Jarosław Iwaszkiewicz jako pisarz autobiografizujący (na przykładzie opowiadań: Koronki weneckie I, Koronki weneckie II, Dzień sierpniowy, Tatarak, Opowiadanie z psem)

• Autorzy: Aleksander Madyda

Warianty tytułu

EN

Jarosław Iwaszkiewicz as an Autobiographical Writer (Based on the Short Stories: Koronki weneckie I, Koronki weneckie II, Dzień sierpniowy, Tatarak, Opowiadanie z psem)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł dotyczy konwencji literackiej o nazwie „autobiografizm”, będącej reakcją na niekontrolowany przyrost wiedzy naukowej, który nastąpił na przełomie wieków XIX i XX. Najogólniej konwencję literacką autobiografizmu można scharakteryzować jako takie ukształtowanie dzieła prozy narracyjnej, które skłania czytelnika do ustanowienia analogii między fabułą utworu a biografią twórcy. W literaturze polskiej pierwsze tego typu utwory powstawały w latach dwudziestych XX wieku, by rozpowszechnić się na nie spotykaną do tej pory skalę w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Artykuł analizuje to zjawisko na przykładzie pięciu opowiadań Jarosława Iwaszkiewicza, powstałych w latach 1940-1958, które przedstawiają sobą różne możliwości przetwarzania biografii w literaturę, a jednocześnie – ukazywania takich treści, o których autor nie mógł pisać wprost, gdyż naruszały one tabu kulturowe.

EN

The article deals with the literary convention called “autobiographism”, which arose as a reaction to the uncontrolled increase of scientific knowledge that took place at the turn of the 19th and 20th centuries. Generally, the literary convention of autobiographism can be characterised as a method of shaping a work of narrative prose which prompts the reader to establish an analogy between the story’s plot and the writer’s biography. The first works of this type in Polish literature were created in the 1920s, and then spread on a previously unknown scale in the 1960s and 1970s. The article analyses this phenomenon on the example of five short stories by Jarosław Iwaszkiewicz, written in the years 1940-1958, which present different possibilities of turning biography into literature and, at the same time, show the content that the author could not describe explicitly because it violated cultural taboos.

Słowa kluczowe

PL

literatura polska XX wielu; Jarosław Iwaszkiewicz; opowiadanie; autobiografizm; interpretacja psychoanalityczna dzieła literackiego; homoseksualizm

EN

Polish literature of the 20th century; Jarosław Iwaszkiewicz; short story; autobiographism; psychoanalytic interpretation of a literary work; homosexuality

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Roczniki Humanistyczne
• Rocznik: 2018
• Tom: 66
• Numer: 1: Literatura polska
• Strony: 37-60

Twórcy

autor

Aleksander Madyda

• Wydział Filologiczny, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,

Bibliografia

• Abramowska Janina, Jednak autor!, [w:] Ja, autor. Sytuacja podmiotu w polskiej literaturze współczesnej, red. Dariusz Śnieżko, Warszawa: Semper 1996.
• Czermińska Małgorzata, Autobiografia i powieść, czyli pisarz i jego postacie, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1987.
• Czermińska Małgorzata, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków: Universitas 2000.
• Iwaszkiewicz Jarosław, Książka moich wspomnień, Warszawa: Czytelnik 1975. Iwaszkiewicz Jarosław, Podróże do Włoch, wyd. II, Warszawa 1980. Iwaszkiewicz Jarosław, Opowiadania, t. II, Warszawa 1979.
• Iwaszkiewicz Jarosław, Opowiadania, t. V, Warszawa: Czytelnik 1980.
• Iwaszkiewicz Jarosław, Dzienniki, red. Andrzej Gronczewski, t. I-III, Warszawa: Czytelnik 2007-2011.
• Iwaszkiewicz Jarosław, Dzienniki 1956-1963, oprac. i przyp. Agnieszka i Robert Papiescy, Radosław Romaniuk, wstęp Andrzej Gronczewski, Warszawa: Czytelnik 2010.
• Jarzębski Jerzy, Powieść jako autokreacja, Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1984. Kirchner Hanna, Nałkowska albo życie pisane, Warszawa: W.A.B. 2011.
• Lejeune Philippe, Pakt autobiograficzny, [w:] tenże, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, tłum. różni, Kraków: Universitas 2001.
• Lejeune Philippe, Wokół autobiografii i dzienników osobistych, przeł. M. i P. Rodakowie, [w:] Paweł Rodak, Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hébrard, Fabre, Lejeune, tłum. różni, przedm. Krzysztof Pomian, Warszawa: Wydawnictwo UW 2009.
• Lis Jerzy, Obrzeża autobiografii. O współczesnym pisarstwie autofikcyjnym we Francji, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2006.
• Madyda Aleksander, Haupt. Monografia, Toruń: Wydawnictwo UMK 2012.
• Nycz Ryszard, Tropy „JA”. Koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia, [w:] tenże, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław: Leopoldinum 2002.
• Radziwon Marek, Iwaszkiewicz. Pisarz po katastrofie, Warszawa: PWN 2010.
• Romaniuk Radosław, Inne życie. Biografia Jarosława Iwaszkiewicza, t. I-II, Warszawa: Iskry 2012-2017.
• Sławiński Janusz, Myśli na temat: biografia pisarza, [w:] Biografia – geografia – kultura literacka, red. Jerzy Ziomek i Janusz Sławiński, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1975.
• Smulski Jerzy, Twórczość narracyjna Stefana Otwinowskiego, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu 1993.
• Stoff Andrzej, Czas mianowany w strukturze utworu epickiego, [w:] tenże, Studia z teorii literatury i poetyki historycznej, Lublin: TN KUL 1997.
• Wszystko jak chcesz. O miłości Jarosława Iwaszkiewicza i Jerzego Błeszyńskiego, oprac. Anna Król i Malwina Mus, Warszawa: Wilk i Król Oficyna Wydawnicza 2017.

Identyfikatory

DOI

10.18290/rh.2018.66.1-4