Haiku i literatura polska przełomu XIX i XX w. O estetycznej wartości nastroju

• Autorzy: Beata Szymańska

Warianty tytułu

EN

Haiku and Polish Literature at the turn of the 19th and 20th centuries on the Aesthetic value of Mood

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pojęcie nastroju, jako kategoria estetyczna, stosowane jest zarówno do oceny dzieł sztuki, i do, określanych jako "piękne", elementów natury, szczególnie krajobrazu, rzeczywistego i przedstawionego w malarstwie oraz poezji. Celem artykułu nie jest analiza pojęcia - ten problem był wielokrotnie rozpatrywany - lecz porównanie jego funkcjonowania w dwóch odległych estetykach: w związanej z buddyzmem estetyce Japonii (zwłaszcza w poezji haiku) i w europejskiej estetyce przełomu XIX i XX wieku. W obu widać niezwykłe podobieństwo w rozumieniu kategorii estetycznej nastroju. Literatura będzie ilustracją przedstawionych analiz: w części "europejskiej" będą to wypowiedzi twórców i teoretyków sztuki epoki tzw. "antypozytywistycznego przełomu" w Polsce, gdyż tu "nastrojowość" była szczególnie mocno akcentowana w malarstwie i w poezji. W części japońskiej materiału porównawczego dostarcza poezja, w której realizowane są charakterystyczne kategorie: wabi, sabi, a także jugen i aware. To one pozwalają na wskazanie, obok niewątpliwych podobieństw, pewnych szczególnych walorów jakościowych występujących tylko w estetyce japońskiej, które nie są uznawane za jakości estetyczne walentne w estetyce europejskiej, jak "opustoszenie" czy "samotność".

EN

The concept of mood, as an aesthetic category, is used to evaluate both of works of art and elements of nature that are described as "beautiful", especially to landscapes, either real or represented in painting and in poetry. The goal of this article is not to analyze of the concept - this problem has often been studied - but to compare how it functions in two very different aesthetic theories, Buddhist aesthetics in Japan (especially in haiku poetry), and in European aesthetics at the turn of the 19th and 20th centuries. One finds a striking resemblance between them in the understanding of the category of mood. Literature may save as an illustration of the analyses: the "European" part will include the opinions of artists and theoreticians of art of the so-called "antipositivistic" period in Poland, since there "mood" was especially accented in painting and characteristic categories of wabi, sabi, as well as jugen and aware are present. It is they that make it possible to indicate, in addition to the evident similarities, certain particular qualitative values which may be found only in Japanese poetry, such as "desertion" and "loneliness", which are not considered to be valid aesthetic qualitis in European aesthetics.

Słowa kluczowe

PL

Literatura; Japonia; Haiku

EN

Literature; Japan; Haiku

• Wydawca: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Czasopismo: Estetyka i Krytyka
• Rocznik: 2002
• Numer: 1(2)
• Strony: 41-67

Daty

wydano

2002

Twórcy

autor

Beata Szymańska

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Filozofii,

Identyfikatory

ISSN

1643-1243