Raz jeszcze o repertuarach kin dla Polaków w okupowanym Krakowie

• Autorzy: Dębski Andrzej

Warianty tytułu

EN

Revisiting the Repertoires of Cinemas for Poles in Occupied Kraków

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł dotyczy oferty filmowej i popytu na filmy w kinach dla Polaków w okupowanym Krakowie podczas II wojny światowej. Dane z publikacji Owoc zakazany (1987) Jerzego Semilskiego i Jerzego Toeplitza, dotychczas będące głównym źródłem wiedzy na ten temat, zostały zweryfikowane, uzupełnione i wprowadzone do arkuszy kalkulacyjnych, dzięki czemu była możliwa ich ponowna analiza, między innymi z wykorzystaniem metody POPSTAT. W ten sposób potwierdzono, że do marca 1943 r., gdy filmy polskie były obecne w repertuarach kin, właśnie je najchętniej oglądała krakowska publiczność. Przeanalizowano także dane na temat frekwencji w Generalnym Gubernatorstwie, co pozwoliło sformułować wniosek, że poziom z 1938 r. osiągnęła ona przypuszczalnie w 1942 r. Rozważania zaprezentowano na tle najnowszych ustaleń dotyczących funkcjonowania kinematografii Trzeciej Rzeszy (rola mechanizmów rynkowych i ukierunkowanie na widza), a także jej ekspansji w krajach okupowanych.

EN

The article concerns the film offer and demand in cinemas for Poles in Nazi-occupied Kraków during World War II. Data from the publication Owoc zakazany [Forbidden Fruit] (1987) by Jerzy Semilski and Jerzy Toeplitz, hitherto the main source of knowledge on the subject, were verified, supplemented, and entered into spreadsheets, which made it possible to re-analyse them, i.a. using the POPSTAT method. Thus, it was confirmed that until March 1943, when Polish films were present in the repertoires of Kraków cinemas, they were the most watched films. Data on attendance in the General Government were also analysed, leading to the conclusion that it was likely to reach the 1938 level in 1942. These considerations are presented against the background of the latest findings concerning the functioning of Third Reich cinematography (the role of market mechanisms and audience-orientation), as well as its expansion in the occupied countries.

Słowa kluczowe

PL

kino Trzeciej Rzeszy; kino pod okupacją niemiecką; II wojna światowa; preferencje filmowe publiczności; POPSTAT; Generalne Gubernatorstwo

EN

cinema of the Third Reich; cinema under German occupation; World War II; audience preferences; POPSTAT; General Government

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2022
• Numer: 117 Kino nieznane/ukryte
• Strony: 161-183

Twórcy

autor

Dębski Andrzej

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Biltereyst, D., Maltby, R., Meers, P. (red.) (2019). The Routledge Companion to New Cinema History. London – New York: Routledge.
• Chwalba, A. (2002). Okupacyjny Kraków. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Czocher, A. (2011). W okupowanym Krakowie. Gdańsk: Oskar.
• Dębski, A. (2019). Nowoczesność, rozrywka, propaganda. Historia kina we Wrocławiu w latach 1919-1945. Wrocław: Atut.
• Garncarz, J. (2015). Wechselnde Vorlieben. Über die Filmpräferenzen der Europäer 1896-1939. Frankfurt/Main – Basel: Stroemfeld.
• Garncarz, J. (2017). „Zwei Stunden erfreulichster Ablenkung”. Über Publikumspräferenzen und die Rolle der Ufa in der NS-Zeit. W: R. Rother, V. Thomas (red.), Linientreu und populär. Das Ufa-Imperium 1933-1945 (ss. 45-56). Berlin: Bertz + Fischer.
• Garncarz, J. (2021). Begeisterte Zuschauer. Die Macht des Kinopublikums in der NSDiktatur. Köln: Halem.
• Guttenberger, H. (1941). Film-Bericht aus dem Generalgouvernement. Das Generalgouvernement, 6, ss. 28-29.
• Gwóźdź, A. (2020). Zaklinanie rzeczywistości. Filmy niemieckie i ich historie 1933-1949 (wyd. 2). Wrocław: Atut.
• Hryciuk, G. (1997). Zmiany demograficzne ludności polskiej we Lwowie w latach 1931-1944. W: S. Ciesielski (red.), Wschodnie losy Polaków (ss. 7-76). Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Hryciuk, G. (2000). Polacy we Lwowie 1939-1944. Życie codzienne. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Jaenicke, E. (1941). Propaganda und Kulturarbeit. Das Generalgouvernement, 15, ss. 3-11.
• Kłys, T. (2013). Od Mabusego do Goebbelsa. Weimarskie filmy Fritza Langa i kino niemieckie do 1945 roku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Madajczyk, C. (1970). Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce. Warszawa: PWN.
• Maltby, R., Biltereyst, D., Meers, P. (red.) (2011). Explorations in New Cinema History: Approaches and Case Studies. Malden (MA): Wiley-Blackwell.
• Muschol, C. (2021). Sukces filmowy w prowincji dolnośląskiej w sezonie 1938/1939. Studium przypadku na temat preferencji filmowych mieszkańców małych i dużych miast Trzeciej Rzeszy (tłum. D. Nowak-Oprzalska). W: A. Dębski (red.), Na obrzeżach wielkiego miasta. Z dziejów kina na Dolnym Śląsku do 1945 roku (ss. 251-278). Poznań: Nauka i Innowacje.
• Porter-Szücs, B. (2021). Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii. Warszawa: Filtry.
• Pryt, K. (2021). Eine schwierige Beziehung. Die Ufa in Polen 1918-1939. W: P. Stiasny, F. Lang (red.), Ufa international. Ein deutscher Filmkonzern mit globalen Ambitionen (ss. 93-107). München: edition text+kritik.
• Rotsztadt-Miastecki, I., Augustowski, K. (red.) (1936). Kalendarz Wiadomości Filmowych 1936. Warszawa: Polski Związek Producentów Filmowych.
• Schiweck, I. (2002). „(…) weil wir lieber im Kino sitzen als in Sack und Asche.” Der deutsche Spielfilm in den besetzten Niederlanden 1940-1945. Münster: Waxmann.
• Sedgwick, J. (2000). Popular Filmgoing in 1930s Britain: A Choice of Pleasures. Exeter: University of Exeter Press.
• Sedgwick, J. (2009). Measuring Film Popularity. W: M. Ross, M. Grauer, B. Freisleben (red.), Digital Tools in Media Studies. Analysis and Research: An Overview (ss. 43-54). Bielefeld: transcript.
• Sedgwick, J., Pafort-Overduin, C. (2020). Znajomość zachowań widowni na podstawie danych statystycznych: Londyn i Amsterdam w połowie lat 30. XX wieku (tłum. A. Cybulski, M. Rawska). W: M. Pabiś-Orzeszyna, M. Rawska, P. Sitarski (red.), Filmowa Europa (ss. 203-223). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Semilski, J., Toeplitz, J. (1987). Owoc zakazany. Kraków: DKF Kinematograf.
• Sienkiewicz, W., Hryciuk, G. (red.) (2008). Wypędzenia, wysiedlenia i ucieczki 1939-1959. Atlas ziem Polski. Warszawa: Demart.
• Skopal, P. (2019). Going to the Cinema as a Czech: Preferences and Practices of Czech Cinemagoers in the Occupied City of Brno 1939-1945. Film History, 31 (1), ss. 27-55.
• Szarota, T. (1988). Okupowanej Warszawy dzień powszedni (wyd. 3). Warszawa: Czytelnik.
• Szturm de Sztrem, E. (red.) (1939). Mały Rocznik Statystyczny 1939. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Trojanowski, K. (2018). Świnie w kinie? Film w okupowanej Polsce. Warszawa: PWN.
• Vande Winkel, R. (2017). Die Expansion der Ufa während des zweiten Weltkrieges.
• Verleihgesellschaften im Ausland zwischen 1939 und 1945. W: R. Rother, V. Thomas (red.), Linientreu und populär. Das Ufa-Imperium 1933-1945 (ss. 57-66). Berlin: Bertz+ Fischer.
• Vande Winkel, R. (2021). Rekordeinnahmen und Kassengift. Die Ufa-Auslandsabteilung und der deutsche Filmexport im Zweiten Weltkrieg. W: P. Stiasny, F. Lang (red.), Ufa international. Ein deutscher Filmkonzern mit globalen Ambitionen (ss. 127-143). München: edition text+kritik.
• Vande Winkel, R., Welch, D. (red.) (2007). Cinema and the Swastika: The International Expansion of Third Reich Cinema. London: Palgrave.