„De humani corporis fabrica”. Aporie realizmu i zmysłowa teoria filmu

• Autorzy: Kmak Aleksander

Warianty tytułu

EN

“De humani corporis fabrica”: Aporetic Realism and Sensuous Film Theory

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zmysłowe doświadczenie filmu De humani corporis fabrica (reż. Lucien Castaing-Taylor, Véréna Paravel, 2022), przedstawiającego nagrania prawdziwych chirurgicznych interwencji w ludzkie ciało, naświetla aporię tkwiącą głęboko w samej kategorii realizmu: im obraz wierniejszy rzeczywistości, którą ma portretować, tym mniej czytelny i zrozumiały się staje, zawodząc jako wiarygodna reprezentacja. Kontekst zmysłowej teorii filmu naświetla ten paradoks, proponując różne ujęcia relacji między skonstruowanym charakterem filmu a namacalnością jego bezpośredniego, wydawałoby się, doświadczenia. Usytuowany wobec pism współczesnych teoretyczek film jawi się jako zmysłowe ćwiczenie spojrzenia – umożliwiające nowe ustawienie zarówno widza, jak i obrazu – a także jako wskrzeszenie pamięci o cudowności wynalazku filmu, jeszcze z czasów, zanim powstało kino jako przestrzeń jego doświadczania. Odniesienie do historii medium nakierowuje także na możliwość uhistorycznienia refleksji zmysłowej, pozwalającą wydobyć, w jaki sposób cielesność, realizm i zmysłowość problematyzowali wybrani teoretycy XX-wieczni.

EN

The sensual experience of the film De humani corporis fabrica (dir. Lucien Castaing-Taylor, Véréna Paravel, 2022), comprised of recordings of real surgical interventions into the human body, highlights an aporia deeply rooted in the very category of realism: the more an image is faithful to the reality it is supposed to portray, the less comprehensible and readily understandable it becomes, ultimately failing as a credible representation. The context of sensuous film theory casts some light on this paradox by proposing various approaches to the relationship between the film’s constructed character and the tangibility of its seemingly direct experience. Situated within the context of the writings of contemporary theorists, the film appears as a sensual exercise of the gaze that enables a new positioning of both the viewer and the image, but also as a revival of the memory of the miraculous invention of the film – even from before cinema was created as a space for its experience. The reference to the history of the medium also encourages historicizing the sensual reflection, so as to reveal how corporeality, realism, and sensuality were conceptualized by selected 20th-century theorists.

Słowa kluczowe

PL

teoria filmu; teoria zmysłowa; zmysłowa teoria filmu; estetyka obrazu filmowego

EN

film theory; sensuous theory; sensuous film theory; film image aesthetics

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2022
• Numer: 119 (Nowa) teoria filmu
• Strony: 100-114

Twórcy

autor

Kmak Aleksander

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Arnheim, R. (1961). Film jako sztuka (tłum. W. Wertenstein). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Balázs, B. (1987). Wybór pism (tłum. R. Porges). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Beugnet, M. (2011). The Wounded Screen. W: T. Horeck, T. Kendall (red.), New Extremism in Cinema: From France to Europe (ss. 29-42). Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Bocheńska, J. (1974). Polska myśl filmowa do roku 1939. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Chamarette, J. (2012). Phenomenology and the Future of Film: Rethinking the Subjectivity Beyond French Cinema. Chippenham – Eastbourne: Palgrave Macmillan.
• Doane, M. A. (1980). The Voice in the Cinema: The Articulation of Body and Space. Yale French Studies, (60), ss. 30-50.
• Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu: wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
• Frąc, W. (2013). Cielesność filmu, filmowość ciała. Kwartalnik Filmowy, (83-84), ss. 146-151.
• Helman, A. (2010). Karol Irzykowski. W: A. Helman, J. Ostaszewski (red.), Historia myśli filmowej (ss. 41-45). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Irzykowski, K. (1982). Dziesiąta Muza. Pomniejsze pisma filmowe. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Ostaszewski, J. (2010). Béla Balázs jako przedstawiciel formatywnej teorii filmu. W: A. Helman, J. Ostaszewski (red.), Historia myśli filmowej (ss. 47-53). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Sobchack, V. (2004). Carnal Thoughts: Embodiment and the Moving Image Culture. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press.
• Sowińska, I. (2012). Przełom dźwiękowy. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Histora kina. Tom 2. Kino klasyczne (ss. 19-73). Kraków: Universitas.
• Williams, L. (2013). Seks na ekranie (tłum. M. Wojtyna). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.