О латинизации русского письма в XVIII–XIX вв.

• Autorzy: Narloch Alesia

Warianty tytułu

PL

O latynizacji pisma rosyjskiego w XVIII–XIX wieku

EN

Latinisation of the Russsian writing in the XVIII-th – XIX-th centuries

• Języki publikacji: RU

Abstrakty

EN

The paper discusses the role of the Latin alphabet in Russian writing in the XVIII–XIX cent. The Old Russian language adopted the Cyrillic script during the 10-th century at about at the same time as the introduction of Eastern Christianity into the territories inhabited by the Eastern Slavs. The printed Russian alphabet began to assume its modern shape when Peter I introduced his civil script in 1708–1710. The reform eliminated several letters, all diacritics and accents from secular usage. Some of the Russian letters looked like the Latin letters. Throughout the 19-th century projects of introduction of Latin alphabet into Russian writing appeared. Pro-Western Russian intellectuals (V.G. Belinsky) considered that the adoption of the Latin script for the Russian language completed the reformation of the Russian society in a European manner. On the other side, the Slavophile elements considered that the logical result of Peter I’s refom had to be the transliteration of all the languages of the peoples of the Russian Empire to the Cyrilic script.

PL

Pismo rosyjskie oparte na cyrylicy służy nie tylko do zapisu języka rosyjskiego, lecz także wskazuje na ścisły związek z tradycją bizantyjsko-słowiańską (Słowianie prawosławni posługiwali się pismem greckim, przekształconym później w cyrylicę, a Słowianie, którzy zetknęli się z obrządkiem rzymskim, posługiwali się pismem łacińskim). Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie wybranych faktów historycznych z XVIII–XIX wieku, dotyczących tzw. latynizacji pisma rosyjskiego. W wyniku reformy graficznej, przeprowadzonej w latach 1708–1710 przez cara Piotra I, pojawił się nowy typ pisma — grażdanka. Litery grażdanki były zbliżone formą do łacinki. Grażdanką drukowano księgi świeckie, cyrylicą —księgi cerkiewne. Rozwój języka rosyjskiego sprawił, że część liter starej cyrylicy stała się bezużyteczna. W XVIII wieku z rosyjskiej grażdanki wyeliminowano niektóre znaki, jednak część zbędnych liter (których użycie regulowały skomplikowane i przestarzałe zasady ortograficzne) pozostała. Jednym ze sposobów tzw. uproszczenia pisowni rosyjskiej było przejście na alfabet łaciński. Latynizacja pisma rosyjskiego w XIX wieku (projekty K.M. Kodinskiego i W.G. Bielinskiego) była ściśle związana z okcydentalizmem (zapadniczestwem) i w kręgach słowianofilskich spotkała się z dezaprobatą.

Słowa kluczowe

PL

Latynizacja; cyrylica; łacinka; grażdanka; pismo

EN

Latinisation; Cyrillic script; Latin alphabet; civil script; writing

• Wydawca: Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny
• Czasopismo: Studia Rossica Gedanensia
• Rocznik: 2014
• Numer: 1
• Strony: 38-50

Daty

wydano

12.02.2015

Twórcy

autor

Narloch Alesia

• Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego,

Bibliografia

• ---
• Bartoszewska J. Графика восточнославянских и польского языков. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2004.
• Brzezina M.. Propozycje zastosowania grażdanki do języka polskiego z drugiej połowy XIX wieku. [W:] Słowianie wschodni. Między językiem a kulturą. Red. A. Bolek, A. Fałowski, B. Zinkiewicz-Tomanek. Kraków: Wydawnictwo Bohdan Grell i córka, 1997, с. 161–167.
• Белинский В.Г. Упрощение русской грамматики. Uproscenie ruscoi grammatichi. Сочинения К.М. Кодинского. Санкт-Петербург, 1842 [В:] Eго же. Полное собрание сочинений. В 13 томах. Т. 9. Москва: Издательство АН СССР, 1955, с. 328–345.
• Бодуэн де Куртенэ И. Польскій язык сравнительно с русским и древне-церковно-славянским. Пособіе для практических занятій по «сравнительной граматикѣ славянских языков» и для самообученія. Санкт-Петербург 1912, с. 118. [Online] <http://www.knigafund.ru/books/171384/read#page5> (23.11.2013).
• Виноградов В.В. Очерки по истории русского литературного языка XVII– ХІХ веков. Изд. 3-е. Москва: Высшая школа, 1982.
• В. Гречулевич. Образцы польского языка в прозе и стихах для русских: Рец. «Журнал Министерства народного просвещения» 1853. № 4, с. 1–23.
• Григорьева Т.М. Три века русской орфографии (XVII–XX вв.). Москва: Элпис, 2004.
• Григорьева Т.М. Латиница против кириллицы и vice versa. [В:] Кириллица-латиница-гражданица: Коллективная монография. Отв. ред Т.В. Шмелева. Великий Новгород: Новгородский государственный университет им. Ярослава Мудрого, 2009, с. 136–151.
• Григорьева Т.М., Осипов Б.И. От старой азбуки до современного алфавита. [В:] Кириллица-латиница-гражданица: Коллективная монография. Отв. ред. Т.В. Шмелева. Великий Новгород: Новгородский государственный университет им. Ярослава Мудрого, 2009, с. 12–20.
• Я.К. Грот. Спорные вопросы русского правописания от Петра Великого доныне. — [В:] Eго же: Филологические разыскания. Санкт-Петербург, 1873, с. 459–668
• Иванова Ф.В. Современный русский язык. Графика и орфография. Изд. 2-е, перераб. и доп. Москва: Просвещение, 1976.
• Истрин В.А. 1100 лет славянской азбуки. Москва: Наука, 1963.
• Кадинский К.М. Отрывок из грамматических заметок. «Маяк» 1842. T. 1. Кн. 2, c. 124–126.
• Кадинский К.М. Преобразование и упрощение руского правописания. Санкт-Петербург, 1857.
• Ламанский В.И. Геополитика панславизма. Сост., предисл., комментарии Ю.В. Климаков. Отв. ред. О.А. Платонов. Москва: Институт русской цивилизации, 2010.
• Лингвистический энциклопедический словарь. Ред. В.Н. Ярцева. Москва: Советская энциклопедия, 1990.
• Павленко Н.А. История письма. Учебное пособие для филологического факультета вузов. Изд. 2-е, перераб. и доп. Минск: Вышэйшая школа, 1987.
• Сумароков А.П. О правописании. Полное собрание всех сочинений в стихах и прозе. Т. Х., Москва, 1782.
• Тредиаковский В.К. Разговор между чужестранным человеком i Россiйскiм об ортографii старiнной i новой i о всем что прiнадлежiт к сей матерii. СПб., 1748.
• Яковлев Н. За латинизацию русского алфавита. «Культура и письменность Востока» 1930, т. 6, с. 27. [Online] <http://www2.unil.ch/slav/ling/textes/Jakovlev30a.html> (26.05.2007).

Identyfikatory

ISSN

2392-3644 (online)

ISSN

2449-6715 (print)