Etnoastronomia litewska

• Autorzy: Vaiškūnas Jonas

Warianty tytułu

EN

LITHUANIAN ETHNOASTRONOMY

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł jest próbą przybliżenia litewskich wyobrażeń o gwiazdach i gwiazdozbiorach. Wyobrażenia dawne, rekonstruowane na podstawie wierzeń oraz niektórych gatunków litewskiego folkloru (zwłaszcza zagadek) są zbieżne z obrazem gwiazd u ludów pierwotnych. Wyobrażenia nowsze, przywoływane na podstawie słowników litewskich i litewsko-niemieckich (XVII–XIX w.) oraz XIX- i XX-wieczne zapisy terenowe dokonane przez folklorystów i etnografów, pozwoliły autorowi na utworzenie specjalnego słownika nazw gwiazd pojedynczych i gwiazdozbiorów wraz z ich odniesieniem (lub zaznaczeniem niemożliwości odnalezienia denotatu), a w dalszej kolejności – na opis wyglądu gwiazd, położenia na niebie, czasu pojawiania się i funkcji.

EN

The article deals with Lithuanian views on stars and constellations. Ancient views, reconstructed on the basis of beliefs and certain genres of Lithuanian folklore, especially riddles, converge with ideas about stars held by primitive peoples. More recent views, based on Lithuanian and Lithuanian-German dictionaries from the seventeenth to nineteenth century, as well as nineteenth and twentieth-century folkloristic and ethnographic records, have enabled a compilation of a dictionary of star and constellation names with their denotations or, where applicable, information that the latter cannot. be established. Additionally, an analysis of the aforementioned sourc.es has made it possible to specify what stars look like, what their position and function is and when they appear in the sky.

Słowa kluczowe

PL

etnoastronomia litewska; litewskie wyobrażenia o gwiazdach; gatunki litewskiego folkloru (zwłaszcza zagadki); ludy pierwotne; słownik nazw gwiazd

EN

Lithuanian ethnoastronomy; the Lithuanian image of stars; genres of Lithuanian folklore (esp. riddles); primitive peoples; dictionaries of star names

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Czasopismo: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Rocznik: 1999
• Tom: 11
• Strony: 165–175

Twórcy

autor

Vaiškūnas Jonas

Bibliografia

• Balys J., Tautosaka apie dangu, Sodus, Michigan 1951.
• Baranowskaja Ł. S., Mongolskije sozvezdija. Istorija i metodologija estetvennych nauk, W. IV, Moskva 1966.
• Čepuliene A., Oi tu kregždela, Vilnius 1973.
• Davainis-Silvestraitis M., Pasakos, sakmes, oracijas, Vilnius 1973.
• Gasperavičius P., Puodžiunu kaimo tauosaka ir etnografia, Kraštotyra, Vilnius 1988.
• Kalvaitis V., Lietuvišku vordu kletele su 1500 vordu, Tilze 1910.
• Kartoteka danych etnostronomicznych zebranych przez autora i jego kolegów w latach 1987-1994 jest przechowywana w Centrum Etnokosmologii Ministerstwa Kultury Litwy, Moletai.
• Keil G., Der germanische Sternbilderhimmel. Entwürfe für das Zeiss-Planetarium, Germanen-Erbe, 1939, nr 7.
• Kodaitis B., Apie senoves lietuviu astronomię medžiagą, Kosmos, T. XVII, nr 4-6, 1938.
• Kurschat F., Littauisch-Deutsches Wörterbuch, Halle 1883, Deutsch-Littauisches Wörterbuch, Bd. [tom] 1-2, Halle 1870-1874.
• Lietuviu kalbos žodynas, t. 12, Vilnius 1981.
• Lietuviu tautosaka, Vilnius 1968.
• Litrow J., I., Tajny nieba, St-Pietierburg 1904.
• LTR – Kartoteka zapisów litewskiego folkloru, Instytut Literatury i Folkloru Litewskiej Akademii Nauk, Wilno.
• Mielcke Ch. G., Littauisch-Deutsches und Deutsch-Littauisches Wörterbuch, Bd. 1-2, Königsberg 1800.
• Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, Kraków 1934, t. 2.
• Müller R., Gestirnsbilder auf Rapfchensteinen Und vorgeschichtlichen Funden? Germanen-Erbe 1939.
• Nesselmann G. H. F., Wörterbuch der Littauischen Sprache, Königsberg 1851.
• Poška D. Raštai, Vilnius 1959.
• Priuller P. K., Estnoskaja narodnaja astronomia. Istoriko-astronomičeskije issledovanija, W. IX, Moskva 1966.
• Ruhig P., Littauisch-Deutsches und Deutsch-Littauisches Lexicon, Bd. 1-2, Königsberg 1747.
• Slavenas P., Astronomija, Kaumas 1938.
• Šliavas J., Žeimelio apylinkes: Kulturos ir švietimo apybraiža, Kaunas 1985.
• Szyrwid C., Dictionarium trium linguarum. In usum Studiosae Inventutis…, Vilnius 1642; Širvydas K., Primasis lietuviu kalbos žodynas, Vilnius 1979.
• Tajłor B., Piervobytnaja kul’tura, Moskva 1989.
• Vaiškunas J., Apie žvaigždžiu symboliką bałtu pasauležiuroje, Liaudies kultura, Vilnius 1991, nr 2.
• Višinskis P., Raštai, Vilnius 1964.