Funkcje „znaczącego ujęcia” w popularnym wariancie puzzle films

• Autorzy: Korczarowska Natasza

Warianty tytułu

EN

The “Significant Shot” and Its Functions in the Popular Variant of Puzzle Films

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł koncentruje się na „znaczących ujęciach” w popularnym (w opozycji do bieguna heavy weight) wariancie puzzle films. Ujęcie identyfikowane jest jako znaczące jeśli pełni uprzywilejowaną rolę w strukturze tekstu filmowego. Aby uchwycić znaczenie (w aspekcie wytwarzania sensów) analizowanego ujęcia, autor skupia się na jego dwóch fundamentalnych funkcjach: rozpoznania (prowadzącego do „od-opowiedzenia” i rekontekstualizacji fabuły) i zawieszenia (otwierającego tekst na ambiwalentne i sprzeczne interpretacje). Artykuł został zainspirowany pracami Kristin Thompson poświęconymi dominancie definiowanej jako element jednoczący wszystkie aspekty dzieła. Według Thompson niespodzianka rządzi formą – od całościowego kształtu opowiadania aż po poziom pojedynczego zdania. Autor dowodzi, że „niespodzianka” stanowi dominantę w puzzle films a „pojedyncze zdanie” – na poziomie metaforycznym – może być postrzegane jako ekwiwalent filmowego ujęcia. Wybrane filmy umieszczone zostały w kontekście kognitywizmu (Bordwell, Thompson) i narratologii (McHale).

EN

The article focuses on the “significant shot” in the popular (as opposed to heavy weight) variant of puzzle films. The shot is identified as significant if it performs a prominent role in the structure of a film text. To capture its significance (in the aspect of meaning-making), the author focuses on its two fundamental functions: recognition (leading to “re-telling” and re-contextualisation of the story) and suspension (opening the text to ambivalent and contradicting interpretations). The text has been inspired by Kristin Thompson’s writings on the dominant defined as an element that unifies all aspects of a work. According to Thompson, surprise governs form – from the overall shape of the plot to the level of the individual sentence. The article argues that “surprise” is the dominant in puzzle films and “the individual sentence” – on the metaphorical level – may be perceived as the equivalent of the film shot. Selected films are positioned in the theoretical frameworks of cognitivism (Thompson, Bordwell) and narratology (McHale).

Słowa kluczowe

PL

znaczące ujęcie; puzzle films; narratologia; kognitywizm

EN

significant shot; puzzle films; narratology; cognitivism

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2022
• Numer: 118 Jedno ujęcie
• Strony: 126-151

Twórcy

autor

Korczarowska Natasza

Bibliografia

• Arystoteles. (2004). Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka (tłum. H. Podbielski). Warszawa: PWN.
• Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. E. Krzempek). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Barczyk, Ł. (2017). Drzwi percepcji. Analiza filmu „Lśnienie” jako punkt wyjścia do rozważań o metodzie twórczej Stanleya Kubricka. Łódź: Wydawnictwo PWSFTviT.
• Barratt, D. (2009). „Twist Blindness”: Of Primacy, Priming, Schemas, and Reconstructive Memory in a First-Time Viewing of „The Sixth Sense”. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 62-86). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
• Bennett, J. (2005). Empathic Vision: Affect, Trauma, and Contemporary Art. Stanford: Stanford University Press.
• Bordwell, D. (1991). Making Meaning. Cambridge: Harvard University Press.
• Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies. Berkley: University of California Press.
• Bordwell, D. (2008). Narration in the Fiction Film. London: Routledge.
• Buckland, W. Making Sense of „Lost Highway”. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 42-61). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
• Cameron, A., Misek, R. (2014). Modular Spacetime in the „Intelligent” Blockbuster. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 109-124). New York: Routledge.
• Caroll, N. (2011). Filozofia sztuki masowej (tłum. M. Przylipiak). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Cocks, G. (2004). The Wolf at the Door: Stanley Kubrick, History & Holocaust. New York: Peter Lang Publishing.
• Connelly, T. (2019). Cinema of Confinement. Evaston: Northwestern University Press.
• Deleuze, G. (2008). Kino (tłum. J. Margański). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Elsaesser, T. (2009). The Mind-Game Film. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 13-41). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
• Elsaesser, T. (2018). Kino gier umysłowych (tłum. M. Przylipiak). W: T. Elsaesser (wstęp i red. naukowa M. Przylipiak), Kino – maszyna myślenia. Refleksje nad kinem epoki cyfrowej (ss. 29-56). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu. Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
• Fairfax, D. (2020). The Anxiety of Interpretation: „The Shinning, Room 237” and Film Criticism. W: J. Szaniawski (red.), After Kubrick: A Filmmaker’s Legacy (ss. 195-211). New York: Bloomsbury.
• Kaczmarczyk, K. (2017). O podstawowych założeniach narratologii transmedialnej i o jej miejscu wśród narratologii klasycznych i postklasycznych. W: K. Kaczmarczyk (red.), Narratologia transmedialna. Teorie, praktyki, wyzwania (ss. 21-62). Kraków: Universitas.
• King, G. (2014). Unraveling the Puzzle of „Inception”. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 57-71). New York: Routledge.
• King, G. (2019). Positioning Art Cinema: Film and Cultural Value. London: I. B. Tauris.
• Kiss, M., Willemsen, S. (2017). Impossible Puzzle Films: A Cognitive Approach to Contemporary Complex Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Kovács, A. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950-1980. Chicago: The University of Chicago Press.
• Kristeva, J. (2007). Czarne słońce. Depresja i melancholia (tłum. M. Markowski, R. Ryziński). Kraków: Universitas.
• Królikiewicz, G. (2012). Różyczka. Próba analizy filmu Orsona Wellesa „Obywatel Kane”. Łódź: Wydawnictwo PWFTviT.
• Laass, E. (2008). Broken Taboos, Subjective Truths: Forms and Functions of Unreliable Narration in Contemporary American Cinema. Trier: WVT.
• Webster, P. (2011). Love and Death in Kubrick: A Critical Study of the Films from „Lolita” through „Eyes Wide Shut”. Jefferson: McFarland & Company Publishers.
• Wuss, P. (1998). Struktury narracyjne a pamięć widza (tłum. J. Ostaszewski).W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 387-408). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.
• Zalewski, A. (1998). Strategiczna dezorientacja. Perypetie rozumu w fabularnym filmie postmodernistycznym. Warszawa: Instytut Kultury.
• Ziółkowska, A. (2006). Czy wspomnienia fleszowe są szczególnym rodzajem pamięci autobiograficznej?. Przegląd Psychologiczny, (2), ss. 157-173.