O restrykcjach leksykalnych w użyciu udmurckich przypadków końcówkowych

• Autorzy: Bielecki Robert

Warianty tytułu

EN

On lexical restrictions in the use of Udmurt desinential cases

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przypadek jest pojmowany zazwyczaj jako kategoria gramatyczna. Gramatyka jest kojarzona z regularnością i w tym sensie jest nader często przeciwstawiana leksyce. Jednak nawet najbardziej regularny mechanizm językowy podlega w każdym języku jakimś restrykcjom o charakterze leksykalnym. Niniejszy artykuł stanowi próbę opisu głównych mechanizmów funkcjonowania tego zjawiska w końcówkowym systemie przypadkowym języka udmurckiego. Jak się okazuje, pomimo iż nominativus jest przypadkiem takiej niezbywalnej dla zdania kategorii syntaktycznej, jaką jest podmiot, to jego znaczenie diatetyczne jest w ostatecznym rozrachunku determinowane przez znaczenie leksykalne czasownika. Syntagmatyczne manifestowanie się accusativu, kolejnego tzw. przypadka gramatycznego w języku udmurckim, także jest ograniczane przez ten sam czynnik. Sygnifikacja genetivu w jego funkcji stricte adnominalnej wydaje się zdeterminowana z kolei przez znaczenie leksykalne obu komponentów syntagmy adnominalnej. W użyciu pozostałych przypadków udmurckich można dostrzec globalnie jeszcze mniej regularności. Ich użycie zdeterminowane jest albo przez leksykalny kontekst czasownikowy, albo przez rzeczownikowy. W pewnych okolicznościach współwystępują oba czynniki.

EN

Case is traditionally viewed as a grammatical category. Grammar is associated with regularity, and in this sense, it is very often opposed to the lexis. Nevertheless, in every language, even the most regular lingual mechanism is subject to some lexical restrictions. In this paper, an attempt is made to describe the principal mechanisms of the functioning of this phenomenon in the Udmurt desinential case system. As it turns out, in spite of the fact that the nominative is the case of such an indispensable syntactic category for a sentence as the subject, its diathetic meaning is at the end of the day determined by the lexical meaning of the verb. The syntagmatic appearance of the accusative, the other so-called grammatical case in the Udmurt language, is also restricted by the same factor. In turn, the signification of the genitive in its strictly adnominal function seems to be determined by the lexis of both components of the adnominal syntagm. In the use of the other Udmurt cases, globally speaking, even greater irregularity can be observed. Their use is determined either by the verbal or by the substantival lexical context. In some cases both factors co-occur.

Słowa kluczowe

PL

udmurcki; przypadek; gramatyka; leksyka; restrykcje

EN

Udmurt; case; grammar; lexis; restrictions

• Wydawca: Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny
• Czasopismo: Studia Rossica Gedanensia
• Rocznik: 2017
• Numer: 4
• Strony: 23-36

Daty

wydano

2017-12-30

Twórcy

autor

Bielecki Robert

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Instytut Językoznawstwa,

Bibliografia

• Bańczerowski J. Systems of Semantics and Syntax. A Determinational Theory of Language. Warszawa– Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
• Bartens R. Permiläisten kielten rakenne ja kehitys. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura, 2000.
• Bogusławski A., Drzazgowska E. Język w refleksji teoretycznej. Przekroje historyczne. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
• Castrén M.A. Elementa Grammatices Syrjaenae. Helsinki: Officina typographica heredum Simelii, 1844.
• Csúcs S. A votják tárgyról. „Nyelvtudományi Közlemények” 2003, nr 100, s. 126–136.
• Frege G. Pisma semantyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977.
• Hjelmslev L. La catégorie des cas. „Acta Jutlandica” 1937, nr IX 2, s. 1–184.
• Jakobson R. Selected Writings II. World and Language. The Hague–Paris: Mouton, 1971.
• Jespersen O. The Philosophy of Grammar. New York: The Norton Library, 1965.
• Kuryłowicz J. Studia językoznawcze. Wybór prac opublikowanych w języku polskim. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.
• Rédei K. Die Postpositionen im Syrjänischen unter Berücksichtigung des Wotjakischen. Budapeszt: Akadémiai Kiadó, 1962.
• Stipa G. Funktionen der Nominalformen des Verbs in den permischen Sprachen. Helsinki: SuomalaisUgrilainen Seura, 1960.
• Wiedemann F. Grammatik der wotjakischen Sprache nebst einem kleinen wotjakisch-deutschen und deutsch-wotjakischen Wörterbuche. Tallin: Kluge & Ströhm, 1851.
• Zabrocki L. U podstaw struktury i rozwoju języka. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
• Владыкин В.Е., Христолюбова Л.С. Удмуртъëс. Ижевск: Удмуртия, 2008.
• Грамматика современного удмуртского языка. Фонетика и морфология. Ред. П.Н. Перевощиков. Ижевск: Удмуртское Книжное Издательство, 1962.
• Ефремов Д. Удмурт кылысь каронкыллэн управлениез сярысь. „Вестник удмуртского универ- ситета. История и филология” 2009, nr 1, s. 43–54.
• Карпова Л. Особенности функционирования падежей в северных диалектах удмуртского языка. „Вестник Красноярского государственного педагогического университета им. В.П. Астафьева” 2011, nr 3, s. 231–236.
• Кондратьева Н. Категория падежа имени существительного в удмуртском языке. Ижевск: Удмуртский университет, 2011.
• Серебренников Б. Историческая морфология пермских языков. Москва: Издательство Акаде- мии Наук СССР, 1964.

Identyfikatory

ISSN

2449-6715

e-ISSN

2392-3644

DOI

10.26881/srg.2017.4.01