Witraże w kościele św. Krzysztofa we Wrocławiu – kreacja konserwatorska w dialogu z historią

• Autorzy: Gajewska-Prorok Elżbieta

Warianty tytułu

EN

Stained Glass of the Church of St Christopher in Wrocław. Conservators’ Creation in Dialogue with History

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu przechowywanych jest sześć kwater witrażowych o wymiarach 60 × 40 cm z 1586 roku. Są to trzy pary witraży herbowych małżeństw wrocławskich patrycjuszy: Georga von Rohn i Jemminy von Reichel, Stenzela von Rohn i Susanny Fetscherin, Georga Köÿe i Magdaleny Schreiterin. Witraże malowane są czarną farbą konturową i patyną, żółtą lazurą srebrową oraz niebieską i czerwoną przejrzystą farbą szkliwną. Pochodzą z gotyckiego kościoła św. Krzysztofa we Wrocławiu, dokąd zostały przypuszczalnie przeniesione z kościoła miejskiego św. Elżbiety we Wrocławiu, a w 1884 roku przekazano je do zbiorów wrocławskiego Museum Schlesischer Altertümer (Muzeum Starożytności Śląskich). W latach 2017-2018 wykonane zostały ich kopie, które umieszczono w oszkleniu romboidalnym, w trzech oknach odbudowanego po II wojnie światowej ewangelickiego kościoła św. Krzysztofa, gdzie także odtworzono kamieniarkę z maswerkami, bazując na wzorach z lat 80. XIX stulecia. W dwóch innych oknach kościoła, w roku 2018, umieszczono w oszkleniu gomółkowym czternaście herbów śląskich rodów szlacheckich, wzorowanych na oryginalnych witrażach śląskich i szwajcarskich z XVI i początku XVII wieku. Dwa okna prezbiterium ozdobiono w 2018 roku witrażami figuralnymi z przedstawieniami świętych męczenników katolickich i ewangelickich: księdza Dietricha Bonhöffera i św. Edyty Stein, św. Maksymiliana Kolbe i ks. biskupa Juliusza Bursche. Koncepcja konserwatorska rekonstrukcji okien polegała na umieszczeniu w nich kopii witraży z 1586 roku oraz innych witraży herbowych, inspirowanych witrażami renesansowymi, a także witraży figuralnych w neorenesansowej oprawie architektonicznej. Taka rekonstrukcja oszkleń nawiązuje do funkcjonowania luterańskiej świątyni w czasach nowożytnych i do elementów jej wyposażenia, m.in. późnorenesansowego ołtarza z końca XVI wieku.

EN

The collections of the National Museum in Wrocław contain six stained glass panels dated at 1586 and measuring 60 × 40 cm. These are three pairs of the heraldic stained glass artworks dedicated to the patrician married couples from Wrocław: Georg von Rohn and Jemmina von Reichel, Stenzel von Rohn and Susanna Fetscherin, Georg Köÿe and Magdalena Schreiterin. The glass artworks are painted with black contour paint and patina, yellow silver stain and blue and red, transparent glaze paints. They come from the Gothic Church of St Christopher in Wrocław. They had most probably been moved there from the town Church of St Elizabeth in Wrocław. In 1884, they were bequeathed to the collection of the Wrocław Museum Schlesischer Altertümer (Museum of Silesian Antiquities). In the years 2017-2018, they were copied. Set in diamond-shaped glazing, the copies were installed in three windows of the Lutheran Church of St Christopher rebuilt after World War II. The church window stonework with tracery was also reconstructed, based on patterns from the 1880s. In 2018, fourteen coats of arms of Silesian noble families were placed in two other windows of the church and in crown glass. They were fashioned after original Silesian and Swiss stained glass windows from the 16th and early 17th centuries. Two chancel windows were decorated in 2018 with figurative stained glass depicting holy Catholic and Evangelical martyrs: the Rev. Dietrich Bonhöffer and St Edith Stein, St Maximilian Kolbe and Archbishop Juliusz Bursche. The conservation concept for reconstruction of the windows was to use the copies of the 1586 stained glass artworks and other he¬raldic glass works inspired by the Renaissance stained glass art, as well as figurative stained glass, in a neo-Renaissance architectural setting. Such a reconstruction of the glazing alludes to the functioning of the Lutheran temple in early modern times and to its equipment, including the late Renaissance altar from the late 16th century.

Słowa kluczowe

PL

Wrocław,; kościół św. Krzysztofa we Wrocławiu,; Muzeum Narodowe we Wrocławiu,; witraże herbowe,; kopie witraży,; geometryczne przeszklenia nowożytne,; oszklenia ochronne,; rekonstrukcja kamieniarki okiennej,; aranżacja konserwatorska

EN

Wrocław,; Church of St Christopher in Wrocław,; National Museum in Wrocław,; heraldic stained glass,; stained glass copies,; early modern geometric glazing,; protective glazing,; reconstruction of window stonework,; conservation design

• Wydawca: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Czasopismo: Ochrona Zabytków
• Rocznik: 2021
• Numer: 1
• Strony: 131-166

Daty

wydano

2021

Twórcy

autor

Gajewska-Prorok Elżbieta

• Muzeum Narodowe we Wrocławiu, ORCID 0000-0003-0952-0988
• National Museum in Wrocław, No. ORCID 0000-0003-0952-0988

Bibliografia

• Oleszczuk S., Dokumentacja stanu zachowania, program konserwatorski i kosztorys rekonstrukcji okien kościoła p.w. Św. Krzysztofa we Wrocławiu, Wrocław 2009.
• Oleszczuk S., Wójcik-Żukowska K., Dokumentacja konserwatorska rekonstrukcji okien kościoła p.w. św. Krzysztofa we Wrocławiu, Wrocław 2018
• Atlas architektury Wrocławia, t. 1, Budowle sakralne. Świeckie budowle publiczne, red. J. Harasimowicz, Wrocław 1997.
• Blažek C., J. Siebmacher's grosses und allgemeines Wappenbuch. In einer neuen, vollständig geordneten und reich vermehrten Auflage mit heraldischen und historisch-genealogischen Erläuterungen, Bd. 6, Abt. 8, Der Abgestorbene Adel Provinz der Preußischen Provinz Schlesien und O. Lausitz, I Theil, Nürnberg 1887.
• Bunzel U., Geschichte unserer Christophorikirche und ihre Erneuerung, Breslau 1935.
• v. Czihak E., Führer durch die Sammlungen des Museums schlesischer Altertümer in Breslau, Breslau 1891.
• Darecka K., Okna w Gdańsku od średniowiecza do współczesności. Stolarka, oszklenia, okucia, Gdańsk 2018.
• Dereń A., Żerelik R., Archiwum Państwowe we Wrocławiu. Przewodnik po zasobie archiwalnym do 1945 roku, Wrocław 1996.
• Fekecz-Tomaszewska B., Witraże nowożytne w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, [w:] Witraże nowożytne w zbiorach polskich. Katalog wystawy, Muzeum Architektury we Wrocławiu, grudzień 1976 – maj 1977, red. B. Fekecz-Tomaszewska, Wrocław 1976-1977, s. 17-24.
• Frycz J., Witraże i oszklenia od XV do XVIII wieku, [w:] Polskie szkło do połowy XIX wieku, wydanie drugie, zmienione, red. Z. Kamieńska, Wrocław 1987, s. 173-176.
• Gajewska-Prorok E., Mistrzowie światła. Witraże i obrazy malowane pod szkłem. Masters of Light. Stained and Painted Glass, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2014.
• Gajewska-Prorok E., O dawnych i nowych metodach konserwacji witraży z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu, [w:] Witraże. Dziedzictwo chciane czy niechciane?, red. D. Czapczyńska-Kleszczyńska, Kraków-Legnica 2017, s. 107-126.
• Gola A., Ławicka M., Od klasztoru do muzeum. Dzieje zespołu zabudowań bernardyńskich we Wrocławiu, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2009.
• Grajewski G., Miedzy sztuką, nauką a polityką. Ochrona zabytków na Dolnym Śląsku w czasach III Rzeszy, dysertacja doktorska, Wrocław 2014; https://dbc.wroc.pl/Content/30240/PDF/grajewski_miedzy_sztuka_PhD.pdf [dostęp: 27.02.2020].
• Grundmann G., Burgemeister L., Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau, Bd. I, Die Stadt Breslau, zweiter Teil, Breslau 1933.
• Gumowski M., Szybki herbowe w Ratuszu Toruńskim, „Rocznik Muzeum w Toruniu”, t. 1, nr 4, 1964, s. 97-115.
• von Hoverden-Plencken A.J., Schlesiens Grab-Denkmale und Grab- Inschriften. Graf Hoverden'schen Sammlung, Breslau 1870-72.
• Ikonografia Wrocławia, t. 1: Grafika, red. P. Łukaszewicz, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2008.
• Ikonografia Wrocławia, t. 2: Rysunek i akwarela. Obrazy olejne. Dioramy. Medalierstwo. Rzemiosło artystyczne, red. P. Łukaszewicz, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2008.
• Kmita-Skarsgård, T. Kiedy nierzeczywiste staje się faktem, „Christophoribote. Zeitschrift Ev. Gemeinde Deutscher Sprache in Breslau und Niederschlesien“, 144 (2018), nr 4, s. 19.
• Knoblich A., Schlesiens Antheil an der Verbreitung der Glasmalerei im Mittelalter und ihrer Wiederbelebung in Neuzeit, „Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift“, Bd. I (1870), Ber. 9 (1868), s. 104-114.
• Kochanowska J., Sienkiewicz R., „Kruche dziedzictwo” – witraże z XV-XVIII w. na Pomorzu Zachodnim. Problemy badawcze i konserwatorskie, [w:] Witraże. Dziedzictwo cenne czy niechciane?, red. D. Czapczyńska-Kleszczyńska, Kraków-Legnica 2017, s. 13-28.
• Freiherrn von Krane A., Wappen und Handbuch des in Schlesien (einschliesslich der Oberlausitz) landgesessenen Adels, Görlitz 1901-1904.
• Lehmann H., Katalog einer Kollektion von alten schweitzer und deutschen Glasgemälden aus dem Besitze des Herrn Hofrat Edouard Kahlbau, Stuttgart, des Herrn Hauptmann a.D. Robert Clemm, Burg Wingingen (Haarter Schloss Gennant) sowie aus schweizer Privatbesitz, München 1912.
• Letkiewicz E., Polskie malarstwo nowożytne malowane emaliami, Lublin 1995.
• Luchs H., Die Denkmäler der St. Elisabeth=Kirche zu Breslaw, Breslau 1869.
• Ławicka M., Fekecz-Tomaszewska B., Problemy z nazewnictwem technik witrażowych, [w:] Sztuka witrażowa w Polsce, red. J. Budyn-Kamykowska, K. Pawłowska, Kraków 2002, s. 220-228.
• Łukaszewicz P., Malarstwo niemieckie od klasycyzmu do symbolizmu. Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2012.
• Myślińska J., Witraże w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu, [w:] Witraże nowożytne w zbiorach polskich. Katalog wystawy, Muzeum Architektury we Wrocławiu, grudzień 1976 – maj 1977, red. B. Fekecz-Tomaszewska, Wrocław 1976-1977, kat. 44, 45, 46, s. 29-30.
• Patała A., Pod znakiem świętego Sebalda. Rola Norymbergi w kształtowaniu późnogotyckiego malarstwa tablicowego na Śląsku, Wrocław 2018.
• Pierzchała M., Houszka E., Malarstwo śląskie 1520-1800, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2009.
• Siebmacher J. A., Wappenbüchlein, Nürnberg 1596.
• Siebmacher J. A., Newe Wappenbuch, Nürnberg 1605.
• Siebmacher J. A., Newe Wappenbuch, Nürnberg 1609.
• Szybisty T., Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX, cz. 4: Malarstwo witrażowe, seria: Ars Vetus et Nova, t. XXXV, red. W. Ba¬łus, Kraków 2012.
• Życie, śmierć i zbawienie. Inskrypcje kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu w świetle rękopisu z 1649 roku, oprac. J. Gołaszewski, A. Górski, Wrocław 2016.

Identyfikatory

ISSN

0029-8247