Pomnik jako pole bitwy

• Autorzy: Jacek Zygmunt Sawicki

Warianty tytułu

EN

The monument as the battlefield

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Powstanie Warszawskie jest symbolem niezawisłości i sprzeciwu Polaków wobec wszelkich prób i form narzucenia obcej dominacji. Militarnie skierowane było przeciwko hitlerowskim Niemcom, politycznie przeciwko stalinowskiej Rosji. Dlatego po wojnie władza komunistyczna w Polsce przeciwdziałała powstającej legendzie powstania, widząc w niej zagrożenie dla podstaw własnej legitymizacji. Walka stolicy zakończyła się tragiczną klęską. Jednak pamięć Powstania Warszawskiego okazała się niezwykle silna. Wykorzystywała własne nośniki pamięci historycznej, które zapewniły jej identyfikację i przetrwanie. Należały do nich m.in. kotwica – znak Polski Walczącej, piosenki powstańcze, groby i cmentarze, świadectwa chwały i heroizmu samych powstańców, ale przede wszystkim uroczystości rocznicowe. To one cyklicznie mobilizowały społeczeństwo do tworzenia własnej wersji historii i narodowej tradycji, alternatywnej wobec oficjalnej. Elementem tej konfrontacji stała się także trwająca wiele lat walka o postawienie w stolicy pomnika Powstania Warszawskiego. Autor ukazuje historię konfliktu jako model polityki historycznej.

The Warsaw Uprising is a symbol of independence and Polish opposition to foreign domination. Militarily it was directed against Nazi Germany, politically against Stalin’s Russia. That is why, after the war, the communist government in Poland was fighting to counteract the legend of the Uprising, seeing it as a threat to their own legitimacy. The battle in the capital ended in tragic defeat. However, among Polish people the memory of the Warsaw Uprising was extremely strong. The collective memory of Polish society protected its identity and helped it to survive. Among the symbols to this memory are an anchor – a symbol of the fighting Polish Underground State, Uprising songs, graves and cemeteries, the testimony and heroism of the insurgents, but mainly anniversary celebrations. The anniversary mobilized the public to create their own version of history and national tradition, an alternative to the official ones. An element of this struggle, lasting many years, was the fight for the erection of a monument to the Warsaw Uprising in the capital. The Author portrays the history of the conflict as a model of politics of memory.

Słowa kluczowe

PL

polityka pamięci; pamięć zbiorowa; konflikt symboliczny; pomnik Powstania Warszawskiego

EN

politics of memory; collective memory; symbolic conflict; monument to the Warsaw Uprising

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Roczniki Nauk Społecznych
• Rocznik: 2015
• Tom: 7(43)
• Numer: 3
• Strony: 85-112

Twórcy

autor

Jacek Zygmunt Sawicki

• Instytut Nauk Politycznych i Spraw Międzynarodowych KUL,

Bibliografia

• Assmann A., Między historią a pamięcią. Antologia, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2013.
• Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2008.
• Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008.
• Hałas E., Symbole publiczne a polska tożsamość. Zmiana i niejednoznaczność w kalendarzu świąt państwowych III Rzeczypospolitej, „Kultura i Społeczeństwo” 2001, nr 3-4.
• Kuczyński J., Krakowiak J.L. (red.), Uniwersalność polskości, t. 1: Tragizm i sens powstania warszawskiego, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog 2006.
• Kula M., Nośniki pamięci historycznej, Warszawa: DiG 2002.
• Kwiatkowski P.T., Nijakowski L.M., Szacka B., Szpociński A. (red.), Między codziennością a wielką historią, Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2010.
• Mazurkiewicz S., Jan Mazurkiewicz „Radosław”, „Sęp”, „Zagłoba”, Warszawa: nakładem autora 1994.
• Nijakowski L.M., Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2006.
• Nijakowski L.M., Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Profesjonalne 2008.
• Nowinowski S.M., Pomorski J., Stobiecki R. (red.), Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, Łódź: IPN 2008.
• Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski 1939-1989, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1996.
• Panecka A. (red.), Polityka historyczna. Historycy – politycy – prasa, Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego 2005.
• Pyzel M., Bitwa o pomnik, Warszawa: Wyd. Joanna Pyzel 1992.
• Ricoeur P., Pamięć, historia, zapomnienie, Kraków: Universitas 2006.
• Saryusz-Wolska M. (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Kraków: Universitas 2009.
• Sawicki J.Z., 1944-1989 – władze PPR i PZPR wobec powstania warszawskiego, [w:] A. Machcewicz, A. Panecka [i in.] (red.), Walka o pamięć. Władze i społeczeństwo wobec powstania warszawskiego 1944-1989, Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego 2008.
• Sawicki J.Z., Bitwa o prawdę. Historia zmagań o pamięć powstania warszawskiego, Warszawa: DiG 2005.
• Sawicki J.Z., Działalność operacyjna UB i SB wobec środowisk powstańczych, [w:] K. Krajewski, T. Łabuszewski (red.), Powstanie warszawskie fakty i mity, Warszawa: IPN 2006.
• Sawicki J.Z., Wymazać pamięć powstania, Kilka uwag o stosunku propagandy PRL do powstania warszawskiego, [w:] P. Semkow (red.), Propaganda PRL, Gdańsk: IPN 2004.
• Sawicki J.Z., Krzywińska K., Szuflady pamięci, Lublin: Werset 2014.
• Społeczny Komitet Budowy Pomnika „Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944”. Lipiec 1984-Maj 1992. Protokóły z posiedzeń, R. Łazarski (oprac.), Warszawa: Wyższa Szkoła Handlu i Prawa 1999.
• Szacka B., Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2006.
• Szpociński A., Kwiatkowski P.T., Przeszłość jako przedmiot przekazu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2006.
• Traverso E., Historia jako pole bitwy, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa 2014.
• Życieński Z., O pomnik Powstania Warszawskiego, „Biuletyn IPN” 2007, nr 8-9.

Identyfikatory

DOI

10.18290/rns.2015.7(43).3-7