The Praise of Self-Instruction in the 21st Century – against a Background of Selected Concepts of Self-Education in Poland during the Partitions and Interwar Period

• Autorzy: Wrońska Katarzyna

Warianty tytułu

PL

Pochwała samouctwa w XXI wieku – na tle historycznych propozycji samokształceniowych w Polsce czasów zaborów i międzywojnia

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In the text, the author considers the present sense and meaning of self-instruction – in connection to the issue of being alone – against a background of selected historical concepts of self-education in Poland. Considering education and its role in learning to think, the author assumes that being alone as a mode of human existence is a philosophical starting point. Therefore, self-instruction presents itself as an adequate example, illustrating the possibility of experiencing solitude and learning to be alone as a way of being a person. In the times of the partitions, self-instruction was a very popular postulate among Polish intellectuals involved in activities promoting civil and patriotic attitudes, in a country subjected to denationalising politics. In the interwar period, the concepts of self-instruction were still developing, due to defects in the created official school system at the time. The author focuses on one such concept, created by Władysław M. Kozłowski. Kozłowski himself assessed his work for the education of compatriots as fulfilling a civil duty and acting for a free and democratic Poland. Today, recalling the concept of self-instruction allows us to see it as a necessary humanizing complement to school education in Poland, balancing between the extremes of encyclopaedism and instrumentalism. It can be used to bring out a few arguments for education not being reduced to professionalisation and which promotes the human condition as vita activa.

PL

W tekście autorka proponuje rozważyć dzisiejszy sens i znaczenie samouctwa – w powiązaniu z zagadnieniem osobności – na tle wybranych historycznych koncepcji samokształceniowych w Polsce. Osobność jako sposób istnienia człowieka jest dla autorki filozoficznym punktem wyjścia w rozważaniach nad edukacją i jej rolą w uczeniu myślenia wymagającego bycia ze sobą samym (u siebie). W związku z czym samouctwo prezentuje się jako adekwatny przykład ilustrujący możliwość doświadczania i uczenia się osobności jako sposobu bycia. W czasach zaborów samouctwo było hasłem popularnym postulowanym w gronie polskich intelektualistów zaangażowanych w działalność krzewiącą postawy obywatelskie i patriotyczne w kraju poddanym zaborczej wynaradawiającej polityce. W międzywojniu w dalszym ciągu koncepcje samouctwa były rozwijane z powodu wad w tworzonym oficjalnym systemie szkolnictwa. Autorka skupia uwagę na jednej z koncepcji, tworzonej przez Władysława M. Kozłowskiego. Sam Kozłowski oceniał swoją pracę na rzecz kształcenia się rodaków jako spełnianie obowiązku obywatelskiego i działanie na rzecz wolnej i demokratycznej Polski, która wymaga od swoich obywateli rozumu i samodzielności. Przywoływanie dziś koncepcji samouctwa pozwala widzieć ją jako potrzebne humanizujące dopełnienie szkoły w Polsce, balansującej między skrajnościami encyklopedyzmu i instrumentalizmu. Można z owej koncepcji wydobyć wiązkę argumentów na rzecz wykształcenia niesprowadzalnego do uzawodowienia a sprzyjającego kondycji ludzkiej jako vita activa.

Słowa kluczowe

PL

samouctwo; samotność; osobność; myślenie; wykształcenie samego siebie; wychowanie i kształcenie

EN

self-instruction; solitude; aloneness; thinking; self-education; education

• Wydawca: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Czasopismo: Paedagogia Christiana
• Rocznik: 2020
• Tom: 1/45
• Strony: 65-82

Twórcy

autor

Wrońska Katarzyna

• Jagiellonian University in Kraków,

Bibliografia

• Alves, A. (2019). The German Tradition of Self-Cultivation (Bildung) and its Historical Meaning. Educação & Realidade, 44(2), 1-18.
• Arendt, H. (1978). The Life of the Mind. The Groundbreaking Investigation on How We Think. San Diego, New York, London: A Harvest Book & Harcourt Inc.
• Arendt, H. (1998). The Human Condition. Chicago: The University of Chicago Press.
• deWitt, P. (2019). Smartphones took us solitude. Interview with Natalia Szostak. Gazeta Wyborcza, 01.19. http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,127763,24366252,smartfony-odebraly-nam-samotnosc.html [accessed: 24/03/2019].
• Dewey, J. (1910). How We Think. New York, p. 210. http://www.gutenberg.org/files/37423/37423-h/37423-h.htm#CHAPTER_FIFTEEN [accessed: 05.04.2019].
• Fichte, J. G. (2002). Powołanie człowieka, transl. A. Zieleńczyk. Kęty: Antyk Publishing House.
• Ingarden, R. (1987). Książeczka o człowieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Ingarden, R. (1989). Wykłady z etyki. Warszawa: PWN.
• Kołłątaj, H. (1953). Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764). Wrocław: Ossolineum.
• Kozłowski, W. (1902). Z haseł umysłowości współczesnej. Kraków: Editorial Office of ‘Views on the World’.
• Kozłowski, W. (1921). Szkic życia Locke’a i pozostałych dzieł (pp. I-XVIII). In J. Locke. O rozumie ludzkim. Warszawa.
• Kozłowski, W. (1926). Precz z maturą!. Warszawa-Poznań: Authors’ Edition.
• Kozłowski, W. (1927). Uzdrowienie szkoły średniej. Życie Wolne, 1(4).
• Kozłowski, W. (1932). Co i jak czytać? Wykształcenie samego siebie i drogi do niego. Warszawa: Gebethner and Wolff.
• Locke, J. (1856). An Essay concerning Human Understanding and a Treatise on the Conduct of the Understanding. Philadelphia: Hayes & Zell.
• Nussbaum, M. (2010). Not for Profit. Why Democracy Needs the Humanities. Princeton: Princeton University Press.
• Oakeshott, M. (1959). The Voice of Poetry in the Conversation of Mankind. London: Bowes & Bowes.
• Postman, N. (2000). Building a Bridge to the 18th Century: How the Past Can Improve Our Future. New York: Vintage Books.
• Tischner, J. (1984). The Spirit of Solidarity. Transl. M. B. Zaleski & B. Fiore. San Francisco: Harper & Row, Publishers.
• Tischner, J. (2002). Myślenie według wartości. Kraków: Znak.
• Tischner, J. (2008). Spotkanie. Wywiad A. Karoń z J. Tischnerem. Kraków: Znak.
• Wrońska, K. (2012). Pedagogika klasycznego liberalizmu w dwugłosie John Locke i John Stuart Mill. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Identyfikatory

DOI

10.12775/PCh.2020.005