Monadologiczna metafizyka Leibniza na ekranie. Wokół filmu „Przebudzenia”

• Autorzy: Paź Bogusław

Warianty tytułu

EN

Leibniz’s Metaphysics of Monads on the Cinema Screen. “Awakenings”

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W swym artykule Paź analizuje film „Przebudzenia” („Awakenings”, reż. Penny Marshall, 1990) pod kątem obecności w nim elementów monadologicznej metafizyki G. W. Leibniza. Okazuje się, że autor pierwowzoru scenariusza Oliver Sacks, brytyjski neurolog i psychiatra, w opisach badanych i leczonych przez siebie pacjentów, jakie zawarł w książce o tym samym tytule, co późniejszy film, wprost inspirował się kategoriami niemieckiego filozofa. Wśród pojęć Leibniza zaczerpniętych przez Sacksa należy wymienić: monadę, refleksję, świat możliwy etc. W filmie zaś obecne są głoszone przez niemieckiego filozofa prawa świadomości, takie jak np. zasada ciągłości od najmniej jasnych percepcji (letarg, sen) do percepcji w pełni wyraźnych i zreflektowanych oraz koncepcja realnej tożsamości podmiotu. W szczególności Leibnizjańska teza izolacjonistyczna („monady nie mają okien”) znalazła swoją konkretyzację w przypadku opis losu głównych bohaterów „Przebudzeń”. Walorem tego filmu jest to, że jest on jak dotychczas pierwszą i udaną próbą unaocznienia tez – uchodzącej za bardzo abstrakcyjną – metafizyki nowożytnego racjonalisty.

EN

In his article Paź examines the movie “Awakenings” (dir. Penny Marshall, 1990) for the presence of G. W. Leibniz’s metaphysics of monads. It turns out that the author of the book on which the screenplay is based, Oliver Sacks, a British neurologist and psychiatrist, was himself directly inspired by the categories of the German philosopher, in his description of the patients he examined and treated. Among Leibniz’s concepts taken up by Sacks are: monad, reflection, possible world etc. The film proclaims Leibniz’s laws of consciousness, such as the principle of continuity from the least clear perceptions (lethargy, sleep) to the most clear ones and conscious, and the concept of the real identity of the subject. In particular Leibniz’s thesis on isolation (“monads are windowless”) found itself into the description of the main protagonists of the Awakenings. The value of this film lies in that it is the first and successful attempt at showing the very abstract thesis of the metaphysics of the modern rationalist.

Słowa kluczowe

EN

Leibniz Gottfried Wilhelm; Metaphysics of monads; Marshall Penny; Sacks Oliver

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2016
• Numer: 96 Film i metafizyka
• Strony: 122-136

Twórcy

autor

Paź Bogusław

• Instytut Filozofii, Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Chudy, Wojciech. Rozwój filozofowania a „pułapka refleksji”. Filozofia refleksji i próby jej przezwyciężania. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1995.
• Der Briefwechsel zwischen Leibniz und Conrad Henfling. Ein Beitrag zur Musiktheorie des 17. Jahrhunderts, red.. R. Haase. Frankfurt a. Main: Leibniz-Archivs, 1982.
• Die philosophischen Schriften von Gottfried Wilhelm Leibniz. Hrsg. C. I. Gerhardt, Bd. VII Hildesheim, 1978.
• Gilson, Etienne. Bóg i ateizm, tłum. M. Kochanowska, P. Murzyński. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1996.
• Heidegger, Martin. Die Grundprobleme der Phänomenologie. Frankfurt a. Main: Vittorio Klostermann, 1997.
• Heidegger, Martin. Grundbegriffe der Metaphysik. Welt – Endlichkeit – Einsamkeit. Frankfurt a. Main Vittorio Klostermann, 2010.
• Leibniz, Gottfried Wilhelm. Zasady filozofii czyli Monadologia, tłum. S. Cichowicz. W: Gottfried Wilhelm Leibniz. Wyznanie wiary filozofa. Rozprawa metafizyczna. Monadologia. Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne, tłum. zb. Warszawa: PWN, 1969.
• Rilke, Rainer Maria. Poezje nowe. Życie Maryi, tłum. A. Lam. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2010.
• Sacks, Oliver. Awakenings. New York: Vintage Books, 1999.
• Sacks, Oliver. Muzykofilia. Opowieści o muzyce i mózgu, tłum. J. Łoziński. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2009.
• Sacks, Oliver. Przebudzenia, tłum. P. Jaśkowski. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2011.