Śladami tura

• Autorzy: Budziszewska Wanda

Warianty tytułu

EN

Following the tracks of the aurochs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Słowo tur występuje w większości języków słowiańskich. Tur to wymarły gatunek dzikiego byka, przodek bydła domowego. Odznaczał się lekką budową i wielkimi, zagiętymi ku przodowi rogami. U Słowian tur był niewątpliwie zwierzęciem totemicznym, od którego zależał przyrost zarówno na polu, jak i w rodzinie. Później stał się celem królewskich i książęcych łowów. Gdy wyginął, zatarła się pamięć jego wyglądu, ale zostały słowa kolędy i maski, wyobrażające różne zwierzęta, a nawet ptaki. Zachowało się trochę, nawiązujących do słowa tur, nazw botanicznych, np. pol. turzyca piaskowa, czy zapożyczona od Słowian rum. turiţă ‘przytulia’.

EN

The word tur [aurochs] is found in most of the Slavic languages. The aurochs is an extinct species of the wild bull, the ancestor of domestic cattle. The aurochs was lightly built and had massive horns facing forward. The aurochs was without a doubt a totemic animal for the Slavs, upon which depended the growth both in the field as well as in the family. Later, kings and princes hunted for auchors. When the species was wiped out, the memory of its appearance disappeared, but what was left were lyrics of Christmas carols and masks depicting various animals, even including birds. A few botanical names referring to the word tur were preserved in the Polish language, e.g. turzyca pisakowa [carex arenaria or sand sedge], or the Romanian turiţă / przytulia [Galium aparine or catchweed] a loan from the Slavic languages.

Słowa kluczowe

PL

tur – zwierzę totemiczne; maska; kolędy

EN

aurochs – a totemic animal; mask; carols

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Czasopismo: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Rocznik: 1995
• Tom: 7
• Strony: 47–51

Twórcy

autor

Budziszewska Wanda

Bibliografia

• Alecsandri Vasile, Poezii populare ale Românilor, Bukareszt, 1971.
• Candrea Ion-Aurel, Dicţionarul limbii romîne din trecut și de astâzi, Bukareszt, 1932.
• Cantemir Dimitrie, Descriptio Moldaviae, Bukareszt, 1973.
• Dołęga-Chodakowski Zorian, Śpiewy historyczne, Warszawa, 1961-1973.
• Gieysztor Aleksander, Mitologia Słowian, Warszawa, 1982.
• Hrinčenko Borys D., Slovar’ ukrainskago jazyka, t. IV, Kijów, 1909.
• Kálal Karol i Miroslav, Slovenský slovník z literatúry aj narečí, Banská Bystrica, 1923.
• Kapełuś Helena, O turze złotorogim. Szkice kolędowe, Warszawa, 1991.
• Kulišić Špiro, Petrović Petar Ž., Pantelić Nikola, Srpski mitološki rečnik, Belgrad, 1970.
• Lipec R. S., Obraz drevnego tura i otgoloski ego kul’ta v bylinach, [w:] Slavjanskij fol’klor, Moskwa, 1972.
• Potkański Karol, Pisma pośmiertne, t. II, Kraków, 1924.
• Rostafiński Józef, Średniowieczna historia naturalna, cz. 1, Kraków, 1900.
• Skok Petar, Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, knj. III, Zagrzeb, 1973.
• Sreznevskij Izmail I., Materiały dlja Slovarja drevnorusskogo jazyka, III, Petersburg, 1903.
• Święcicki Jędrzej, Descriptio topographica Ducatus Masoviae, 1634, [w:] „Ateneum” R. 1, 1876, z. 2,
• Ujváry Zoltân, Die interethnischen Verbindungen der theriomorphischen Masken vom Typ turca – turoň im Karpatenbecken, [w:] Interetnické vzt̕ahy vo folklóre karpatskej oblasti, Bratysława 1980, s. 319-334.
• Żegota Pauli, Pieśni ludu polskiego w Galicji, Lwów 1838.