., 2008, Autyzm w ujęciu psycholingwistycznym. Terapia dyskursywna a teoria umysłu, Wrocław.
• Pisula E., 1995, Kontrowersje wokół definicji i kryteriów diagnostycznych zaburzeń autystycznych u dzieci, [w:] Dziecko upośledzone umysłowo w rodzinie, red. E. Pisula, J. Rola, Warszawa.
• Pisula E., 2005, Małe dziecko z autyzmem. Diagnoza i terapia, Sopot.
• Pisula E., 2012, Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia, Gdańsk.
• Piszczek M., 2014, Typologia Nikolskiej: Nawiązanie kontaktu i kształtowanie umiejętności współdziałania z dziećmi autystycznymi, które osiągnęły różne poziomy afektywnej regulacji [w:] Niedyrektywność i relacja. Terapia osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, red. A. Prokopiuk, Warszawa–Lublin.
• Polański K. (red.), 1999, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.
• Skinner B. F., 1957, Verbal Behavior, New York.
• Skinner B. F., 1995, Zachowanie się organizmów, Warszawa.
• Skinner B. F., 2013, Behawioryzm, Sopot.
• Striefel S., 2000, Jak uczyć przez modelowanie i imitację, Gdańsk.
• Suchowierska M., 2005, Nauczanie dziecka z autyzmem zachowań werbalnych [w:] Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem, red. E. Pisula, D. Danielewicz, Kraków.
• Suchowierska M., Kawa R., 2008, Zachowania werbalne: koncepcja B.F. Skinnera i krytyka N. Chomsky’ego, [w:] Współczesna psychologia behawioralna, red. P. Bąbel, P. Ostaszewski, Kraków.
• Suchowierska M., Ostaszewski P., Bąbel P. (2012), Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania, Sopot.
• Wing L., Gould J., 1979, Severe impairment of social interaction and associated abnormalities in children: epidemiology and classification, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 9, 11–29.
• Wygotski L. S., 1989, Myślenie i mowa, Warszawa.