Archaizmy leksykalne w gwarach góralskich (na przykładzie wybranego słownictwa rodzinnego)

• Autorzy: Gotówka Agnieszka

Warianty tytułu

EN

Lexical archaisms in the dialects of Polish highlanders (using the example of selected native vocabulary)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

The material for our analysis of archaisms came from peripheral dialects of Polish highlanders. These dialects are some of the varieties of Polish which have been quite well preserved. The term ‘highlanders’ dialect’ is understood broadly, to be any dialect of Polish highlanders from Podhale, Spiš, Orava, the Ƶywiec area, and Cieszyn Silesia. The lexical individuality of these regions is a result of different historical and geographical factors. My reasearch focused on vocabulary related to family, and in particular to the ways of referring to important figures in familial relations. Highlanders’ families did and still do traditionally hierarchize the roles of family members with regard to their age and position. The discussed lexemes have been long archived in literary Polish; they are now entirely passive in their primary meanings, but they continue to thrive in dialects.

Słowa kluczowe

EN

lexical archaism; dialectal vocabulary; Polish highlanders’ dialects; native vocabulary

• Wydawca: Księgarnia Akademicka
• Czasopismo: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Rocznik: 2015
• Numer: 19
• Strony: 207-219

Twórcy

autor

Gotówka Agnieszka

• Instytut Slawistyki PAN, Warszawa

Bibliografia

• AJKLW: Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. I–VII red. Zenon Sobierajski, Józef Burszta, t. VIII–XI red. Zenon Sobierajski, Wrocław – Poznań 1979–2005.
• AJPP: M. Małecki, K. Nitsch, Atlas językowy polskiego Podkarpacia, Kraków 1934.
• Bubak J., 1972, Spiskie teksty gwarowe z obszaru Polski, „Zeszyty Naukowe UJ” CCLXXVIII, Warszawa – Kraków.
• Cinciała A., 1885, Przysłowia, przypowieści i ciekawsze zwroty językowe ludu polskiego na Śląsku w Księstwie Cieszyńskim, Cieszyn.
• Delavaux L., 1851, Górale beskidowi zachodniego pasma Karpat. Rys etnograficzny zwyczajów i obyczajów włościan okolic Żywca, Kraków.
• FitSGS: F. Fitak, Słownik gwary spiskiej, Szczawnica 2004.
• Gloger Z., 1978/1900−1903, Encyklopedia staropolska ilustrowana, Warszawa.
• Gładysz M., 1935, Góralskie zdobnictwo drzewne na Śląsku, „Prace Etnograficzne. Wydawnictwo Śląskie Polskiej Akademii Umiejętności” I, Kraków.
• Gołąb Z., 2004, O pochodzeniu Słowian w świetle faktów językowych, Kraków.
• Gołębiowska T., 1974, Nazwy rodziców chrzestnych w gwarach polskich, „Zeszyty Naukowe UJ” CCCXL, s. 95–115.
• Grzegorzewski J., 1919, Na Spiszu – studia i teksty folklorystyczne, Lwów.
• Handke K., 1997, Rozważania i analizy językoznawcze, Warszawa.
• Hodorowicz S.A., 2006, Podholańskie porzykadła i pogworki maści wselijakiej ku cłeka zadumie i wesołości dane, Nowy Targ.
• HodSG: S.A. Hodorowicz, Słownik gwary górali Skalnego Podhala, Nowy Targ 2004.
• Hoff B., 1888, Lud cieszyński, jego właściwości i siedziby. Obraz etnograficzny, Warszawa.
• Jazowski A., 1967, Opowieści ludu spiskiego, Warszawa.
• Karaś M., 1965, Orawskie teksty gwarowe z obszaru Czechosłowacji, „Zeszyty Naukowe UJ” LXXII, Kraków.
• KąśSGO: J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, t. I–II, Kraków 2011.
• Kosiński W., 1883, Materiały do etnografii górali beskidowych, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej wydany staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności” VII, Kraków, s. 3–105.
• KSGP: Kartoteka Słownika gwar polskich w Zakładzie Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie.
• Kub: B. Kubok, Dawne słownictwo gwar cieszyńskich w świetle kontaktów językowych, „Język na Pograniczach” nr 39, Warszawa 2011.
• Kuch: R. Kucharzyk, Górolsko godacka. Ilustrowany słownik dla ceprów, Warszawa 2011.
• Miesiączek W., 1967, Pogodki spod Lipowskiej, Kraków.
• MSGP: J. Wronicz (red.), Mały słownik gwar polskich, Kraków 2009.
• MSZP: F. Wysocka (red.), Mały słownik zaginionej polszczyzny, Kraków 2003.
• Niezabitowska A., 1963, Zmiany w słownictwie żywieckim na przestrzeni ostatnich 70 lat, „Zeszyty Naukowe UJ” LX, s. 355–64.
• Nitsch K., 1948, Studia z historii polskiego słownictwa, Kraków.
• NSPP: A. Markowski (red.), Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1999.
• Ondrusz J., 1956, Żywe teksty. Co człowiek przeżył. Pieśniczki, „Zwrot” nr 79, Czeski Cieszyn, s. 9–11.
• Ondrusz J., 1960, Przysłowia i przymówiska ze Śląska Cieszyńskiego, „Prace i Materiały Etnograficzne” XV, cz. 2, Wrocław – Kraków.
• Pawlikowski M., 1923, Zbójnicy (Opowieść), „Wierchy” I, s. 210–217.
• Rak M., 2011, Materiały etnograficzne z Podhala Ignacego Moczydłowskiego, „Biblioteka «LingVariów»” t. 11, Kraków.
• Ramułt S., 1930, Gwara ślemieńska. I. Słownik, Poznań.
• Rzepka W.R., 1998, O archaizmach leksykalnych pochodzenia prasłowiańskiego w gwarach polskich (Kilka uwag po lekturze Słownika prasłowiańskiego), „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, „Prace Językoznawcze” 25, s. 153–161.
• Sadownik J. (red.), 1971, Pieśni Podhala. Antologia, Kraków.
• SCiesz: J. Krop, J. Twardzik, J. Pilch, J. Wronicz, Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego, Wisła – Ustroń 1995.
• SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
• SGGŻ: J.K. Nowak, Słownik gwary górali żywieckich, Warszawa 2000.
• Sierociuk J., 1990, Pieśń ludowa i gwara, Lublin.
• SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1958–1969.
• SKarł: J. Karłowicz (red.), Słownik gwar polskich, Kraków 1900–1911.
• Sobierajski Z., 1972, Wpływy słowackie w nazwach stopni pokrewieństwa na Spiszu, „Z Polskich Studiów Slawistycznych. Językoznawstwo” IV, s. 213–220.
• SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. IV, z. 2 (21), Wrocław – Warszawa – Kraków 1963; t. IX, z. 1 (55), Wrocław 1982.
• Stopka A., 1898, Materiały do etnografii Podhala (Zakopane, Kościelisko, Poronin, Czarny Dunajec), „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne wydawane staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie” III, s. 73–166.
• Szymczak M., 1966, Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektach języka polskiego, „Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego” nr 11, Warszawa.
• USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4, Warszawa 2003.
• Zaremba J.A., 1931, Stare pogodki gorolskie łod Zywca, Żywiec.
• Zaręba A., 1967, Orawskie teksty gwarowe z obszaru Czechosłowacji, „Zeszyty Naukowe UJ” CLI, Kraków.
• Zaręba A., 1968, Polskie teksty gwarowe z Orawy na Słowacji, „Zeszyty Naukowe UJ” CLXIX, s. 245–285.
• Zawiliński R., 1896, Przyczynek II do etnografii górali polskich na Węgrzech, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne wydawane staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie” I, s. 380–425.
• ZborSGZ: J. Zborowski, Słownik gwary Zakopanego i okolic, Zakopane – Kraków 2009.
• Zejszner L., 1845, Pieśni ludu Podhalan, czyli górali tatrowych polskich, Warszawa.

Identyfikatory

DOI

10.12797/LV.10.2015.19.14