Burza w wierzeniach ludowych

Warianty tytułu

EN

The storm in folk beliefs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Prezentowane teksty z zakresu meteorologii ludowej pochodzą ze zbiorów autora gromadzonych w latach 1990–1992. W niniejszym opracowaniu ukazano materiał z dwóch miejscowości wschodniej Lubelszczyzny: Podhajca i Uhnina. Postawę informatorki ze wsi Podhajec można scharakteryzować jak postawę komentatora zjawisk z zakresu meteorologii ludowej. Ankietowana osoba zachowuje dużo racjonalizmu, etymologizuje, interpretuje określenia sugerowane w kwestionariuszu. Inna jest postawa informatora ze wsi Uhnin. Stara się on przekazać swój aktualny stan wiedzy z zakresu duchowej kultury ludowej przedstawicielowi młodszego pokolenia. Indagowana osoba pokazuje funkcjonowanie poszczególnych zjawisk meteorologii ludowej w różnych warstwach chronologicznych. Znajdują się tutaj z jednej strony rytuały, praktyki, w które wierzy informator oraz jego otoczenie, z drugiej zaś strony takie zjawiska, które ankietowany zna wyłącznie z dzieciństwa. Prezentowane teksty pokazują głęboką wiarę ludu w Boga, mającego władzę nad takimi żywiołami jak burza, piorun, grad. Współczesny wieśniak odrzuca ingerencję „sił nieczystych” (demonów) w owe zjawiska meteorologiczne. Jest to więc zasadnicza zmiana w świadomości mieszkańców wsi w ostatnim stuleciu, XIX-wieczny bowiem lud tłumaczył skutki żywiołów meteorologicznych (burzy, pioruna, gradu) działaniem istot demonicznych.

EN

The texts in the area of folk meteorology presented in the article come from the author’s collection. The texts were collected between 1990-1992. In the present paper, the author presents the material from two localities in the Eastern Lublin region, i.e. Podhajec and Uhnin. The attitude of the informant from the village of Podhajec can be characterised as an attitude of a commentator of the phenomena from the realm of folk meteorology. The informant can be characterised as rational, she provides etymologies, interprets expressions suggested in the questionnaire. The attitude of the informant from the village of Uhnin is different. He tries to communicate his current state of knowledge of spiritual folk culture to a representative of a younger generation. The inquired person describes how particular phenomena within folk meteorology function at different chronological levels. On the one hand, in his account, one can find rituals and practices the informant believes in, on the other such phenomena that the informant knows solely from his childhood. The texts presented in the article show a deep rooted belief of the people in God that rules over such phenomena as thunderstorms, thunder, and hale. The modern peasant rejects the interference of ‘sinister forces’ (demons) into the said meteorological phenomena. Thus, it is a crucial change in the awareness of village inhabitants that took place within the last century. In the 19th century, the inhabitants of villages explained the negative effects of metrological (climatic) elements (e.g. thunderstorms, thunder, or hale) in terms the interference of demonic creatures.

Słowa kluczowe

PL

wierzenia ludowe; burza; meteorologia ludowa; Lubelszczyzna; religijna interpretacja świata

EN

folk beliefs; storm; folk meteorology; the Lublin region; the religious interpretation of the world

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Czasopismo: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Rocznik: 1994
• Tom: 6
• Strony: 169–173

Twórcy

opracował

Czyżewski Feliks

Bibliografia

• Adamowski Jan, Bartmiński Jerzy, Czyżewski Feliks, 1994, Atlas etnolingwistyczny pogranicza polsko-białorusko-ukraińskiego, [w:] Euroregion Bug. Problemy współpracy przygranicza Polski, Białorusi i Ukrainy, red. Maciej Bałtowski, t. 1, Lublin, s. 143–152.
• Czyżewski Feliks, 1993, Sposoby zażegnywania burzy, „Twórczość Ludowa”, VIII, 1–2(23), s. 34–42.
• Czyżewski Feliks, Sajewicz MieczysławMichał, 1994, Ludowy stereotyp burzy (na współczesnym materiale ze wschodniej polski), „Białostocki Przegląd Kresowy”, t. II, Polsko-słowiańskie kontakty językowe i kulturowe w badaniach lingwistycznych, red. Jan Franciszek Nosowicz, Białystok, s. 27–76.