Estetyka współczesnych cmentarzy

• Autorzy: Anna Królikowska

Warianty tytułu

EN

AESTHETICS OF CONTEMPORARY CEMETERIES

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Współczesne cmentarze przesycone są estetyką o cechach kultury popularnej. Szczególnie znajduje tu zastosowanie kicz jako „sztuka pocieszająca”. Praktyki organizowania wyglądu i estetyzacji grobu zależą od dostępności materiałów i akcesoriów, zasobności, a także kompetencji kulturowych i estetycznych. Obecnie nagrobki w większości przypadków powstają w rękach rzemieślników i są wytworem masowym. Uzasadnione z punktu widzenia estetyki pytanie: „czy cmentarze są ładne”, z punktu widzenia socjologii musi zostać przekształcone w pytania: dla kogo są ładne, jakie funkcje pełni taka a nie inna estetyka, jakie są jej związki z innymi zjawiskami kultury, z cechami społeczeństwa? Dziś ta specyficzna estetyka sprawia wrażenie zastygłej i kulturowo wyizolowanej, nie tylko ze względu na jej funkcje rytualne, łagodzące i dystansujące wobec grozy śmierci, ale także dlatego, że kultura cmentarzy i kultura późnej nowoczesności mówią różnymi językami.

EN

Contemporary cemeteries are characterized by popular culture aesthetics. Particularly, kitsch is used as ‘comforting art’. Practices of organizing the appearance and aestheticization of a tomb depend on the availability of materials and accessories, affluence level, as well as cultural and aesthetic competence. Nowadays tombstones in most cases are made by craftsmen and are mass-produced. From the point of view of sociology, the question whether cemeteries are pretty, wellfounded on the grounds of aesthetics, should be replaced by the following questions: who are they pretty for?, what functions does a given aesthetics fulfil?, what is the relevance of other cultural phenomena and features of a society to it? Nowadays, this specific aesthetics gives the impression of being petrified and culturally isolated, not only because of its ritual and alleviating functions or the function of repressing death anxiety, but also insomuch as the culture of cemetery and the late modernity culture speak different languages.

Słowa kluczowe

PL

CMENTARZ; NAGROBEK; ESTETYKA; KULTURA POPULARNA; KICZ

EN

CEMETERY; TOMB; AESTHETICS; POPULAR CULTURE; KITSCH

• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Czasopismo: Opuscula Sociologica
• Rocznik: 2012
• Numer: 1(1)
• Strony: 59-72

Daty

wydano

2012

Twórcy

autor

Anna Królikowska

• Uniwersytet Szczeciński

Bibliografia

• Ariès Ph. 1989, Człowiek i śmierć, przeł. E. Bąkowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Bourdieu P. 2005, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, przeł. P. Biłos, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Cmentarz centralny w Szczecinie 2005, red. M. Słomiński, Wydawnictwo Dokument – Oficyna Kadruk, Szczecin.
• Dewey J. 1975, Sztuka jako doświadczenie, przeł. A. Potocki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk.
• Golka M. 2008, Socjologia kultury, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Gołaszewska M. 1984, Estetyka rzeczywistości, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
• Harrison R.P. 2003, The dominion of the dead, The University of Chicago Press, Chicago–London.
• Jessa J. 2008, Zbawienny wpływ kiczu, czyli jeszcze raz o związkach kiczu i religijności ludowej na przykładzie Sanktuarium Licheńskiego, w: Kiczosfery współczesności, red. W. Burszta, E. Sekuła, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa.
• Kant I. 1986, Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, PWN, Warszawa.
• Kłoskowska A. 1983, Kultura masowa. Krytyka i obrona, PWN, Warszawa.
• Kolbuszewski J. 1985, Wiersze z cmentarza. O współczesnej epigrafice wierszowanej, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Wrocław.
• Kolbuszewski J. 1996, Cmentarze, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
• Królikowska A.M. 2011, Cmentarz – obraz stosunku do zmarłych, stosunku do przodków, w: Miasto i sacrum, red. M. Kowalewski, A.M. Królikowska, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
• Leeuw G. van der 1997, Fenomenologia religii, przeł. J. Prokopiuk, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Lewicka B. 2009, Nekropolie katowickiego pogranicza, „Studia Socjologiczne”, nr 4.
• Lewicka B. 2011, Cmentarze – miejskie enklawy sacrum, w: Miasto i sacrum, red. M. Kowalewski, A.M. Królikowska, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
• Moles A. 1978, Kicz, czyli sztuka szczęścia. Studium o psychologii kiczu, przeł. A. Szczepańska, E. Wende, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Ossowski S. 1966, U podstaw estetyki. Dzieła t. I, PWN, Warszawa.
• Piątkowski K. 2008, Kicz jako problem antropologiczny, w: Kiczosfery współczesności, red. W. Burszta, E. Sekuła, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa.
• Shusterman R. 1998, Estetyka pragmatyczna. Żywe piękno i refleksja nad sztuką, przeł. A. Chmielewski, E. Ignaczak, L. Koczanowicz, Ł. Nysler, A. Orzechowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Sobolewski T. 2000, Myśli na temat kiczu nihilistycznego, w: Sacrum i kultura. Chrześcijańskie korzenie przyszłości, red. R. Rubinkiewicz, S. Zięba, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Socjologia codzienności 2008, red. P. Sztompka, M. Bogunia-Borowska, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Sontag S. 1964, Notes on „camp”, http://www.math.utah.edu/~lars/Sontag::Notes%20on%20camp.pdf (29.04.2011).
• Straczuk J. 2006, Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Stróżewski W. 2004, Estetyka, w: Słownik filozofii, red. J. Hartman, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków.
• Sztompka P. 2008, Życie codzienne – temat najnowszej socjologii, w: Socjologia codzienności, red. P. Sztompka, M. Bogunia-Borowska, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Tanaś S. 2008, Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Tatarkiewicz W. 1975, Dzieje sześciu pojęć, PWN, Warszawa.
• Tokarska-Bakir J. 2000, Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura źródeł etnograficznych. Wielkie opowieści, Universitas, Kraków.